گروه بین‌الملل مشرق - نشست سه‌جانبه‌ای که پنجشنبه گذشته بین وزرای دفاع سوریه، روسیه و ایران در تهران برگزار شد، تنها برای هماهنگی بیشتر بین این کشورها نبود، چرا که هماهنگی‌های لازم از مدت‌ها پیش بین این محور وجود دارد. این نشست برای ارزیابی روند تحولات کنونی و بررسی نتایج مبارزه با تروریسم در خاورمیانه و تقویت راهکارهای این مبارزه است.

طبیعتا ابعاد امنیتی و سیاسی نشست مذکور حول محور ضرورت آغاز مرحله‌ای جدید و سرنوشت ساز در مبارزه با تروریسم دنبال می شود، مهم‌ترین محور بررسی‌های انجام شده در این نشست انتقال از مرحله دفاعی و انجام تلاش‌های روسیه برای رسیدن به راه‌حل سیاسی به مرحله ای با رویکرد هجومی است.

در همین راستا کادر نظامی و اطلاعاتی و امنیتی سه طرف به همراه کارشناسان و مسئولان میدانی نیز در این نشست حضور داشتند. شکی نیست که گزارشی از اوضاع سوریه به ویژه تلاش‌های تروریستی انجام شده در منطقه حلب بر ضد غیر نظامیان و شهروندان حضور پررنگی در بررسی‌های انجام شده در این نشست داشته است.

طبعاً نشست برگزار شده در تهران نشست عادی نبود و روند مبارزات میدانی در سوریه را می‌توان به دو بخش قبل و بعد از این نشست تقسیم کرد. این دیدار علاوه بر این که به شایعه سازی های در زمینه بروز اختلافات امنیتی و میدانی بین روسیه و ایران پایان می‌دهد، نتایج مهم و ملموسی در عرصه میدانی به دنبال داشته و امید مداخله‌جویان غربی و منطقه‌ای برای امکان خروج روسیه از سوریه را نیز ناامید خواهد کرد. مرحله آینده مرحله حضور قوی‌تر و جدی تر روسیه در مبارزه با تروریسم خواهد بود و همین موضوع باعث می‌شود راه رسیدن به حل سیاسی یا نظامی بحران در سوریه نزدیک‌‌تر از قبل به نظر برسد.

ابهامات افق نظامی و امنیتی شمال سوریه
با این وجود تحولات میدانی شمال سوریه تردیدها و سؤالات زیادی را در ذهن پیگیری‌کنندگان تحولات امنیتی منطقه ایجاد می‌کند. حمایت‌های بی‌دریغ آمریکا از گروه‌های کرد موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه و پیشروی‌های آنها به سمت شهر منبج که بزرگ‌ترین شهر در شمال سوریه بعد از حلب بوده و بالغ بر 470 هزار نفر جمعیت دارد، یکی از مهم‌ترین ابعاد ابهامات موجود در عرصه شمالی است. این پیشروی‌ها علاوه بر اهداف معروف و شناخته شده خود یعنی مسدود کردن مرزهای ترکیه در مسافت 400 کیلومتر از جرابلس گرفته تا اعزاز به روی داعش، دو ویژگی اساسی خواهد داشت که در افق آینده تحولات سیاسی امنیتی باید مورد دقت نظر قرار گیرد.

رویکرد اول تهدیدی است که درنتیجه پیشروی های این گروه‌ها ممکن است متوجه وحدت اراضی سوریه شده و مقدمه ساز تشکیل رژیم‌های جدید مستقل در این منطقه شود. موضوع دوم مربوط به اوضاع ترکیه در صورت تشکیل حاکمیت مستقل کرد در مجاورت مرزهای این کشور است.

این در حالی است که هم‌زمان ، ارتش عربی سوریه و نیروهای مقاومت منطقه، تحت پوشش هوایی جنگنده‌های روسیه و سوریه، عملیات نظامی به سمت منطقه الطبقه و فرودگاه نظامی آن در استان الرقه را ادامه می دهند. در همین راستا نیروهای سوریه تا مناطق ورودی مرزهای اداری این استان رسیده و به فرودگاه الرقه نزدیک شده اند.

این موضوع تمام ابهامات مطرح شده درباره ارضی سوریه نیست، ابهاماتی که قطعاً نشست سه‌جانبه تهران توجه ویژه‌ای را به آنها معطوف کرده است. سؤال مهم اینجا است که سرنوشت جبهه النصره و گروه‌های تروریستی دیگر که جنایت‌هایی کمتر از داعش در کارنامه خود ندارند، چگونه خواهد بود؟ این در حالی است که غرب و رژیم های عربی سعی دارند تحت عنوان معارض معتدل در مرحله "پسا داعشی " از این گروه‌ها برای پیشبرد اهداف خود استفاده کنند. البته برخی از این گروه‌ها از جمله جبهه النصره همچنان شاخه رسمی سازمان تروریستی القاعده به شمار می‌رود.

جان پیر فیلیو پروفسور فرانسوی و کارشناس مسائل سوریه در آکادمی علوم سیاسی پاریس ، حمایت آمریکا از گروه‌های کرد را دارای خدمات گسترده‌ای دانست که از جمله آنها افزایش روند محبوبیت داعش در عرصه‌های عربی است. به اعتقاد این کارشناس اروپایی، استراتژیست‌های خارجی و به‌ویژه اروپایی حوادث منطقه را تنها از منظر رویکردهای مردم‌شناختی و مذهبی آن بررسی می‌کنند، چرا که به این ترتیب زمینه بروز جنگ طولانی مدت و افزایش روند تجزیه منطقه مهیا خواهد شد. شاید به همین علت بود که باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا گفت که مبارزه با داعش احتمالا به ده ها سال زمان نیاز خواهد داشت.


طرح محور مقاومت برای حل و فصل بحران سوریه
با توجه به این متغیرات نگران کننده، سیگنال‌های تحولات گسترده در عرصه نظامی و امنیتی سوریه از سوی محور مقاومت به ویژه در منطقه حلب و الرقه را می توان در تایید آتش بس فراگیر در سوریه از سوی تهران مشروط به ادامه حمله به گروه‌های تروریستی و دیدگاه‌های وزیر دفاع سوریه در زمینه "مجموعه ای از اقدامات با نتایج بهتر برای آینده" متوجه شد.

ایران خواستار توقف حمایت رژیم های منطقه ای نظیر ترکیه و عربستان از گروه‌های تروریستی است تا بتواند مرحله اول پاکسازی کامل سوریه را ساده تر دنبال کند. تهران معتقد است که حل و فصل بحران در سوریه و عراق و یمن و سایر دولت‌های منطقه از طریق مبارزه جدی با گروه‌های تروریستی بدون استثنا قائل شدن بین آنها و قطع کامل کانال‌های حمایت مادی و سیاسی از آنها امکان پذیر است.

نشست سه‌جانبه تهران بخشی از مشکلات منطقه را در نتیجه همدستی رژیم صهیونیستی با حاکمیت سعودی و عملیات مشترک آنها در حمایت از گروه‌های تروریستی خوانده و معتقد است که هم دستی با دشمن جهان اسلام عواقب خطرناکی برای حاکمیت سعودی خواهد داشت و ملت‌های مسلمان منطقه و جهان این اشتباه استراتژیک را فراموش نخواهند کرد.

تاثیرات نشست تهران بر عرصه سوریه
تنها چند ساعت پس از نشست سه‌جانبه تهران جنگنده‌های روسی با تمرکز بیشتر نسبت به عملیات گذشته خود، در آسمان حلب و حومه آن حضور پیدا کردند. تعداد پروازهای جنگنده‌های از پایگاه حمیمیم روند روزافزون به خود گرفته و پل دریای بین روسیه و سوریه برای انتقال صدها تن مهمات و تسلیحات به سوریه فعال شده تا زمینه عملیات مشترک آینده را فراهم کند.

به نظر می‌رسد پس از فریبکاری آمریکا در موضوع آتش بس در سوریه و خسارت‌هایی که در نتیجه توافق مسکو - واشنگتن در زمینه آتش بس و بدعهدی طرف غربی دامن گیر گروه های مدافع سوریه شد، نشست سه‌جانبه تهران در عرصه مبارزات میدانی سوریه، نقش برجسته‌تری برای ایران قائل شده است، به گونه‌ای که علی شمخانی دبیرکل شورای عالی امنیت ملی ایران به عنوان هماهنگ‌کننده ارشد عملیات مشترک روسیه، ایران و سوریه تعیین شد. به این ترتیب به نظر می‌رسد روس ها نسبت به درست بودن دیدگاه‌های تهران و ضرورت بازگشت به درگیری‌های حلب قبل از هر اقدام دیگر در سوریه قانع شده اند.

در همین چارچوب منابع عربی گزارش می‌دهند که نیروهای مقاومت تصمیم گرفتند نیروهای بیشتری را در مناطق نزدیک به محل استقرار نیروهای ویژه آمریکایی در اطراف منبج مستقر کرده و فعالیت‌های ارتش سوریه و متحدانش در این مناطق را افزایش دهند.

محور مقاومت با این اقدام سعی دارد فعالیت‌های نیروهای ویژه آمریکایی و برنامه های آنها برای جداسازی احتمالی این مناطق از حاکمیت مرکزی دمشق را تحت کنترل خود داشت و اوضاع را از نزدیک زیر نظر بگیرد.

همچنین قرار است تمرکز ویژه‌ای بر روی مناطق شرقی سوریه صورت گیرد، تهران می خواهد پیشرفت‌هایی در درگیری‌های الرقه و الطبقه حاصل شود، چرا که این‌ مناطق کانال ارتباط سوریه با عراق و نیروهای مستقر شده محور مقاومت در مرزها خواهد بود.

ایران، سوریه و روسیه گرچه از تلاش‌های انجام شده در مسیر حل و فصل سیاسی بحران سوریه استقبال کرده و از هر نوع همکاری در این زمینه دریغ نمی‌کنند، با کمال صراحت اعلام کردند که در سایه کارشکنی‌ها و بد عهدی های موجود در روند مذاکرات منتظر پیشبرد این روند نمانده و به مبارزه خود بر ضد گروه‌های تروریستی ادامه خواهند داد.

برای اجرای مصوبات نشست سه‌جانبه تهران، برنامه زمانی مشخصی تعیین شده و متحدان دمشق به آن پایبند خواهند بود. براساس این برنامه زمانی مرحله اول مبارزات در شمال سوریه آغاز می شود. براساس اعلام برخی منابع همراه با مذاکرات انجام شده، مرزهای ترکیه عرصه اصلی تحرکات نظامی نیروهای مقاومت برای جلوگیری از ادامه کمک های مالی و تسلیحاتی به تروریست ها از مرزهای ترکیه خواهد بود.

براساس این برنامه کاری، فشارهای سیاسی و دیپلماتیک هم‌زمان با فعالیت‌های نظامی دنبال شده و روسیه مأمور خواهد بود از طریق طرف آمریکایی پیام‌هایی را به ترکیه و عربستان و دولت‌های حامی تروریسم مبنی بر ضرورت توقف حمایت‌های نظامی از تروریست ها جهت رسیدن به راه حل سیاسی در سوریه ارسال کند.

هم‌زمان با این تلاش‌های دیپلماتیک، در عرصه نظامی نیز روند فعالیت‌ها شدت گرفته و در صورت ادامه ورود سلاح و عناصر مسلح جدید به سوریه با سوء‌استفاده از آتش بس، حملات بر ضد این مناطق آغاز خواهد شد که ممکن است این اقدام به توقف روند آتش بس منجر شود.

بخش عمده‌ای از برنامه زمانی و طرح های مصوب در نشست سه‌جانبه تهران و اتاق های عملیات مشترک ضد تروریستی محرمانه باقی خواهد ماند، اما آنچه که از مواضع وزرای دفاع کشورهای مرتبط و تحولات سیاسی و امنیتی و تحرکات نظامی عرصه‌های می‌دانی برداشت می‌شود، این است که مرحله جدیدی از رویکرد نظامی برای حل و فصل بحران سوریه آغاز شده است.

مرحله‌ای که مبتنی بر وارد کردن ضربات دقیق به اهداف استراتژیک تروریست ها بوده تا بتواند تحرکات عناصر مسلح –اعم از توصیفات تروریستی و معتدل غربی ها – را فلج کرده و دولت‌های حامی آنها را مجبور به بازگشت به میز مذاکرات و پذیرش حل و فصل سیاسی بحران نماید.