گروه جنگ نرم مشرق- از
روزی که بحران سوریه آغاز شد یعنی 26 ژانویه 2011 میلادی، جبهه غربی-
عربی با تمرکز بر این بحران، تضعیف جبهه مقاومت را به عنوان راهبرد تبلیغی
وسیاسی خود برگزیدند. این رویکرد رسانه های وابسته به ائتلاف غربی- عربی که
به نوعی واکنشی بوده است به قیام ها و انقلاب های مردمی در برخی کشورهای
منطقه (سقوط نظام های وابسته) با بررسی بحران ساختگی سوریه در قالب این
قیام ها و انقلاب‌ها (بهار عربی)، تلاش کرده، از این بحران ساختگی انقلاب
بسازد؛ اینکه بحران سوریه، انقلاب وقیامی مردمی با هدف سرنگونی حکومت سوریه
است همانند آنچه در تونس، مصر، لیبی و ... اتفاق افتاد. در این میان شبکه
تلویزیونی الجزیره در کنار دیگر شبکه ها و رسانه‌های بیگانه براساس راهبرد
تبلیغی ساقط کردن نظام سوریه و برکناری اسد از قدرت، به گونه ای ویژه بر
بحران سوریه متمرکز شد به ویژه پس از آنکه این رسانه در پشتیبانی از
اخوان‌المسلمین مصر، به بن بست سرنگونی محمد مرسی خورد و به نوعی عرصه را
به دیگر رقبای منطقه‌ای واگذار کرد.
محمدحسنین هیکل، اندیشمند مشهور مصری، درباره تبلیغات تلویزیون الجزیره در قبال تحولات مصر تاکید کرد: «در شرایطی که ما در گذشته با انگلیس، فرانسه و بی‌بی‌سی روبرو بودیم، الجزیره چه اهمیتی دارد. شبکه الجزیره اعتبار خود را از دست داده است، در حالی که در گذشته تربیون رسانه‌ای خوبی بود الجزیره هم اکنون با عملکرد جانبدارانه فقط به دنبال تحریک افکار عمومی است.» ( روزنامه الاهرام چاپ قاهره- 93/1/21)
به گزارش رسانه ها، گزارشگر شبکه تلویزیونی الجزیره در مصر نیز در تماس تلفنی با برنامه «مصر کاخ [ریاست جمهوری] را پس می گیرد» که در شبکه «دریم» مصر به طور زنده پخش می شد، استعفای خود را از همکاری با الجزیره اعلام کرد و حجاج سلامه گزارشگر تلویزیون الجزیره مباشر در مصر، هم به دلیل عدم بی‌طرفی و فتنه انگیزی این شبکه در مصر، از ادامه همکاری با این شبکه استعفا کرد و بر روی صفحه شخصی خود در فیسبوک نوشت : «از الجزیره استعفا دادم چون دروغ می گوید تصاویر قدیمی میدان التحریر را که خالی از جمعیت است نشان می دهند و زیر آن می نویسند: « میدان التحریر، لحظاتی پیش»! وقتی هم که به احمد ابوالمحاسن (مدیر دفتر الجزیره) اعتراض می کنم که چرا این کار را می کنند، می‌گوید: تو کارت را انجام بده و کاری به این حرف ها نداشته باش!» (پایگاه اینترنتی شبکه تلویزیون العالم- 92/4/17)
در این راستا، رسانه الجزیره با معطوف کردن همه توجه رسانه‌ای خود به تحولات سوریه، به عنوان رسانه حامی گروه های شورشی و تروریستی در این کشور تبدیل شده است. این رسانه در رویکردی یکسویه وجهت‌دار، هر آنچه را در توان داشت و دارد را برای ساقط کردن نظام سوریه به کار گرفته است از دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی و انتشار اخبار جعلی درباره تحولات سوریه در حمایت از شورشیان و گروه‌های تروریستی تا تلاش برای مشروعیت بخشی به تروریست ها و شورشیان در سوریه به ویژه گروه تروریستی جبهه النصره.
روزنامه الاخبار لبنان در مطلبی به بررسی عملکرد شبکه تلویزیونی الجزیره در قبال تحولات منطقه به ویژه مصر و سوریه پرداخت و نوشت: «مجله لوماگ اعلام کرد مخاطبان شبکه الجزیره از 43 میلیون به 6 میلیون کاهش یافته است.»
بررسی روندی رویکرد تبلیغی الجیزره در قبال تحولات سوریه، نشانگر ورود مستقیم این رسانه در حمایت از گروه‌های تروریستی و شورشی است تا جایی که این رسانه با محمد الجولانی سرکرده گروه تروریستی جبهه النصره و برخی از فرماندهان میدانی این گروه و دیگر گروه تروریستی یعنی داعش مصاحبه وگفتگو می‌کند. و خبرنگاران این رسانه در مناطق تحت سلطه گروه های تروریستی آزادانه تردد می کنند در مجموع این رسانه به انحاء مختلف تداوم بخشی به بحران سوریه با هدف سرنگونی حکومت این کشور را مبنای جریان سازی تبلیغی خود قرار داده است.
به عنوان مثال این رسانه در واکنش به شکست جبهه غربی - عربی در صدور قطعنامه علیه دمشق درشورای امنیت سازمان ملل ، گزارش داد: « ملت‌ها نه در شورای امنیت بلکه در خاک خود پیروز می شوند مخالفان سوری پیش از نشست شورای امنیت این موضع خود را اعلام کردند روسیه وچین دو کشوری که همواره بلندترین صدا را در سخن گفتن در مورد ملت ها و قطعی بودن پیروزی آنها داشتند، در اینجا بدون هیچ تردیدی به نفع نظام سوریه رای دادند نظامی که ملت انقلابی اش و کشورهای بسیاری می گویند به اندازه کافی و حتی بیش از حد لازم، خون بر زمین ریخت و باید به آن گفته شود، کافی است و ارکان نظام آن سپس به دیوان بین‌المللی کیفری ارجاع داده شوند.» ( تلویزیون الجزیره 90/7/13)
بحران سوریه و فروپاشی اعتبار رسانه‌ای الجزیره از درون
همزمان با آغاز بحران سوریه و جولان گروه های تروریستی در این کشور، شبکه تلویزیونی الجزیره وارد آزمونی بزرگ شده است؛ آزمونی که به نظر می رسد همه اعتبار این رسانه را به گروگان گرفته است. این رسانه به گونه‌ای ویژه و معنادار با هدف جامه عمل پوشاندن به راهبرد سرنگونی حکومت سوریه به ابزار تبلیغاتی وجنگ روانی گروه‌های تروریستی در سوریه در چند سال اخیر تبدیل شده است. این رسانه به دلیل انتشار اخبار دروغ و بزرگنمایی شده از سوریه ، تاکنون ده‌ها خبرنگار و مدیر خبری خود را در قطر و کشورهای مختلف مانند لبنان به دلیل استعفا از دست داده است و مهم تر از همه در سپتامبر 2011 مدیر کل این شبکه به دلیل سیاست‌های این شبکه علیه سوریه و همراهی با برنامه‌های آمریکا و اسرائیل که حقایق این کشور را سانسور و تحریف می‌کند، استعفا کرد و الجزیره ناچار شد عضوی از اعضای خاندان حاکم را در رأس این شبکه قرار بدهد.
محمد حسن خبرنگار شبکه الجزیره در مسکو نیز اخبار گزینشی الجزیره را از علل اصلی استعفای خود خواند و تاکید کرد که آنها نمی‌خواهند واقعیت ها کامل و درست به افکار عمومی عربی انتقال یابد. مدتی بعد از وی نیز زیاد طروش مدیر دفتر این شبکه در پاریس و ماجد الحجیلان مدیر دفتر ریاض و ابوبکر یونس و ولی‌الله شاهین خبرنگاران این شبکه در افغانستان استعفا دادند.
در همین راستا شبکه خبری NTV ترکیه در گزارشی تحت عنوان زلزله سوریه در الجزیره اعلام کرد که پنج تن از خبرنگاران این شبکه تلویزیونی به دلیل سیاست‌های نادرست این رسانه خبری در قبال سوریه از سمت خویش استعفا کرده اند. (شبکه خبری NTV ترکیه- 18/1/1391 )
در این گزارش آمده؛ به دنبال اعتراضات خبرنگاران الجزیره در ماه مارس نسبت به سیاست‌های این شبکه خبری در قبال سوریه این اعتراضات وارد مرحله جدیدی شده که نحوه اطلاع‌رسانی الجزیره را زیر سوال برده است. بنابر اعلام خبرنگاران مستعفی الجزیره، اخباری که این افراد درباره سوریه و لیبی بر زبان می آوردند به صورت مونتاژ و نوشتاری سانسور می شد و سپس در اختیار افکار عمومی قرار می گرفت.
علی الهاشمی، یکی از این خبرنگاران در این رابطه گفت: من پنج ماه پیش خبر بمباران مرز لبنان توسط نیروهای سوریه را تکذیب کردم که این اقدام باعث شد مسئولان شبکه خبری الجزیره مرا تحت فشار قرار دهند تا در نهایت مجبور به استعفا شوم.
احمد موسی، تهیه کننده برنامه خبری الجزیره نیز اظهار داشت: بسیاری آرزو دارند در الجزیره کار کنند اما این باعث افسردگی من می‌شود. اخباری که در مورد سوریه و لبنان در الجزیره منتشر می‌شود به طور کامل تحت مونتاژ و سانسور قرار می گیرد.
خالد ابوصلاح، یکی دیگر از نیروهای مستعفی الجزیره که خبرنگار این رسانه در شهر حمص بود نیز درباره استعفای خود گفت: مسئولان الجزیره از من خواستند کودکی که در جریان اعتراضات و درگیری‌های شهر حمص توسط گروه های مسلح زخمی شده یا مردم غیرنظامی که در این شهر کشته می‌شوند؛ طوری پوشش خبری دهم که گویی توسط نیروهای ارتش سوریه کشته شده است.
براین اساس شبکه خبری الجزیره قطر که شدیدترین جنگ روانی علیه سوریه را بر عهده دارد، پس از یک سال و اندی خدمت به طرح آمریکا علیه سوریه، جایزه بنیاد روزولت بدان را دریافت کرد تا به نحوی از خوش‌خدمتی این شبکه تقدیر شود.
الجزیره که در چند سال اخیر با انتشار اخبار جهت‌دار و در بسیاری از موارد ساختگی و دروغ علیه سوریه بخش جنگ روانی طرح آمریکا علیه سوریه را بر دوش می‌کشد، اختصاص جایزه آزادی بیان به خود را نشانه تقدیر از تلاش‌های این شبکه در ارائه اخبار مستقل و غیرجانبدارانه اعلام کرد!
در واقع این رسانه قطری که تا پیش از آغاز ناآرامی‌‌ها و تنش‌‌ها در سوریه، نقش تاثیرگذاری را طی سال‌‌های اخیر در تحولات منطقه در مقایسه با شبکه‌های فرامنطقه‌ای ایفا نموده بود و به اصطلاح اعتبار رسانه ای برای خود کسب کرده بود ؛ همزمان با آغاز بحران سوریه و جنایات تروریست ها در این کشور با تمرکز گسترده و یکسویه بر مسایل سوریه ، سرنگونی حکومت سوریه به هر شیوه ممکن را به عنوان راهبرد اصلی خو برگزید و اعتبار رسانه‌ای خود را به حراج گذاشت. این رسانه به موازات بازتاب گسترده ومعنی دار موفقیت‌ها وپیشرفت‌های مقطعی تروریست‌ها در خاک سوریه، تلاش کرده و می‌کند به گروه‌های تروریستی در مقابل نظام سوریه، مشروعیت و اعتبار بخشد.
اوج این رویکرد تبلیغی، مصاحبه با محمد الجولانی، سرکرده گروه جبهه النصره است که در لیست گروه‌های تروریستی قرار دارد. گفته می شود که خبرنگاران این رسانه قطری با تردد آزادنه در مناطق تحت سلطه تروریست ها از جمله داعش و النصره، به نوعی مواضع این گروه‌های تروریستی را بازتاب می‌دهد و درباره توان نظامی و پیشرفت های میدانی این گروه های در جنگ با نظام سوریه بزرگنمایی می‌کند. به عنوان مثال می توان به مصاحبه الجزیره با منذر ابوعلی از فرماندهان میدانی گروه مسلح و تروریستی موسوم به جیش الفتح اشاره کرد در این مصاحبه، تلاش شده است توان و ظرفیت‌های تسلیحاتی و نظامی این گروه در برابر ارتش سوریه برجسته گردد: « نبرد آینده بعد از تسلط بر شهر أریحا، در منطقه ساحل سوریه خواهد بود ... سلاح‌هایی در اختیار داریم که هنوز از آن ها در درگیری های گذشته استفاده نکرده ایم و به زودی خواهید دید که این سلاح ها چه معنایی دارد.» ( الجزیره عربی - 9/3/94 )
این رسانه همچنین با بهره گیری از سناریوی‌های تبلیغی دروغ پراکنی و تحریف، در چند سال اخیر مواردی را مطرح کرده که اصلا صحت نداشته است برای نمونه پس از فرار یک خلبان سوری به اردن، الجزیره اعلام کرد که شمار خلبان‌های فراری به 7 نفر رسیده است اما اردن این را تکذیب کرد. یا اینکه حمله تروریست های وابسته به القاعده موسوم به جبهه النصره به شبکه خبری الاخباریه سوریه را حمله عناصری جدا شده از گارد ریاست جمهوری سوریه دانست اما همین گروهک در شبکه اینترنتی فیسبوک با افتخار اعلام کرد که این حمله ماموریت آنان بوده و شبکه‌هایی مانند الجزیره نباید آن را به دروغ به گارد ریاست جمهوری سوریه نسبت بدهد.
الجزیره همچنین در چند سال اخیر در بخش های مختلف خبری همواره مدعی می‌شد که در برخی نقاط اصلی شهر دمشق درگیری شدید رخ داده یا به دست مخالفان افتاده است اما خبرنگاران زمانی که به آنجا اعزام می‌شوند، با کذب خبر روبه‌رو می‌گردند.
شبکه الجزیره، همچنین با در پیش گرفتن شیوه چیدمان تصویری و تسلسل آن و تداعی معنایی مرسوم در جنگ روانی با بهره گیری از عناصر دیداری و شنیداری در کنار عناصر کلامی مانند، لحن مظلوم قرارگرفتن مردم سوریه و دیگر شیوه‌ها برای سیاه‌نمایی و اهریمن سازی نظام حاکم سوریه در اذهان عمومی منطقه و جهان تلاش می‌کند.
حضور آزادانه خبرنگاران الجزیره در مناطق تحت تصرف داعش به چه معناست؟
تردد آزادانه خبرنگاران الجزیره در مناطق تحت سلطه گروه تروریستی داعش از دیگر نشانه‌های رابطه تنگاتنگ این رسانه با تروریست‌ها در سوریه است. براین اساس خبرنگاران رسمی شبکه الجزیره در مناطق در کنترل داعش در عراق و سوریه حاضر می‌شوند.این خبرنگاران آزادانه گزارش هایی را درباره «وضع آرام» مناطق در کنترل داعش یا «پیشروی های این گروه» تهیه و پخش می‌کنند خبرنگاران الجزیره حتی گفتگوهای زنده ای با این شبکه از مناطق در کنترل داعش انجام می دهند. به عنوان مثال، ایوب رضا خبرنگار الجزیره در اربیل در همان نخستین روزهای تسلط داعش بر شهر موصل مرکز استان نینوای عراق در این شهر حاضر شد و با تهیه گزارش هایی از داخل این شهر به تمجید از عملکرد افراد مسلح داعش می‌پرداخت. شبکه قطری الجزیره همچنین تصاویر و گزارش های اختصاصی را از افرادی که آنها را خبرنگار محلی معرفی می‌کند پخش می کند که در واقع این افراد وابسته به اداره تبلیغاتی داعش هستند.
الجزیره در گزارش های اختصاصی خود از مناطق در کنترل داعش بر پخش کردن تصاویری از برافراشته شدن پرچم داعش در مناطق مختلف اصرار دارد. در همین راستا، می توان به تبلیغات این شبکه قطری در نامبردن از گروه تروریستی داعش اشاره کرد. این رسانه هرگز از عبارت داعش استفاده نمی‌کند و تاکید دارد تا این گروه تروریستی را «الدوله الاسلامیه» معرفی کند. الجزیره بر این موضوع تا جایی اصرار دارد که در صورتی که مقامات کشورهای عربی از نام داعش استفاده کنند، این شبکه حتی به نقل از این مقامات در زیرنویس خبرها یا در نقل قولی که گوینده الجزیره از این مقامات دارد عنوان «الدوله الاسلامیه» را بکار می‌برد.( الجزیره- 94/3/4 )
نظرسازی الجزیره با هدف مشروعیت‌بخشی به تروریست‌ها در سوریه
یکی دیگر از سناریوهای تبلیغی تلویزیون الجزیره در راستای مشروعیت‌دهی به تروریست‌ها در سوریه، نظرسازی با هدف اعتبارزایی برای این گروه تروریستی در افکار عمومی منطقه است. براین اساس این رسانه در برنامه روند معکوس خود به فعالیت‌های داعش در عراق و سوریه پرداخت و ضمن بازخوانی برخی مواضع حامیان گروه تروریستی داعش، و طرح این پرسش خطاب به بینندگان که آیا از پیروزی های سازمان دولت اسلامی (داعش) در عراق و سوریه حمایت می‌کنید؟، فضاسازی نمود: « در این نظرسنجی بیش از پنجاه و چهار هزار نفر شرکت کردند که هشتاد و یک درصد به آن رای مثبت و نوزده درصد پاسخ منفی دادند.»( شبکه تلویزیونی الجزیره در برنامه روند معکوس- 6/3/94 )
فیصل القاسم، مجری این شبکه ،در ابتدای برنامه روند معکوس، با طرح پرسش‌هایی هدفمند ومعنادار از طرف حامیان داعش ومخالفان آن، در نهایت با اعلام نتیجه نظرسنجی خود به نوعی مواضع حامیان این گروه تروریستی را مورد تائید قرار داد.
برخی از مهمترین مواضع و دیدگاه های طرفداران و مخالفان گروه تروریستی داعش که الجزیره در این برنانه آنها را طرح و مورد تاکید قرار داد؛ عبارتند از:
- طرفداران دولت اسلامی (داعش ) می‌گویند، آیا دولت اسلامی (داعش) که نیمی از عراق و سوریه را به کنترل خود درآورده است، حق ندارد با عنوان سازمان دولت اسلامی ( داعش) مخالفت کند؟
- آیا بر بیش از سیصد هزار کیلومتر مربع پس از پیروزی‌های پی‌در پی در تدمر و الرمادی سیطره ندارد؟ آیا به یک کشور پهناور تبدیل نشده است؟
- آیا شعار آن به یک مسئله واقعی تبدیل نشده است؟ آیا دلیل اصلی قدرت و پیروزی‌های آن این نیست که برای یک طرح و عقیده می جنگد این در حالی است که دشمنان آن تنها مزدور هستند؟
- اگر از حمایت مردمی قوی در عراق و سوریه برخوردار نبود، آیا می‌توانست به این پیروزی ها برسد؟ آیا دولت اسلامی (داعش) می‌توانست فعالیتی بیش از وحشی های فرقه ای عراق و نظام فرقه ای سوریه داشته باشد؟
- آیا جرایم داعش تکفیری و تروریست تنها گوشه چشمی در برابر جنایات نظام فاشیستی سوریه نیست؟
- آیا داعش به سدی مستحکمی در برابر طمع ورزی های ایران در منطقه تبدیل نشده است؟ آیا دولت اسلامی ( داعش ) نماینده میلیون های سنی نیست که توسط بشار اسد و متحدان ایرانی وی درهم کوبیده شده‌اند؟
- اما در برابر، آیا داعش به مثابه چاقویی نیست که قدرت های منطقه ای و بین المللی از آن برای تکه تکه کردن کشورهای عربی استفاده می‌کنند؟
- آیا انقلاب در سوریه و تحرکات مردمی در عراق نتیجه ای به جز فعالیت تروریستی و ویرانگری از داعش داشته است؟
- آیا این نیست که داعش توانسته است نگاه ملت های جهان را از انقلاب ملت ها در این منطقه منحرف کند و این انقلاب ها در نظر کشورهای مختلف، اقدامی تروریستی نگریسته شود؟
- آیا داعش و دیگر گروه های مشابه به عنصر نجاتی برای نظام در حال فروپاشی سوریه و نظام فرقه ای عراق تبدیل نشده است؟
- آیا امروز داعش با شکل تروریستی خود به دلمشغولی جهان تبدیل نشده است؟
- آیا این نیست که هر نقطه سنی نشینی که داعش وارد آن شد به یک منطقه ویران تبدیل شده است؟
- آیا ملت های منطقه برای این انقلاب کردند که به سرطان مبتلا شوند؟
- آیا سوری‌ها برای این انقلاب کردند که یک رژیم سیاه و تاریک را جایگزین نظام فاشیستی خود کنند؟
سناریوی اطمینان‌بخشی الجزیره به غربی‌ها با هدف جلب حمایت از جبهه‌النصره
دیگر محوری که مورد تاکید این رسانه در چارچوب راهبرد ساقط کردن نظام سوریه است، تلاش برای جلب بیش از پیش نظر غربی‌ها اعم از آمریکایی ها و اروپایی ها در حمایت از گروه های تروریستی از جمله جبهه النصره است. که گفتگوی تلویزیون الجزیره انگلیسی با سرکرده گروه تروریستی النصره و معرفی این شاخه از گروه تروریستی القاعده به عنوان جریان و گروهی میانه رو، نکته اوج این رویکرد و جریان‌سازی تبلیغی است این گفتگو که فی نفسه با هدف مشروعیت‌دهی به گروه تروریستی النصره با عنوان گروهی میانه رو است،تلاش می‌کند به غربی ها در راستای راهبرد سرنگونی حکومت سوریه به دست این گروه تروریستی اطمینان دهد.
در واقع این رسانه قطری که در بررسی تحولات سوریه و جولان گروه های تروریستی تمام اعتبار رسانه‌ای خود را به پای راهبرد سرنگونی حکومت سوریه گذاشته؛ تلاش می‌کند از همه ابزارها و ترفندهای تبلیغی، به این راهبرد جامه عمل بپوشاند. بنابراین این رسانه در مصاحبه با ابومحمد الجولانی سرکرده جبهه النصره تلاش کرده پیام‌های اطمینان بخش برای غرب در زمینه نقش این گروه تروریستی در سوریه ارسال کند؛ به این معنا که این گروه تروریستی میانه‌رو است و ایجاب می‌کند از آن برای تحقق راهبرد سرنگونی حکومت سوریه از آن حمایت کرد.
براین اساس، این رسانه که به انحاء مختلف بر طبل حتمی بودن سرنگونی حکومت سوریه می‌کوبد و در این زمینه حتی این پرسش را طرح و برجسته می‌کند که مسئله اصلی،چگونگی سقوط حکومت سوریه است، در همین زمینه در گفتگو با جولانی، ماموریت این گروه تروریستی در سوریه را نه جنگ با آمریکا و غرب بلکه جنگ با نظام سوریه و همپیمانان آن به ویژه حزب الله لبنان مورد تاکید قرار می‌دهد؛ رویکردی که به نظر می‌رسد در راستای ترغیب و تشویق غربی ها به موضع گیری‌صریح‌تر در حمایت از این گروه تروریستی است: «این گروه برای جنگ با آمریکا و غرب مأموریت ندارد بلکه مأموریتش جنگ با نظام سوریه و هم پیمانان آن مانند حزب الله لبنان است.»
این شبکه تلویزیونی قطری الجزیره که با پخش مصاحبه اختصاصی از سرکرده این گروه تروریستی، تلاش کرد تا آن را جزو گروه‌های معتدل معرفی نماید تا بدین ترتیب با وجهه سازی برای آن، اعتماد غرب را در حمایت از آن جلب کند . ابومحمد الجولانی، سرکرده جبهه النصره ،نیز در این مصاحبه، تلاش کرد پیام‌هایی اطمینان بخش برای غرب ارسال و خود را بازیگری قابل قبول در صحنه سوریه معرفی کند این در حالی است که به گفته برخی تحلیلگران، ارتباط او (جولانی) با سازمان القاعده مانع به نتیجه رسیدن این تلاش‌ها خواهد شد: « به گزارش خبرگزاری فرانسه، جولانی چهارشنبه شب در مصاحبه ای بی سابقه با شبکه تلویزیونی الجزیره اعلام کرد: ماموریت جبهه النصره، سرنگون کردن نظام بشار اسد، رییس جمهور سوریه، است و این گروه از خاک سوریه دست به حمله به غرب نخواهد زد و از اقلیت هایی که با این گروه نجنگند دفاع خواهد کرد.»
چارلی وینتر، کارشناس امور جهادی ها در موسسه تحقیقاتی کویلیام فاندیشن در لندن، گفت: «سخنان جولانی در چارچوب روند عادی سازی روابط بیان شده است که جبهه النصره مدتی است به دنبال آن است. این گروه می‌خواهد خود را به عنوان بازیگری قابل قبول و تشکلی میانه رو به غرب معرفی کند.»
این گروه که مانند داعش در فهرست سازمان های تروریستی آمریکا قرار دارد، به گفته برخی تحلیلگران قطر و رسانه ای وابسته به آن یعنی الجزیره تلاش می‌کنند از این گروه تروریست زدایی کنند: «... تحلیلگران معتقدند سخنان جدید جولانی بخشی از نتایج نزدیک شدن ترکیه، قطر و عربستان به عنوان حامیان مخالفان سوری است که در گذشته برای کسب نفوذ در داخل گروه های مختلف سوری با گرایش های متفاوت، با یکدیگر رقابت می کردند توما پییریه، کارشناس امور سوریه در دانشگاه ادینبورگ می گوید قطر به طور مشخص تلاش می کند جبهه النصره را به سمت نوعی میانه روی پیش ببرد و این مسئله در مصاحبه جولانی به وضوح دیده می شود.» (خبرگزاری فرانسه - 94/3/8)
برهمین اساس، جولانی در مصاحبه با با الجزیره، گفت: دستور ایمن الظواهری سرکرده القاعده این است که از منطقه شام (سوریه) به عنوان پایگاهی برای حمله به غرب یا اروپا استفاده نشود تا خدشه ای به تلاش‌ها برای سرنگون کردن نظام سوریه وارد نشود وی در عین حال آمریکا را به علت بمباران مقرهای جبهه النصره به کمک به نظام سوریه متهم کرد.
تلاش الجزیره برای معرفی گروه تروریستی النصره به عنوان گروهی میانه‌رو
الجزیزه همچنین در تلاش است گروه تروریستی جبهه النصره ر ابه عنوان گروهی میانه رو معرفی نماید گروهی که ماموریت آن ساقط کردن نظام سوریه و مقابله با متحدان منطقه ای دمشق به ویژه حزب الله لبنان است در این راستا جولانی در مصاحبه با لاجزیره اگرچه از باورهای اسلام گرایانه افراطی فاصله نگرفت ولی تلاش کرد گروه خود را متفاوت از گروه داعش نشان دهد که با دست زدن به قتل و اعدام و سر بریدن و شلاق زدن و دیگر اقدامات وحشیانه تلاش می‌کند در مناطق تحت سیطره خود وحشت ایجاد کند: کارشناسان معتقدند این تمایل وجود دارد که فراموش شود جولانی برآمده از صفوف دولت اسلامی در عراق است که هسته اولیه گروه داعش محسوب می شود.
در این زمینه است که برخی تحلیلگران رسانه ای و سیاسی در ارزیابی مصاحبه تلویزیون الجزیره انگلیسی با محمد الجولانی سرکرده گروه تروریستی جبهه النصره یادآور شدند: « اینکه در الجزیره بهترین وقت خبری را به النصره اختصاص دادند، همچنین اینکه از ماه پیش با نیروهایی مثل اخوان‌المسلمین و ارتش آزاد همکاری می کند و در آن مناطقی که تحت کنترلش است مقداری برخورد راحت تری با مردم می کند و آن سخت گیری ها را ندارد، نشان می دهد که النصره در تلاش است که خودش را به عنوان یک نیروی معتدل تر و گزینه ای در برابر داعش معرفی بکند. از این جهت حتی آن ارتباطش با القاعده هم زیاد مورد تأکید نیست.» ( حبیب حسینی فرد تحلیلگر مسایل جهان عرب در گفتگو با رادیو بی بی سی - 94/3/08)
الجزیره و پیگیری سناریوی تبلیغی روحیه‌بخشی به معارضان نظام سوریه
شبکه‌تلویزیونی الجزیره با پوشش جهت‌دار تحولات در کشورهای عربی و اتخاذ سیاست یک بام و دو هوا در پرداختن به تحولات منطقه در عمل به صورت ماشین جاده صاف کن برای حکومت‌های و ائتلاف ضد سوری درآمده است. این رسانه و دیگر رسانه های عربی با زیر پاگذاشتن اصول اخلاقی و حرفه‌ای بدون اینکه سخنی از خفقان موجود در کشورهایشان مخابره کنند؛ به دنبال دخالت در امور داخلی سایر کشورها هستند. شبکه تلویزیونی الجزیره که براساس تلاش برای بحرانی جلوه دادن اوضاع داخلی سوریه، تحولات این کشور را مورد توجه دارد، از چند منظر این سیاست تبلیغی را پیگیری می‌کنند. این رسانه ها براساس سناریوی تداوم‌بخشی به جنگ و درگیری های داخلی در سوریه، روحیه بخشی به مخالفان سوری و انگیزه دادن به آنها را مبنای جریان سازی در این باره قرار داده و بر مبنای این سیاست و رویکرد تبلیغی این گزاره را برجسته و القاء می کنند که: تحولات سوریه به نقطه بی بازگشت رسیده است! به این معنا که سقوط حکومت سوریه حتمی است!
این رسانه که به مانند برخی رسانه های دیگر وابسته به ائتلاف غربی - عربی، تحولات سوریه را با عنوان انقلاب سوریه توصیف می‌کند. در پوشش تحولات سوریه به گونه‌ای القاء معنا می کند که گویی نظام سوریه و دولت اسد در حال فروپاشی است براین اساس در فضای تبلیغی این رسانه ادعا می شود مسئله اصلی چگونگی سقوط نظام سوریه است نه خود سقوط: سوال مهم تر در تحولات سوریه در حال حاضر این نیست که « چه کسی » جایگزین اسد شود بلکه این است که «چگونه» این کار انجام شود!؟ ( الجزیره - 94/3/02 )
در این زمینه همچنین برمبنای القاء حتمی بودن سقوط نظام سوریه، این رسانه از مدیریت روند انتقال قدرت با نقش‌آفرینی ریاض و طرد ایران از حضور در هرگونه روند انتقال قدرت در سوریه گفته و در این زمینه مدعی می‌شود؛ (کارکرد) نظام علوی سوریه به احتمال زیاد تفاوتی نخواهد کرد، تا زمانی که ایرانیان تصمیم بگیرند فرش را از زیر پای آن بیرون بکشند !
بر مبنای این پیش‌فرض تبلیغاتی و القائی که هدف از طرح و برجسته کردن آن روحیه بخشی به شورشیان و تروریست ها در سوریه و همینطور حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای آنها با هدف تشدید حمایت های مالی و تسلیحاتی از این گروه ها است؛ گاهی از هماهنگی احتمالی ایران و آمریکا برای قربانی کردن اسد مطرح می‌شود: .. این هماهنگی میان ایران و آمریکا است که می‌تواند راه را برای مبادله راهبردی (بر سر سوریه) هموار کند تا ایران، دمشق را «قربانی »به دست آوردن نفوذ بیشتر در «بغداد» کند! ( الجزیره - 94/3/02 ) و گاهی هم از طرد ایران در روند انتقال قدرت در سوریه سخن به میان می آورد اینکه ایران هیچ جایگاهی در روند تحولات سوریه پس از سقوط اسد نخواهد داشت!
در این خصوص همچنین دستاوردهای استراتژیک مخالفان اسد به رخ کشیده می شود و با اشاره به دستاوردهای استراتژیک جیش الفتح، آن را نشانگر خطرات جدی برای سنگر سیاسی علویون، بقای نظام اسد، و متحدان آن ادعا نموده است تا جایی که ادعا شد: به تازگی، یک روزنامه لبنانی به نقل از یک وزیر، اعلام کرد که بیروت در حال آماده سازی برای میزبانی وفاداران اسد است!! (الجزیره - 94/03/04)
بر این اساس تصرف شهر اریحا توسط ائتلاف تروریستی موسوم به جیش الفتح، از منظر راهبردی و تاثیرگذار مورد توجه الجزیره قرار گرفت. اینکه سقوط اریحا که توسط گروه کنترل کامل استان ادلب توسط شورشیان ضد اسد انجامیده، حرکت آنها به سمت دمشق را مصم تر نموده است و قرائن بیشتری برای احتمال سقوط پایخت بدست می دهد این در حالی است که تسخیر ادلب توسط ائتلاف شورشیان، از جمله القاعده و جبهه النصره حدود یک ماه پیش نشانه شکست بزرگ برای دولت سوریه توصیف شده بود. اهمیت استراتژیک ادلب از این نظر برجسته می شد که در نزدیکی یک بزرگراه اصلی که پایتخت دمشق را به شمال متصل می‌کند ، قرار گرفته است.
این یک لحظه مهم در سرنوشت سوریه تداعی گردیده که درپی آن روند موفقیت های نیروهای وفادار به رئیس جمهور بشار اسد کند یا متوقف شد. به این روی سقوط شهر اریحا نیز نشانه ای دیگر در این زمینه تداعی شده است که نیروهای اسد در حال «تقلا کردن» برای حفظ مواضع کسب شده خود در میدان جنگ طی سال گذشته هستند . تقلایی که کم اثر نمایش داده می شود. در واقع در روایت الجزیره نوعی «حرکت محتوم !» در زمینه سقوط اسد تفهیم می‌گردد که از نظر مسیر تبلیغی رسانه، این «سیر قهری!»، به دلایل انسان دوستانه، حقوق بشری، ضعف و از هم گسیختگی حامیان نظام و ناتوانی در کنترل اوضاع ارتباط داده می شود: سربازان دولتی مجبور به عقب نشینی به شهرهای خارج از استان ادلب شده اند و ارتش فتح در حال حاضر، ضمن وارد کردن خسارات عمده به رژیم سوریه، بر ادلب کنترل یافته است... ارتش فتح از چندین گروه مسلح، به ویژه جبهه النصره تشکیل شده است: تصویری که الجزیره از سوریه کنونی ارائه می دهد تصویری از «یک کشور» نیست بلکه از چندین منطقه تحت کنترل گروه های مختلف و در حال تخاصم است که موازنه در آن به ضرر اسد و با آینده ای نامعلوم در حال تداوم است. (الجزیره - 94/3/09)
در واقع شبکه تلویزیونی الجزیره در بازتاب و بررسی تحولات سوریه به گونه ای عمل نموده که برخی آن را ابزار رسانه ای گروه های تروریستی در برابر دولت سوریه و حامیان منطقه ای آن معرفی می کنند براین اساس، این رسانه قطری با تاکید بر راهبرد سرنگونی حکومت سوریه، در حمایت تمام قد از گروه های تروریستی در سوریه، به طور جدی و یکسویه آمال و آرزوهای دوحه و دیگر کشورهای عضو ائتلاف ضد سوری را پیگیری می‌نماید و quotation mark سناریوها و گزینه‌های حداکثری quotation mark را در قبال حکومت سوریه مورد توجه و تاکید قرار می دهد در این زمینه حتی مدعی می شود مسئله اصلی در شرایط کنونی سقوط نظام سوریه نیست، بلکه «چگونگی» این سقوط است!!
محمدحسنین هیکل، اندیشمند مشهور مصری، درباره تبلیغات تلویزیون الجزیره در قبال تحولات مصر تاکید کرد: «در شرایطی که ما در گذشته با انگلیس، فرانسه و بی‌بی‌سی روبرو بودیم، الجزیره چه اهمیتی دارد. شبکه الجزیره اعتبار خود را از دست داده است، در حالی که در گذشته تربیون رسانه‌ای خوبی بود الجزیره هم اکنون با عملکرد جانبدارانه فقط به دنبال تحریک افکار عمومی است.» ( روزنامه الاهرام چاپ قاهره- 93/1/21)
به گزارش رسانه ها، گزارشگر شبکه تلویزیونی الجزیره در مصر نیز در تماس تلفنی با برنامه «مصر کاخ [ریاست جمهوری] را پس می گیرد» که در شبکه «دریم» مصر به طور زنده پخش می شد، استعفای خود را از همکاری با الجزیره اعلام کرد و حجاج سلامه گزارشگر تلویزیون الجزیره مباشر در مصر، هم به دلیل عدم بی‌طرفی و فتنه انگیزی این شبکه در مصر، از ادامه همکاری با این شبکه استعفا کرد و بر روی صفحه شخصی خود در فیسبوک نوشت : «از الجزیره استعفا دادم چون دروغ می گوید تصاویر قدیمی میدان التحریر را که خالی از جمعیت است نشان می دهند و زیر آن می نویسند: « میدان التحریر، لحظاتی پیش»! وقتی هم که به احمد ابوالمحاسن (مدیر دفتر الجزیره) اعتراض می کنم که چرا این کار را می کنند، می‌گوید: تو کارت را انجام بده و کاری به این حرف ها نداشته باش!» (پایگاه اینترنتی شبکه تلویزیون العالم- 92/4/17)
در این راستا، رسانه الجزیره با معطوف کردن همه توجه رسانه‌ای خود به تحولات سوریه، به عنوان رسانه حامی گروه های شورشی و تروریستی در این کشور تبدیل شده است. این رسانه در رویکردی یکسویه وجهت‌دار، هر آنچه را در توان داشت و دارد را برای ساقط کردن نظام سوریه به کار گرفته است از دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی و انتشار اخبار جعلی درباره تحولات سوریه در حمایت از شورشیان و گروه‌های تروریستی تا تلاش برای مشروعیت بخشی به تروریست ها و شورشیان در سوریه به ویژه گروه تروریستی جبهه النصره.
روزنامه الاخبار لبنان در مطلبی به بررسی عملکرد شبکه تلویزیونی الجزیره در قبال تحولات منطقه به ویژه مصر و سوریه پرداخت و نوشت: «مجله لوماگ اعلام کرد مخاطبان شبکه الجزیره از 43 میلیون به 6 میلیون کاهش یافته است.»
بررسی روندی رویکرد تبلیغی الجیزره در قبال تحولات سوریه، نشانگر ورود مستقیم این رسانه در حمایت از گروه‌های تروریستی و شورشی است تا جایی که این رسانه با محمد الجولانی سرکرده گروه تروریستی جبهه النصره و برخی از فرماندهان میدانی این گروه و دیگر گروه تروریستی یعنی داعش مصاحبه وگفتگو می‌کند. و خبرنگاران این رسانه در مناطق تحت سلطه گروه های تروریستی آزادانه تردد می کنند در مجموع این رسانه به انحاء مختلف تداوم بخشی به بحران سوریه با هدف سرنگونی حکومت این کشور را مبنای جریان سازی تبلیغی خود قرار داده است.
به عنوان مثال این رسانه در واکنش به شکست جبهه غربی - عربی در صدور قطعنامه علیه دمشق درشورای امنیت سازمان ملل ، گزارش داد: « ملت‌ها نه در شورای امنیت بلکه در خاک خود پیروز می شوند مخالفان سوری پیش از نشست شورای امنیت این موضع خود را اعلام کردند روسیه وچین دو کشوری که همواره بلندترین صدا را در سخن گفتن در مورد ملت ها و قطعی بودن پیروزی آنها داشتند، در اینجا بدون هیچ تردیدی به نفع نظام سوریه رای دادند نظامی که ملت انقلابی اش و کشورهای بسیاری می گویند به اندازه کافی و حتی بیش از حد لازم، خون بر زمین ریخت و باید به آن گفته شود، کافی است و ارکان نظام آن سپس به دیوان بین‌المللی کیفری ارجاع داده شوند.» ( تلویزیون الجزیره 90/7/13)
بحران سوریه و فروپاشی اعتبار رسانه‌ای الجزیره از درون
همزمان با آغاز بحران سوریه و جولان گروه های تروریستی در این کشور، شبکه تلویزیونی الجزیره وارد آزمونی بزرگ شده است؛ آزمونی که به نظر می رسد همه اعتبار این رسانه را به گروگان گرفته است. این رسانه به گونه‌ای ویژه و معنادار با هدف جامه عمل پوشاندن به راهبرد سرنگونی حکومت سوریه به ابزار تبلیغاتی وجنگ روانی گروه‌های تروریستی در سوریه در چند سال اخیر تبدیل شده است. این رسانه به دلیل انتشار اخبار دروغ و بزرگنمایی شده از سوریه ، تاکنون ده‌ها خبرنگار و مدیر خبری خود را در قطر و کشورهای مختلف مانند لبنان به دلیل استعفا از دست داده است و مهم تر از همه در سپتامبر 2011 مدیر کل این شبکه به دلیل سیاست‌های این شبکه علیه سوریه و همراهی با برنامه‌های آمریکا و اسرائیل که حقایق این کشور را سانسور و تحریف می‌کند، استعفا کرد و الجزیره ناچار شد عضوی از اعضای خاندان حاکم را در رأس این شبکه قرار بدهد.
محمد حسن خبرنگار شبکه الجزیره در مسکو نیز اخبار گزینشی الجزیره را از علل اصلی استعفای خود خواند و تاکید کرد که آنها نمی‌خواهند واقعیت ها کامل و درست به افکار عمومی عربی انتقال یابد. مدتی بعد از وی نیز زیاد طروش مدیر دفتر این شبکه در پاریس و ماجد الحجیلان مدیر دفتر ریاض و ابوبکر یونس و ولی‌الله شاهین خبرنگاران این شبکه در افغانستان استعفا دادند.
در همین راستا شبکه خبری NTV ترکیه در گزارشی تحت عنوان زلزله سوریه در الجزیره اعلام کرد که پنج تن از خبرنگاران این شبکه تلویزیونی به دلیل سیاست‌های نادرست این رسانه خبری در قبال سوریه از سمت خویش استعفا کرده اند. (شبکه خبری NTV ترکیه- 18/1/1391 )
در این گزارش آمده؛ به دنبال اعتراضات خبرنگاران الجزیره در ماه مارس نسبت به سیاست‌های این شبکه خبری در قبال سوریه این اعتراضات وارد مرحله جدیدی شده که نحوه اطلاع‌رسانی الجزیره را زیر سوال برده است. بنابر اعلام خبرنگاران مستعفی الجزیره، اخباری که این افراد درباره سوریه و لیبی بر زبان می آوردند به صورت مونتاژ و نوشتاری سانسور می شد و سپس در اختیار افکار عمومی قرار می گرفت.
علی الهاشمی، یکی از این خبرنگاران در این رابطه گفت: من پنج ماه پیش خبر بمباران مرز لبنان توسط نیروهای سوریه را تکذیب کردم که این اقدام باعث شد مسئولان شبکه خبری الجزیره مرا تحت فشار قرار دهند تا در نهایت مجبور به استعفا شوم.
احمد موسی، تهیه کننده برنامه خبری الجزیره نیز اظهار داشت: بسیاری آرزو دارند در الجزیره کار کنند اما این باعث افسردگی من می‌شود. اخباری که در مورد سوریه و لبنان در الجزیره منتشر می‌شود به طور کامل تحت مونتاژ و سانسور قرار می گیرد.
خالد ابوصلاح، یکی دیگر از نیروهای مستعفی الجزیره که خبرنگار این رسانه در شهر حمص بود نیز درباره استعفای خود گفت: مسئولان الجزیره از من خواستند کودکی که در جریان اعتراضات و درگیری‌های شهر حمص توسط گروه های مسلح زخمی شده یا مردم غیرنظامی که در این شهر کشته می‌شوند؛ طوری پوشش خبری دهم که گویی توسط نیروهای ارتش سوریه کشته شده است.
براین اساس شبکه خبری الجزیره قطر که شدیدترین جنگ روانی علیه سوریه را بر عهده دارد، پس از یک سال و اندی خدمت به طرح آمریکا علیه سوریه، جایزه بنیاد روزولت بدان را دریافت کرد تا به نحوی از خوش‌خدمتی این شبکه تقدیر شود.
الجزیره که در چند سال اخیر با انتشار اخبار جهت‌دار و در بسیاری از موارد ساختگی و دروغ علیه سوریه بخش جنگ روانی طرح آمریکا علیه سوریه را بر دوش می‌کشد، اختصاص جایزه آزادی بیان به خود را نشانه تقدیر از تلاش‌های این شبکه در ارائه اخبار مستقل و غیرجانبدارانه اعلام کرد!
در واقع این رسانه قطری که تا پیش از آغاز ناآرامی‌‌ها و تنش‌‌ها در سوریه، نقش تاثیرگذاری را طی سال‌‌های اخیر در تحولات منطقه در مقایسه با شبکه‌های فرامنطقه‌ای ایفا نموده بود و به اصطلاح اعتبار رسانه ای برای خود کسب کرده بود ؛ همزمان با آغاز بحران سوریه و جنایات تروریست ها در این کشور با تمرکز گسترده و یکسویه بر مسایل سوریه ، سرنگونی حکومت سوریه به هر شیوه ممکن را به عنوان راهبرد اصلی خو برگزید و اعتبار رسانه‌ای خود را به حراج گذاشت. این رسانه به موازات بازتاب گسترده ومعنی دار موفقیت‌ها وپیشرفت‌های مقطعی تروریست‌ها در خاک سوریه، تلاش کرده و می‌کند به گروه‌های تروریستی در مقابل نظام سوریه، مشروعیت و اعتبار بخشد.
اوج این رویکرد تبلیغی، مصاحبه با محمد الجولانی، سرکرده گروه جبهه النصره است که در لیست گروه‌های تروریستی قرار دارد. گفته می شود که خبرنگاران این رسانه قطری با تردد آزادنه در مناطق تحت سلطه تروریست ها از جمله داعش و النصره، به نوعی مواضع این گروه‌های تروریستی را بازتاب می‌دهد و درباره توان نظامی و پیشرفت های میدانی این گروه های در جنگ با نظام سوریه بزرگنمایی می‌کند. به عنوان مثال می توان به مصاحبه الجزیره با منذر ابوعلی از فرماندهان میدانی گروه مسلح و تروریستی موسوم به جیش الفتح اشاره کرد در این مصاحبه، تلاش شده است توان و ظرفیت‌های تسلیحاتی و نظامی این گروه در برابر ارتش سوریه برجسته گردد: « نبرد آینده بعد از تسلط بر شهر أریحا، در منطقه ساحل سوریه خواهد بود ... سلاح‌هایی در اختیار داریم که هنوز از آن ها در درگیری های گذشته استفاده نکرده ایم و به زودی خواهید دید که این سلاح ها چه معنایی دارد.» ( الجزیره عربی - 9/3/94 )
این رسانه همچنین با بهره گیری از سناریوی‌های تبلیغی دروغ پراکنی و تحریف، در چند سال اخیر مواردی را مطرح کرده که اصلا صحت نداشته است برای نمونه پس از فرار یک خلبان سوری به اردن، الجزیره اعلام کرد که شمار خلبان‌های فراری به 7 نفر رسیده است اما اردن این را تکذیب کرد. یا اینکه حمله تروریست های وابسته به القاعده موسوم به جبهه النصره به شبکه خبری الاخباریه سوریه را حمله عناصری جدا شده از گارد ریاست جمهوری سوریه دانست اما همین گروهک در شبکه اینترنتی فیسبوک با افتخار اعلام کرد که این حمله ماموریت آنان بوده و شبکه‌هایی مانند الجزیره نباید آن را به دروغ به گارد ریاست جمهوری سوریه نسبت بدهد.
الجزیره همچنین در چند سال اخیر در بخش های مختلف خبری همواره مدعی می‌شد که در برخی نقاط اصلی شهر دمشق درگیری شدید رخ داده یا به دست مخالفان افتاده است اما خبرنگاران زمانی که به آنجا اعزام می‌شوند، با کذب خبر روبه‌رو می‌گردند.
شبکه الجزیره، همچنین با در پیش گرفتن شیوه چیدمان تصویری و تسلسل آن و تداعی معنایی مرسوم در جنگ روانی با بهره گیری از عناصر دیداری و شنیداری در کنار عناصر کلامی مانند، لحن مظلوم قرارگرفتن مردم سوریه و دیگر شیوه‌ها برای سیاه‌نمایی و اهریمن سازی نظام حاکم سوریه در اذهان عمومی منطقه و جهان تلاش می‌کند.
حضور آزادانه خبرنگاران الجزیره در مناطق تحت تصرف داعش به چه معناست؟
تردد آزادانه خبرنگاران الجزیره در مناطق تحت سلطه گروه تروریستی داعش از دیگر نشانه‌های رابطه تنگاتنگ این رسانه با تروریست‌ها در سوریه است. براین اساس خبرنگاران رسمی شبکه الجزیره در مناطق در کنترل داعش در عراق و سوریه حاضر می‌شوند.این خبرنگاران آزادانه گزارش هایی را درباره «وضع آرام» مناطق در کنترل داعش یا «پیشروی های این گروه» تهیه و پخش می‌کنند خبرنگاران الجزیره حتی گفتگوهای زنده ای با این شبکه از مناطق در کنترل داعش انجام می دهند. به عنوان مثال، ایوب رضا خبرنگار الجزیره در اربیل در همان نخستین روزهای تسلط داعش بر شهر موصل مرکز استان نینوای عراق در این شهر حاضر شد و با تهیه گزارش هایی از داخل این شهر به تمجید از عملکرد افراد مسلح داعش می‌پرداخت. شبکه قطری الجزیره همچنین تصاویر و گزارش های اختصاصی را از افرادی که آنها را خبرنگار محلی معرفی می‌کند پخش می کند که در واقع این افراد وابسته به اداره تبلیغاتی داعش هستند.
الجزیره در گزارش های اختصاصی خود از مناطق در کنترل داعش بر پخش کردن تصاویری از برافراشته شدن پرچم داعش در مناطق مختلف اصرار دارد. در همین راستا، می توان به تبلیغات این شبکه قطری در نامبردن از گروه تروریستی داعش اشاره کرد. این رسانه هرگز از عبارت داعش استفاده نمی‌کند و تاکید دارد تا این گروه تروریستی را «الدوله الاسلامیه» معرفی کند. الجزیره بر این موضوع تا جایی اصرار دارد که در صورتی که مقامات کشورهای عربی از نام داعش استفاده کنند، این شبکه حتی به نقل از این مقامات در زیرنویس خبرها یا در نقل قولی که گوینده الجزیره از این مقامات دارد عنوان «الدوله الاسلامیه» را بکار می‌برد.( الجزیره- 94/3/4 )
نظرسازی الجزیره با هدف مشروعیت‌بخشی به تروریست‌ها در سوریه
یکی دیگر از سناریوهای تبلیغی تلویزیون الجزیره در راستای مشروعیت‌دهی به تروریست‌ها در سوریه، نظرسازی با هدف اعتبارزایی برای این گروه تروریستی در افکار عمومی منطقه است. براین اساس این رسانه در برنامه روند معکوس خود به فعالیت‌های داعش در عراق و سوریه پرداخت و ضمن بازخوانی برخی مواضع حامیان گروه تروریستی داعش، و طرح این پرسش خطاب به بینندگان که آیا از پیروزی های سازمان دولت اسلامی (داعش) در عراق و سوریه حمایت می‌کنید؟، فضاسازی نمود: « در این نظرسنجی بیش از پنجاه و چهار هزار نفر شرکت کردند که هشتاد و یک درصد به آن رای مثبت و نوزده درصد پاسخ منفی دادند.»( شبکه تلویزیونی الجزیره در برنامه روند معکوس- 6/3/94 )
فیصل القاسم، مجری این شبکه ،در ابتدای برنامه روند معکوس، با طرح پرسش‌هایی هدفمند ومعنادار از طرف حامیان داعش ومخالفان آن، در نهایت با اعلام نتیجه نظرسنجی خود به نوعی مواضع حامیان این گروه تروریستی را مورد تائید قرار داد.
برخی از مهمترین مواضع و دیدگاه های طرفداران و مخالفان گروه تروریستی داعش که الجزیره در این برنانه آنها را طرح و مورد تاکید قرار داد؛ عبارتند از:
- طرفداران دولت اسلامی (داعش ) می‌گویند، آیا دولت اسلامی (داعش) که نیمی از عراق و سوریه را به کنترل خود درآورده است، حق ندارد با عنوان سازمان دولت اسلامی ( داعش) مخالفت کند؟
- آیا بر بیش از سیصد هزار کیلومتر مربع پس از پیروزی‌های پی‌در پی در تدمر و الرمادی سیطره ندارد؟ آیا به یک کشور پهناور تبدیل نشده است؟
- آیا شعار آن به یک مسئله واقعی تبدیل نشده است؟ آیا دلیل اصلی قدرت و پیروزی‌های آن این نیست که برای یک طرح و عقیده می جنگد این در حالی است که دشمنان آن تنها مزدور هستند؟
- اگر از حمایت مردمی قوی در عراق و سوریه برخوردار نبود، آیا می‌توانست به این پیروزی ها برسد؟ آیا دولت اسلامی (داعش) می‌توانست فعالیتی بیش از وحشی های فرقه ای عراق و نظام فرقه ای سوریه داشته باشد؟
- آیا جرایم داعش تکفیری و تروریست تنها گوشه چشمی در برابر جنایات نظام فاشیستی سوریه نیست؟
- آیا داعش به سدی مستحکمی در برابر طمع ورزی های ایران در منطقه تبدیل نشده است؟ آیا دولت اسلامی ( داعش ) نماینده میلیون های سنی نیست که توسط بشار اسد و متحدان ایرانی وی درهم کوبیده شده‌اند؟
- اما در برابر، آیا داعش به مثابه چاقویی نیست که قدرت های منطقه ای و بین المللی از آن برای تکه تکه کردن کشورهای عربی استفاده می‌کنند؟
- آیا انقلاب در سوریه و تحرکات مردمی در عراق نتیجه ای به جز فعالیت تروریستی و ویرانگری از داعش داشته است؟
- آیا این نیست که داعش توانسته است نگاه ملت های جهان را از انقلاب ملت ها در این منطقه منحرف کند و این انقلاب ها در نظر کشورهای مختلف، اقدامی تروریستی نگریسته شود؟
- آیا داعش و دیگر گروه های مشابه به عنصر نجاتی برای نظام در حال فروپاشی سوریه و نظام فرقه ای عراق تبدیل نشده است؟
- آیا امروز داعش با شکل تروریستی خود به دلمشغولی جهان تبدیل نشده است؟
- آیا این نیست که هر نقطه سنی نشینی که داعش وارد آن شد به یک منطقه ویران تبدیل شده است؟
- آیا ملت های منطقه برای این انقلاب کردند که به سرطان مبتلا شوند؟
- آیا سوری‌ها برای این انقلاب کردند که یک رژیم سیاه و تاریک را جایگزین نظام فاشیستی خود کنند؟
سناریوی اطمینان‌بخشی الجزیره به غربی‌ها با هدف جلب حمایت از جبهه‌النصره
دیگر محوری که مورد تاکید این رسانه در چارچوب راهبرد ساقط کردن نظام سوریه است، تلاش برای جلب بیش از پیش نظر غربی‌ها اعم از آمریکایی ها و اروپایی ها در حمایت از گروه های تروریستی از جمله جبهه النصره است. که گفتگوی تلویزیون الجزیره انگلیسی با سرکرده گروه تروریستی النصره و معرفی این شاخه از گروه تروریستی القاعده به عنوان جریان و گروهی میانه رو، نکته اوج این رویکرد و جریان‌سازی تبلیغی است این گفتگو که فی نفسه با هدف مشروعیت‌دهی به گروه تروریستی النصره با عنوان گروهی میانه رو است،تلاش می‌کند به غربی ها در راستای راهبرد سرنگونی حکومت سوریه به دست این گروه تروریستی اطمینان دهد.
در واقع این رسانه قطری که در بررسی تحولات سوریه و جولان گروه های تروریستی تمام اعتبار رسانه‌ای خود را به پای راهبرد سرنگونی حکومت سوریه گذاشته؛ تلاش می‌کند از همه ابزارها و ترفندهای تبلیغی، به این راهبرد جامه عمل بپوشاند. بنابراین این رسانه در مصاحبه با ابومحمد الجولانی سرکرده جبهه النصره تلاش کرده پیام‌های اطمینان بخش برای غرب در زمینه نقش این گروه تروریستی در سوریه ارسال کند؛ به این معنا که این گروه تروریستی میانه‌رو است و ایجاب می‌کند از آن برای تحقق راهبرد سرنگونی حکومت سوریه از آن حمایت کرد.
براین اساس، این رسانه که به انحاء مختلف بر طبل حتمی بودن سرنگونی حکومت سوریه می‌کوبد و در این زمینه حتی این پرسش را طرح و برجسته می‌کند که مسئله اصلی،چگونگی سقوط حکومت سوریه است، در همین زمینه در گفتگو با جولانی، ماموریت این گروه تروریستی در سوریه را نه جنگ با آمریکا و غرب بلکه جنگ با نظام سوریه و همپیمانان آن به ویژه حزب الله لبنان مورد تاکید قرار می‌دهد؛ رویکردی که به نظر می‌رسد در راستای ترغیب و تشویق غربی ها به موضع گیری‌صریح‌تر در حمایت از این گروه تروریستی است: «این گروه برای جنگ با آمریکا و غرب مأموریت ندارد بلکه مأموریتش جنگ با نظام سوریه و هم پیمانان آن مانند حزب الله لبنان است.»
این شبکه تلویزیونی قطری الجزیره که با پخش مصاحبه اختصاصی از سرکرده این گروه تروریستی، تلاش کرد تا آن را جزو گروه‌های معتدل معرفی نماید تا بدین ترتیب با وجهه سازی برای آن، اعتماد غرب را در حمایت از آن جلب کند . ابومحمد الجولانی، سرکرده جبهه النصره ،نیز در این مصاحبه، تلاش کرد پیام‌هایی اطمینان بخش برای غرب ارسال و خود را بازیگری قابل قبول در صحنه سوریه معرفی کند این در حالی است که به گفته برخی تحلیلگران، ارتباط او (جولانی) با سازمان القاعده مانع به نتیجه رسیدن این تلاش‌ها خواهد شد: « به گزارش خبرگزاری فرانسه، جولانی چهارشنبه شب در مصاحبه ای بی سابقه با شبکه تلویزیونی الجزیره اعلام کرد: ماموریت جبهه النصره، سرنگون کردن نظام بشار اسد، رییس جمهور سوریه، است و این گروه از خاک سوریه دست به حمله به غرب نخواهد زد و از اقلیت هایی که با این گروه نجنگند دفاع خواهد کرد.»
چارلی وینتر، کارشناس امور جهادی ها در موسسه تحقیقاتی کویلیام فاندیشن در لندن، گفت: «سخنان جولانی در چارچوب روند عادی سازی روابط بیان شده است که جبهه النصره مدتی است به دنبال آن است. این گروه می‌خواهد خود را به عنوان بازیگری قابل قبول و تشکلی میانه رو به غرب معرفی کند.»
این گروه که مانند داعش در فهرست سازمان های تروریستی آمریکا قرار دارد، به گفته برخی تحلیلگران قطر و رسانه ای وابسته به آن یعنی الجزیره تلاش می‌کنند از این گروه تروریست زدایی کنند: «... تحلیلگران معتقدند سخنان جدید جولانی بخشی از نتایج نزدیک شدن ترکیه، قطر و عربستان به عنوان حامیان مخالفان سوری است که در گذشته برای کسب نفوذ در داخل گروه های مختلف سوری با گرایش های متفاوت، با یکدیگر رقابت می کردند توما پییریه، کارشناس امور سوریه در دانشگاه ادینبورگ می گوید قطر به طور مشخص تلاش می کند جبهه النصره را به سمت نوعی میانه روی پیش ببرد و این مسئله در مصاحبه جولانی به وضوح دیده می شود.» (خبرگزاری فرانسه - 94/3/8)
برهمین اساس، جولانی در مصاحبه با با الجزیره، گفت: دستور ایمن الظواهری سرکرده القاعده این است که از منطقه شام (سوریه) به عنوان پایگاهی برای حمله به غرب یا اروپا استفاده نشود تا خدشه ای به تلاش‌ها برای سرنگون کردن نظام سوریه وارد نشود وی در عین حال آمریکا را به علت بمباران مقرهای جبهه النصره به کمک به نظام سوریه متهم کرد.
تلاش الجزیره برای معرفی گروه تروریستی النصره به عنوان گروهی میانه‌رو
الجزیزه همچنین در تلاش است گروه تروریستی جبهه النصره ر ابه عنوان گروهی میانه رو معرفی نماید گروهی که ماموریت آن ساقط کردن نظام سوریه و مقابله با متحدان منطقه ای دمشق به ویژه حزب الله لبنان است در این راستا جولانی در مصاحبه با لاجزیره اگرچه از باورهای اسلام گرایانه افراطی فاصله نگرفت ولی تلاش کرد گروه خود را متفاوت از گروه داعش نشان دهد که با دست زدن به قتل و اعدام و سر بریدن و شلاق زدن و دیگر اقدامات وحشیانه تلاش می‌کند در مناطق تحت سیطره خود وحشت ایجاد کند: کارشناسان معتقدند این تمایل وجود دارد که فراموش شود جولانی برآمده از صفوف دولت اسلامی در عراق است که هسته اولیه گروه داعش محسوب می شود.
در این زمینه است که برخی تحلیلگران رسانه ای و سیاسی در ارزیابی مصاحبه تلویزیون الجزیره انگلیسی با محمد الجولانی سرکرده گروه تروریستی جبهه النصره یادآور شدند: « اینکه در الجزیره بهترین وقت خبری را به النصره اختصاص دادند، همچنین اینکه از ماه پیش با نیروهایی مثل اخوان‌المسلمین و ارتش آزاد همکاری می کند و در آن مناطقی که تحت کنترلش است مقداری برخورد راحت تری با مردم می کند و آن سخت گیری ها را ندارد، نشان می دهد که النصره در تلاش است که خودش را به عنوان یک نیروی معتدل تر و گزینه ای در برابر داعش معرفی بکند. از این جهت حتی آن ارتباطش با القاعده هم زیاد مورد تأکید نیست.» ( حبیب حسینی فرد تحلیلگر مسایل جهان عرب در گفتگو با رادیو بی بی سی - 94/3/08)
الجزیره و پیگیری سناریوی تبلیغی روحیه‌بخشی به معارضان نظام سوریه
شبکه‌تلویزیونی الجزیره با پوشش جهت‌دار تحولات در کشورهای عربی و اتخاذ سیاست یک بام و دو هوا در پرداختن به تحولات منطقه در عمل به صورت ماشین جاده صاف کن برای حکومت‌های و ائتلاف ضد سوری درآمده است. این رسانه و دیگر رسانه های عربی با زیر پاگذاشتن اصول اخلاقی و حرفه‌ای بدون اینکه سخنی از خفقان موجود در کشورهایشان مخابره کنند؛ به دنبال دخالت در امور داخلی سایر کشورها هستند. شبکه تلویزیونی الجزیره که براساس تلاش برای بحرانی جلوه دادن اوضاع داخلی سوریه، تحولات این کشور را مورد توجه دارد، از چند منظر این سیاست تبلیغی را پیگیری می‌کنند. این رسانه ها براساس سناریوی تداوم‌بخشی به جنگ و درگیری های داخلی در سوریه، روحیه بخشی به مخالفان سوری و انگیزه دادن به آنها را مبنای جریان سازی در این باره قرار داده و بر مبنای این سیاست و رویکرد تبلیغی این گزاره را برجسته و القاء می کنند که: تحولات سوریه به نقطه بی بازگشت رسیده است! به این معنا که سقوط حکومت سوریه حتمی است!
این رسانه که به مانند برخی رسانه های دیگر وابسته به ائتلاف غربی - عربی، تحولات سوریه را با عنوان انقلاب سوریه توصیف می‌کند. در پوشش تحولات سوریه به گونه‌ای القاء معنا می کند که گویی نظام سوریه و دولت اسد در حال فروپاشی است براین اساس در فضای تبلیغی این رسانه ادعا می شود مسئله اصلی چگونگی سقوط نظام سوریه است نه خود سقوط: سوال مهم تر در تحولات سوریه در حال حاضر این نیست که « چه کسی » جایگزین اسد شود بلکه این است که «چگونه» این کار انجام شود!؟ ( الجزیره - 94/3/02 )
در این زمینه همچنین برمبنای القاء حتمی بودن سقوط نظام سوریه، این رسانه از مدیریت روند انتقال قدرت با نقش‌آفرینی ریاض و طرد ایران از حضور در هرگونه روند انتقال قدرت در سوریه گفته و در این زمینه مدعی می‌شود؛ (کارکرد) نظام علوی سوریه به احتمال زیاد تفاوتی نخواهد کرد، تا زمانی که ایرانیان تصمیم بگیرند فرش را از زیر پای آن بیرون بکشند !
بر مبنای این پیش‌فرض تبلیغاتی و القائی که هدف از طرح و برجسته کردن آن روحیه بخشی به شورشیان و تروریست ها در سوریه و همینطور حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای آنها با هدف تشدید حمایت های مالی و تسلیحاتی از این گروه ها است؛ گاهی از هماهنگی احتمالی ایران و آمریکا برای قربانی کردن اسد مطرح می‌شود: .. این هماهنگی میان ایران و آمریکا است که می‌تواند راه را برای مبادله راهبردی (بر سر سوریه) هموار کند تا ایران، دمشق را «قربانی »به دست آوردن نفوذ بیشتر در «بغداد» کند! ( الجزیره - 94/3/02 ) و گاهی هم از طرد ایران در روند انتقال قدرت در سوریه سخن به میان می آورد اینکه ایران هیچ جایگاهی در روند تحولات سوریه پس از سقوط اسد نخواهد داشت!
در این خصوص همچنین دستاوردهای استراتژیک مخالفان اسد به رخ کشیده می شود و با اشاره به دستاوردهای استراتژیک جیش الفتح، آن را نشانگر خطرات جدی برای سنگر سیاسی علویون، بقای نظام اسد، و متحدان آن ادعا نموده است تا جایی که ادعا شد: به تازگی، یک روزنامه لبنانی به نقل از یک وزیر، اعلام کرد که بیروت در حال آماده سازی برای میزبانی وفاداران اسد است!! (الجزیره - 94/03/04)
بر این اساس تصرف شهر اریحا توسط ائتلاف تروریستی موسوم به جیش الفتح، از منظر راهبردی و تاثیرگذار مورد توجه الجزیره قرار گرفت. اینکه سقوط اریحا که توسط گروه کنترل کامل استان ادلب توسط شورشیان ضد اسد انجامیده، حرکت آنها به سمت دمشق را مصم تر نموده است و قرائن بیشتری برای احتمال سقوط پایخت بدست می دهد این در حالی است که تسخیر ادلب توسط ائتلاف شورشیان، از جمله القاعده و جبهه النصره حدود یک ماه پیش نشانه شکست بزرگ برای دولت سوریه توصیف شده بود. اهمیت استراتژیک ادلب از این نظر برجسته می شد که در نزدیکی یک بزرگراه اصلی که پایتخت دمشق را به شمال متصل می‌کند ، قرار گرفته است.
این یک لحظه مهم در سرنوشت سوریه تداعی گردیده که درپی آن روند موفقیت های نیروهای وفادار به رئیس جمهور بشار اسد کند یا متوقف شد. به این روی سقوط شهر اریحا نیز نشانه ای دیگر در این زمینه تداعی شده است که نیروهای اسد در حال «تقلا کردن» برای حفظ مواضع کسب شده خود در میدان جنگ طی سال گذشته هستند . تقلایی که کم اثر نمایش داده می شود. در واقع در روایت الجزیره نوعی «حرکت محتوم !» در زمینه سقوط اسد تفهیم می‌گردد که از نظر مسیر تبلیغی رسانه، این «سیر قهری!»، به دلایل انسان دوستانه، حقوق بشری، ضعف و از هم گسیختگی حامیان نظام و ناتوانی در کنترل اوضاع ارتباط داده می شود: سربازان دولتی مجبور به عقب نشینی به شهرهای خارج از استان ادلب شده اند و ارتش فتح در حال حاضر، ضمن وارد کردن خسارات عمده به رژیم سوریه، بر ادلب کنترل یافته است... ارتش فتح از چندین گروه مسلح، به ویژه جبهه النصره تشکیل شده است: تصویری که الجزیره از سوریه کنونی ارائه می دهد تصویری از «یک کشور» نیست بلکه از چندین منطقه تحت کنترل گروه های مختلف و در حال تخاصم است که موازنه در آن به ضرر اسد و با آینده ای نامعلوم در حال تداوم است. (الجزیره - 94/3/09)
در واقع شبکه تلویزیونی الجزیره در بازتاب و بررسی تحولات سوریه به گونه ای عمل نموده که برخی آن را ابزار رسانه ای گروه های تروریستی در برابر دولت سوریه و حامیان منطقه ای آن معرفی می کنند براین اساس، این رسانه قطری با تاکید بر راهبرد سرنگونی حکومت سوریه، در حمایت تمام قد از گروه های تروریستی در سوریه، به طور جدی و یکسویه آمال و آرزوهای دوحه و دیگر کشورهای عضو ائتلاف ضد سوری را پیگیری می‌نماید و quotation mark سناریوها و گزینه‌های حداکثری quotation mark را در قبال حکومت سوریه مورد توجه و تاکید قرار می دهد در این زمینه حتی مدعی می شود مسئله اصلی در شرایط کنونی سقوط نظام سوریه نیست، بلکه «چگونگی» این سقوط است!!
