گروه اقتصادی مشرق - در حالی که وعده لغو تحریم‌ها با اجرای برجام به علت بدعهدی آمریکایی‌ها به مشکل خورده است، از سوی دیگر یکی از مهمترین انتظاراتی که مردم کشورمان از برجام داشتند و مربوط به بازار خودرو بود، به سراب تبدیل شده است.

نارضایتی گسترده مصرف‌کنندگان وطنی از کیفیت و قیمت خودروهای داخلی در یک دهه اخیر، همواره به این توجیه ختم می‌شد که در تحریم هستیم.

از چند سال پیش هم که شاهد گسترش حضور مدل‌های متنوع خودروهای سبک و سنگین در بازار کشورمان بودیم که هرچند ظاهر زیبایی داشتند اما کیفیت بالایی نداشتند و خدمات پس از فروش ضعیف آنها هم قوز بالای قوز بود، باز هم مسئولان دولتی علت این وضعیت را تحریم‌ها عنوان کرده و می‌گفتند در شرایط تحریم، غیر از خودروسازان چینی، خودروسازان معتبر جهانی حاضر به حضور در بازار ایران نیستند.

تمامی این بهانه‌جویی‌ها از 27 دی 1394 رخت بربسته است، اما چینی‌ها از بازار ایران نه تنها نرفته‌اند بلکه گستره نفوذ خود را به شدت افزایش داده‌اند.

اگر تا قبل از تحریم‌ها شاهد واردات و فروش محصولات چینی توسط واسطه‌های خرد بودیم، با اجرای برجام شاهد واقعه عجیب فروش محصولات چینی توسط خودروسازان داخلی به بهانه مونتاژ آنها هستیم!

پس از اجرایی شدن برجام، بیشتر مردم انتظار داشتند خودروسازی دوران سخت و نگران‌کننده رکود را پشت سر گذاشته و با عقد قراردادهای تازه بتواند مرحله جدیدی را در ارائه محصولات باکیفیت و به‌روز در پیش بگیرد و نارضایتی‌ها در سال‌های اخیر را تسکین دهد، اما از ابتدای سال جاری و شروع دوباره فروش محصولات خودروسازان داخلی، شاهد انتشار اطلاعیه‌های فروش محصولات مختلفی از سوی دو خودروساز بزرگ کشورمان بودیم که بیشتر این محصولات جزو خودروهای چینی هستند.

نکته جالب درباره برخی از این محصولات این است که دو خودروساز بزرگ کشورمان که ادعای در اختیار داشتن امکانات و تجهیزات بسیار مناسبی را نیز دارند، در بسیاری از این محصولات جدید حتی لوگوی خود را نیز برای محصولات در نظر نگرفته‌اند و خودروهای یادشده را با لوگوی شرکت‌های اصلی چینی به متقاضیان ارائه کرده‌اند یعنی در حد دلال فروش خودروهای چینی تنزل کرده‌اند.

حال سوال این است که آیا واقعا این سیاست مونتاژ و تولید خودروهای چینی برای صنعت خودروسازی کشورمان مفید است؟ آیا تصویر مبهم خودروهای چینی به دلیل کیفیت پایین آنها که در ذهن خریداران ایرانی شکل گرفته ‌است، با این روش تغییر خواهد کرد؟ هرچند نباید فراموش کنیم در اولین روزهای اجرایی شدن برجام، اغلب مسئولان درباره آینده خودروهای چینی معتقد بودند سهم خودروهای چینی در کشورمان روبه کاهش است و بزودی خودروهای به‌روز اروپایی، بازار کشورمان را به خود اختصاص خواهد داد.

* از رقابت در خودروی ملی تا مونتاژ خودروهای چینی

اقبال رو به افزایش ایران خودرو و سایپا به فروش محصولات چینی در حالی روز به روز افزایش می‌یابد، که این دو گروه بزرگ صنعتی با وجود انتقادات، به هر حال در طراحی و تولید خودروهای ملی پیشرفت‌هایی در دو دهه اخیر داشتند.


ايران خودرو حداقل سمند را با تمام كم و كاستي و با مشاركت خارجي ها طراحي كرد، موتور پايه گاز سوز را بنا نهاد و بعد از آن خودروهای سورن و دنا را طراحی و عرضه کرد که انصافا نسبت به خیلی از خودروهای چینی، کیفیت و استحکام بیشتری دارند. سایپا نیز برای رقابت با ایران‌خودرو، بر روي همان پلتفرم پراید، خودروی تيبا را طراحی کرد و به نام خودش زد.

اما پس از اجرای برجام، رقابت ايران خودرو و سايپا به سطح مونتاژ خودروهای چینی تنزل پیدا کرده است.

در حالی که استفاده و بخصوص مونتاژ خودروهای چینی در صنعت خودرو درحال افزایش است، کارشناسان از ادامه این روند ابراز نگرانی کرده و معتقدند ادامه این روند به چینی شدن صنعت خودروی ایران منجر خواهد شد. آن هم در حالی که به مردم وعده حضور خودروسازن معتبر اروپایی چون فولکس واگن و فیات داده شده بود.

 کارشناسان، ورود بی‌ضابطه خودروهای چینی به صنعت خودروی ایران را خطری بزرگ برای این صنعت ارزیابی کرده و معتقدند درصورت ادامه این روند، صنعت خودروی ایران هم از نظر حیثیتی و هم از نظر کیفی‌سازی و فناوری تولید، آسیب خواهد دید و به زبانی دیگر مونتاژکار چینی‌ها خواهد شد.

یک نگاه ساده به محصولات تولیدی این روزهای برخی خودروسازان کشور نیز این پدیده را تائید می‌کند. مصداق بارز این موضوع، مونتاژ خودروهای چینی و عرضه آن به نام خودروهای ایرانی و در دستور کار بودن امضای قراردادهای مختلف برای تولید خودروهای چینی در آینده است.

این موضوع در هر سه نوع سواری، وانت و خودروهای سنگین چون کشنده‌ها وجود دارد. البته این موضوع قبلا بیشتر منحصر به گروه کشنده‌ها بود و خودروهای چینی هنوز در خطوط سواری خودروسازان مطرح مونتاژ نمی‌شد اما اکنون حضور این خودروها گسترش یافته است.

* تحریم که تمام شد

 احمد نعمت‌بخش، رئیس انجمن خودروسازان طی سال‌های گذشته در پاسخ به این پرسش که چرا خودروسازان سراغ برندهای باکیفیت و خوشنام خودروی جهان نمی‌روند و به مونتاژ خودروهای چینی روی می‌آورند گفته بود: وقتی کشور چند سالی است تحریم است و خودروسازان معتبر خارجی نمی‌توانند با ما قرارداد ببندند، راه دیگری جز ورود چینی‌ها به بازار ایران باقی نمی‌ماند. در پی تحریم‌ها، کمپانی‌هایی که قبلا با خودروسازان ایرانی کار می‌کردند مانند بنز و رنو و دیگر خودروسازان جهانی، همکاری خود را قطع کردند و خودروسازان داخلی هم مجبور شدند و سراغ چینی‌ها بروند تا صنعت خودرو به حیاتش ادامه دهد.

اکنون اما با لغو تحریم‌ها برخلاف انتظار فراوانی که از آثار اجرای برجام و لغو تحریم‌ها بر صنعت خودروسازی کشور وجود داشت، به جای عرضه محصولات شرکت‌های معتبر اروپایی در دوران پسابرجام، شاهد گسترش مونتاژ و فروش محصولات چینی آن هم نه توسط واردکنندگان بلکه ازسوی دو خودروساز بزرگ کشور هستیم. این بار نعمت‌بخش‌ها، سکوت کرده‌اند.