اين واقعه دلخراش نشان داد كه شهر از ايمني لازم برخوردار نيست و انگشت اتهام را به سمت مديراني برد كه به ايمني شهروندان چندان اهميت نمي‌دهند بر اين اساس سال‌هاست بحث شهر امن و جامعه ايمن مطرح است و اينكه چه اقداماتي براي ايمني شهروندان در اين شهر 10 ميليوني انجام گرفته است هنوز مشخص نيست هرچند طرح‌هايي همچون نگهداشت شهر، خط سفيد و حصاركشي كارگاهي و مناسب‌سازي معابر شهري براي تردد شهروندان اعم از كودكان و سالخوردگان و معلولان انجام شده است اما ضريب ايمني با توجه به مسائل و مشكلات شهري كه همچون كلاف در هم تنيده لايه‌هاي كالبدي شهر را در برگرفته بايد افزايش يابد تا شهر به شهر ايمن و درحد نسبي تبديل شود. براين اساس حوادث گونا‌گوني در شهر رخ مي‌دهد كه نشان از آن دارد كه «شهر در دست بچه‌ها نيست» و همچنان گروه‌هاي حساس نمي‌توانند به راحتي از شهر استفاده كنند چراكه شهر آبستن حوادث مختلفي است.
ايمني و امنيت شهروندان در فضاهاي بي‌دفاع شهري گم شده است
با افزايش جمعيت و گسترش جغرافيايي شهر‌ها، نياز‌ها و مسائل و مشكلات شهري هم افزايش يافته است و به تبع آن بحث امنيت، آسايش و آرامش شهروندان هم به مقوله مهمي در حوزه شهر‌نشيني تبديل شده است.
در كنار فعاليت‌ها براي توسعه و ارائه خدمات به شهروندان، مقوله امنيت مسائل بسياري را در خود جاي داده است كه دغدغه بسياري از مديران دستگاه‌هاي شهري به مقوله امنيت، آسايش و آرامش شهروندان معطوف شده است.
از آنجايي كه توسعه شهري و گسترش آن با يكديگر همخواني نداشته است و گسترش شهري چند گام جلو‌تر از توسعه شهري رخ مي‌دهد اينجاست كه ساير نيازهاي شهر‌نشيني به عنوان دغدغه اصلي مطرح مي‌شود و در اين ميان بحث امنيت اولين اولويت و نياز شهروندان است كه بايد بدان پاسخ داده شود.
به قول قديمي‌ها اگر امنيت و آسايش نباشد هيچ چيز در جاي خود بند نمي‌شود بر اين اساس در همه ابعاد زندگي بشر مقوله امنيت، آسايش و آرامش حرف اول را مي‌زند. در حوزه زندگي شهر‌نشيني نيز تصور اينكه سايه امنيت براي لحظه‌اي بر‌چيده شود فكر انسان را بر هم مي‌ريزد. در حال حاضر در شهر‌ها امنيت به عنوان چتري كه همه را تحت پوشش قرار داده است افزايش اعتماد عمومي را به دنبال داشته است. اما در زير پوسته شهر، گاه به دلايل مختلف، بخشي از چتر امنيت كامل نشده و همين امر سبب مي‌شود تا بحث آسيب‌هاي اجتماعي همچون علف هرز در مزرعه رشد و نمو كرده و اگر براي آن تدبيري انديشيده نشود بايد منتظر تبعات بعدي آن بود.
وقوع انواع حوادث شهري، سرقت‌هاي خرد و كلان و آسيب‌هاي اجتماعي بيشتر در فضاهاي بي‌دفاع شهري و حاشيه‌اي اتفاق مي‌افتد و اين فضاها مستعد زايش انواع و اقسام آسيب‌هاي اجتماعي هستند.
بافت‌هاي متروكه، فضاهاي عمومي حاشيه‌اي همچون بخشي از پارك‌ها، زير‌پل‌ها و معابر عمومي و حتي مراكز پر‌ازدحام همچون ايستگاه‌هاي وسايل نقليه عمومي از جمله اين فضاهاي بي‌دفاع شهري هستند كه افراد خلافكار از كوچك‌ترين نقص همچون نبود روشنايي يا خلوتي فضا استفاده كرده و دست به هر كار خلافي مي‌زنند. از آنجايي كه اينگونه فضاها در جاي جاي شهر به صورت لكه‌اي پراكنده شده به‌رغم تلاش‌هاي صورت گرفته حافظان امنيت نتوانسته‌اند همه اين فضاها را زير چتر امنيت برنامهريزي شده قرار دهند. بر اين اساس از اين پاشنه آشيل‌هاي شهري گاهي اخبار ناخوشايندي رسانه‌اي مي‌شود.
شهر دردست بچه‌ها نيست
هرروز ده‌ها هزار كودك در شهرتردد مي‌كنند و به بازي در پارك‌ها و معابر شهري و در بوستان‌ها مشغول هستند و كودكان و نوجوانا‌ن به واسطه روحيه كنجكاوي خود در شهر به هر جايي سر مي‌زنند. چندي پيش بود كه كودكي در حاشيه يكي از مناطق شهري به داخل گودال چاه آب كه در پوش و حفاظ نداشت سقوط كرد و حالا هم اين دختر به داخل آبنماي بوستان كشيده شده و خانواده و شهري را داغدار كرد تا مشخص شود ايمني در شهر حرف اول را كه نمي‌زند بلكه ايمني در برخي فضاهاي شهري اصلاً جايگاهي ندارد. بر اين اساس همه نظام‌هاي شهري علاوه بر وظايف فني و خدماتي بايد پاسخگوي نيازهاي اجتماعي شهروندان باشند و با به كارگيري روش‌ها و راهكارهاي عملي آن را نهادينه كنند.
در اين زمينه چمران رئيس شوراي شهر مي‌گويد:اين حادثه همه ما را متأثر كرد اما تأثر كافي نيست از مديران شهري درخواست جدي داريم براي ايمن‌سازي فضاهاي سبز شهري اقدامات لازم را انجام دهند به خصوص پيگير اجرايي شدن مبحث «اچ اس اي» باشند.
وي تأكيد مي‌كند: يك مانع و شبكه فلزي مي‌توانست جلوي حادثه را بگيرد و اعضاي شورا به عنوان وكيل شهروندان هستند و از حقوقشان دفاع مي‌كنيم.
ارتقاي ايمني شهر با هدف تأمين سلامت جسمي، رواني و عاطفي شهروندان از موارد مرتبط با اين موضوع است؛ هم‌اكنون بخش قابل توجهي از مخاطرات و حوادث به سبب وجود اشكالات نهفته در محيط شهري به مردم تحميل مي‌شود. براي پيشگيري و كاهش اين آسيب‌ها، تهران از سال1386 به عضويت جامعه شهرهاي ايمن در آمد و منشور، اساسنامه و راهبردهاي اين انجمن بين‌المللي را پذيرفت. چهار بند از اهداف دهگانه برنامه جامعه ايمن كلانشهرها صراحتاً به موضوع ايمني و سلامت كودكان در خانه، مدرسه، اماكن عمومي و خصوصي اختصاص يافته است، ولي به نظر مي‌رسد پس از گذشت 9 سال اين مسئله همچنان مغفول مانده و جدي گرفته نمي‌شود. گواه اين موضوع حادثه اخير است، آن هم در منطقه‌اي كه مهر1390به عضويت جوامع ايمن درآمد.
ايمني شايد وقت ديگر
مي‌گويند حادثه خبر نمي‌كند اما در شهر‌ها حادثه خبر مي‌كند و اين من و شما هستيم كه خود را به خواب زده‌ايم و تا زماني كه حادثه‌اي رخ ندهد شهر امن و ايمن است و اگر حادثه‌اي اتفاق بيفتد تازه متوجه خواهيم شد كه در شهر چه خبر است. در اين زمينه پيشتر احمد مسجدجامعي، عضو شوراي شهر تهران از سرعت كند ارتقاي ايمني در پايتخت انتقاد كرده و از شهرداري خواسته بود فكري به حال مشكلات پيش روي مردم كند.
به نظر اين عضو شوراي شهر، امروز مردم در خدمت شهر هستند و ناخواسته در معرض خطرات و بحران‌هاي فراواني اعم از طبيعي و غيرطبيعي قرار گرفته‌اند.
ابوالفضل قناعتي، عضو ديگر شوراي شهر نيز در واكنش به حادثه جان باختن كودك پنج ساله از بي‌تدبيري شهرداران مناطق تهران انتقاد كرد.
او مي‌گويد: «تأمين ايمني و سلامت شهروندان در محيط شهري مهم و حائز اهميت است و براي تحقق آن دستورالعمل‌ها و استاندارد مشخصي وجود دارد كه در صورت پايبندي و اجراي مناسب از مخاطرات و تلفات جاني پيشگيري مي‌كند. متأسفانه شاهد بوديم كه در چند روز گذشته بي‌توجهي به اين موارد بار ديگر در پايتخت كشور حادثه آفريد و خانواده‌اي را عزادار كرد.» اين مقام مسئول در عين حال تأكيد كرد: تهران گره‌هايي در حوزه ايمني و سلامت شهري دارد كه با تدبير، برنامهريزي و مديريت باز مي‌شوند.
ايمني و سلامت محيط شهري از شاخص‌هاي مهم ارتقاي كيفيت زندگي است و هرگونه نقض يا مخاطره‌اي مي‌تواند اين شرايط را به سمت افول و بي‌اعتمادي سوق دهد. مجتبي شاكري خواستار بررسي وضعيت ايمني تمام بوستان‌هاي تهران و ارائه گزارش آن در صحن علني شد. اقبال شاكري نيز به بازديدش از محل حادثه و ملاقات با خانواده متوفي اشاره كرد و گفت:تأكيد من حفظ عزت نفس اين خانواده و استيفاي حق فرزندشان است. ضمن اينكه مديريت شهري دراين‌باره بايد پاسخگو باشد و مقصران اين حادثه از پيمانكاران، مشاوران و ناظران بايد در ليست سياه قرار گيرند.
علي صابري، عضو حقوقدان شوراي شهر هم تأكيد كرد كه گرچه به‌عنوان عضو شورا نمي‌تواند وكالت قضايي اين خانواده را برعهده بگيرد اما از سوي وكلاي دفترش آماده پيگيري اين پرونده خواهد بود. نظر احمد مسجد جامعي نيز بررسي حادثه بوستان كوهسار به‌طور ويژه درصحن شوراي شهر بود، چراكه به گفته وي انجام اين كار نوعي پاسخگويي هرچند اوليه به دغدغه‌هاي افكار عمومي است. از نظر هادي ساعي اما اينكه دو نفر اخراج شوند به‌معناي برخورد با مقصر و پيگيري موضوع نيست. وي اظهار اميدواري كرد كه شيوه برخورد با مقصران به منزله انتقال آنها از جايي به جاي ديگر نباشد.
ايمني را از محلات شهري آغاز كنيم
شهر 10 ميليوني با وسعت 650 كيلومتري همواره آبستن حوادث مختلف است بر اين اساس لازم است تا مسئولان به مسائل ايمني و مخاطرات آن اهتمام جدي و داشته باشند و بر اساس قوانين و ضوابط موجود در مسير ايمن‌سازي شهري و رفع فضاهاي بي‌دفاع شهري گام بردارند.
بازديد و سركشي در يك مقياس محله‌اي و با استفاده از كارشناسان مجرب و به‌صورت مستمر مي‌تواند از بار حوادث احتمالي بكاهد. بر اين اساس از نگاه كارشناسان شهري، سقوط دختر بچه خردسال به درون تأسيسات آبنما، بيانگر اين نكته است كه ايمني در كوچك‌ترين وسعت شهري يعني محله با علامت سؤال‌هاي فراواني مواجه است. البته اين مسئله خاص پايتخت نبوده و در بسياري از نقاط كشور به ويژه كلانشهرها نيز مشاهده مي‌شود؛ بايد پذيرفت نبود سيستم مديريت يكپارچه شهري و نبود نظارت سيستمي به دلايل گوناگون در ايران از آشفتگي‌هاي بسياري رنج مي‌برد و در اين ميان حقوق شهروندان به دلايل گوناگون به ر‌غم تلاش‌هاي صورت گرفته زير سؤال مي‌رود و در كنار اين مسائل حس مسئوليت‌پذيري بايد تقويت شود تا همگان پاسخگوي كم‌كاري‌هاي خود باشيم.
اميد آنكه اينگونه حوادث ناگوار و دلخراش ديگر در شهر‌ها تكرار نشود و ايمني و استاندارد‌سازي المان‌ها و تأسيسات و تجهيزات شهري در اولويت اقدامات دستگاه‌هاي شهري قرار بگيرد و بخش‌هاي مرتبط نيز براي كاستن از حوادث احتمالي اجراي نقشه جامع امن و ايمني را در پيش روي خود قرار دهند تا گروه‌هاي حساس جامعه در شهر و معابر و فضاهاي شهري احساس امنيت و ايمني و نشاط كنند كه در اين بين بحث نظارت شوراي شهر از اهميت بالايي برخوردار است./رونامه جوان
