به گزارش مشرق، موسسه آکسفورد ایکانومیکز در گزارش «شهرهای جهانی ۲۰۲۵» به تحلیل روند تغییرات بزرگ‌ترین اقتصادهای شهری جهان بر اساس تولید ناخالص داخلی اسمی (Nominal GDP) در دوره زمانی ۲۰۰۰ تا پیش‌بینی سال ۲۰۵۰ پرداخته است.

این گزارش نشان می‌دهد که جابه‌جایی مرکز ثقل اقتصاد شهری در جهان، با انتقال تدریجی قدرت اقتصادی از غرب به شرق، و رشد چشمگیر برخی کلان‌شهرهای آسیایی است.

همچنین نمودار موجود در این گزارش تفاوت بین «شهری که امروز بزرگ است» و «شهری که در آینده احتمالا بزرگ خواهد بود» را به تصویر می‌کشد و این به تنوع و پویایی در اقتصاد شهری جهانی اشاره دارد.

توکیو و نیویورک پیشتازان همیشه‌حاضر

براساس داده‌های این گزارش، شهرهای توکیو و نیویورک طی دهه‌های گذشته جایگاه خود را به‌عنوان دو قطب بزرگ اقتصاد شهری حفظ کرده‌اند.

اما توکیور از از دهه ۲۰۲۳ به بعد روند نزولی دارد و به جایگاه چهارم نزول می‌کند.

توکیو (و ژاپن به‌طور کلی) با روند پیر شدن جمعیت و کاهش نرخ باروری روبرو است.

با کاهش جمعیت جوان و فعال توان تولید، نیروی کار، و پویایی اقتصادی کاهش می‌یابد، عاملی که رشد GDP را محدود می‌کند.

طبق ارزیابی این موسسه، شرکت‌های ژاپنی نتوانسته‌اند در بخش «خدمات با ارزش افزوده بالا» (high value-added services) با رقبای منطقه‌ای و جهانی همگام شوند؛ یعنی «مزیت نسبی» سابقشان در این حوزه کاهش یافته است.

هم‌چنین توکیو در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) ضعف دارد. این سرمایه‌گذاری‌ها نه فقط منابع مالی، بلکه نوآوری، مدیریت مدرن و کارآمدی اقتصادی می‌آورند — عاملی که در رشد شهری نقش کلیدی دارد.

در نتیجه، برخلاف برخی رقبای آسیایی که با سرمایه‌گذاری خارجی و تمرکز روی صنایع نوآورانه رشد می‌کنند، توکیو از این منبع توان رشد کمتر بهره برده است.

آغاز عصر جدید اقتصاد شهری؛ حرکت قدرت از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام

بررسی روند دو دهه اخیر نشان می‌دهد که از دهه ۲۰۲۰ به بعد جهش اقتصادی شهرهای آسیایی شدت گرفته است. شانگهای، سئول و حتی کلان‌شهرهایی مانند اوساکا–کیوتو در گذشته، رشد چشمگیری را تجربه کرده‌اند. افزایش جمعیت شهری، توسعه صنایع فناوری و تولید، سرمایه‌گذاری خارجی و نقش‌آفرینی پررنگ در زنجیره جهانی تأمین از مهم‌ترین عوامل این جهش عنوان شده است.

پیش‌بینی‌ها تا سال ۲۰۵۰ حکایت از آن دارد که چین و کره‌جنوبی در حال تثبیت جایگاه خود به‌عنوان مهم‌ترین قطب‌های اقتصاد شهری آینده هستند؛ روندی که عملاً مسیر انتقال قدرت اقتصادی از غرب به شرق را تسریع کرده است.

در مورد سئول، سرمایه انسانی قوی، اقتصاد پویا، اشتغال کافی، این‌ها موتور رشد Seoul هستند اما مشکلات محیط‌زیستی، کیفیت زندگی و جمعیت‌شناسی می‌توانند مانع پایداری این رشد باشند.

در مورد شانگهای در این گزارش امده است، این شهر به نماد «ظهور آسیا» در اقتصاد شهری بدل شده است؛ با اقتصاد بزرگ و رو به رشد، زیرساخت صنعتی و خدماتی، و چشم‌انداز بلندمدت که آن را به رقیبی جدی برای قدرت‌های شهری سنتی تبدیل می‌کند.

افول نسبی ستاره‌های غربی

گرچه شهرهای بزرگی مانند لندن، لس‌آنجلس، پاریس و شیکاگو همچنان در میان ده اقتصاد برتر جهان قرار دارند، اما روند داده‌ها نشان می‌دهد که جایگاه آنها رو به کاهش است. کاهش سهم اقتصادهای غربی از تولید جهانی، کندشدن رشد جمعیتی و محدودیت‌های ساختاری از مهم‌ترین دلایل این نزول تدریجی عنوان شده است.

در مقابل، شهرهایی مانند سان‌فرانسیسکو و به‌ویژه شانگهای با ثبت رشد چشمگیر، در پیش‌بینی سال ۲۰۵۰ در جمع ده اقتصاد برتر شهری جهان قرار گرفته‌اند.

شهرهایی که از قله فاصله گرفته‌اند

برخی شهرها که در ابتدای دهه ۲۰۰۰ جزو اقتصادهای بزرگ بودند، در افق ۲۰۵۰ با کاهش قابل‌توجه جایگاه مواجه‌اند.

واشنگتن دی‌سی، اوساکا–کیوتو، سائوپائولو، ناگویا (سومین شهر صنعتی ژاپن) این روند بیانگر پویایی گسترده اقتصاد شهری و تغییر ترکیب قدرت اقتصادی در جهان است.

تغییر معنادار معیارهای قدرت اقتصادی

اقتصاددانان هشدار داده‌اند که تکیه صرف بر «GDP اسمی» تصویر کاملی از قدرت یک شهر ارائه نمی‌دهد؛ چراکه این شاخص به‌شدت تحت تأثیر نرخ ارز، تورم و ساختارهای اقتصادی قرار دارد. علاوه بر این، شاخص‌هایی چون کیفیت زندگی، توزیع درآمد، پایداری محیط‌زیستی، سطح فناوری و میزان توسعه زیرساخت‌ها نیز نقش مهمی در تعیین قدرت واقعی یک شهر ایفا می‌کنند.

چشم‌اندازی از آینده اقتصاد شهری جهان

با استناد به پیش‌بینی‌های آکسفورد ایکانومیکز، جهان تا سال ۲۰۵۰ شاهد بازترسیم نقشه اقتصاد شهری خواهد بود. در این آینده نزدیک، آسیا سهم بزرگی از اقتصاد جهانی را به‌دست می‌گیرد و برخی کلان‌شهرهای آن جایگاه سنتی شهرهای غربی را تصاحب خواهند کرد. این جابه‌جایی بزرگ اقتصادی آثار چشمگیری بر تجارت جهانی، بازار کار، تحولات فناوری و حتی موازنه سیاسی قدرت در جهان بر جای خواهد گذاشت.

به‌نظر می‌رسد عصر جدیدی در حال شکل‌گیری است؛ عصری که در آن اقتصاد جهانی از محور اقیانوس اطلس به محور اقیانوس آرام منتقل می‌شود و شهرهای آسیایی بازیگران اصلی آن خواهند بود.