به گزارش مشرق، «نواز شریف» نخست‌وزیر پاکستان چهارشنبه هفته گذشته ( 13 اسفند) در سفری 3 روزه عازم عربستان شد.
«سرتاج عزیز» مشاور نخست‌وزیر در امور بین‌الملل و امنیت ملی گفت‌وگو درباره همکاری‌های دوجانبه را از جمله محورهای این سفر عنوان کرد. این سومین سفر نواز شریف به عربستان (و اولین سفر رسمی وی به ریاض) از ابتدای سال جاری میلادی محسوب می‌شود.
آخرین سفر نواز به عربستان، برای شرکت در مراسم تدفین «ملک عبدالله» بود. سفر هفته پیش، به دعوت ویژه سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید عربستان انجام شد و نواز شریف در فرودگاه ریاض مورد استقبال شخص پادشاه و کلیه مقامات کابینه دولت سعودی قرار گرفت.گرچه به طور رسمی جزئیات زیادی از اهداف این سفر منتشر نشده اما احتمالات و گمانه‌های مختلفی درباره آن مطرح شده است.
بروز رگه‌های تنش در روابط پاکستان و دولت جدید عربستان
برخی دیپلمات‌ها و ناظران سیاسی معتقدند که ناراحتی ریاض از اظهارات و عملکرد چند ماه اخیر مقامات اسلام‌آباد درباره عربستان علت این دعوت غیرمنتظره بوده است.
بعد از حمله خونین طالبان به مدرسه «پیشاور»، پاکستان کنترل و نظارت بر مدارس دینی را افزایش داد و Top of FormBottom of Formرسانه‌ها و حتی برخی وزرای دولت مرکزی این کشور پشتیبانی مالی عربستان از مدارس دینی را مورد انتقاد قرار دادند.
طبق گزارش محرمانه ارائه شده از سوی پلیس «پنجاب» به سنای پاکستان، حدود 17 کشور مسلمان و غیرمسلمان، میلیون‌ها روپیه کمک مالی به حدود 1000 مدرسه دینی در این ایالت پرداخت کرده‌اند که عربستان با اعطای 42 میلیون روپیه (پس از قطر و کویت) در رده سوم قرار گرفته است.
به راه افتادن این موج گسترده انتقادی از سعودی‌ها در پاکستان که تاکنون بی‌سابقه بوده است، ناراحتی ریاض را در پی داشته و این کشور را به واکنش واداشته است. سفارت عربستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد کمک مالی به مدارس دینی با هماهنگی دولت پاکستان انجام می‌شود؛ موضوعی که موجب بروز تنش‌هایی بین سفارت عربستان و وزارت خارجه پاکستان شد.
علاوه بر این، عدم انجام تعهدات ارائه شده از سوی پاکستان به عربستان نیز از دیگر عوامل این نارضایتی عنوان شده است. «ملک عبدالله» پادشاه متوفی عربستان در سفر سال گذشته خود به پاکستان از کمک 1.5 میلیارد دلاری خود به اسلام‌آباد خبر داد؛ کمکی که گفته می‌شود هدف آن، تأمین منافع عربستان در منطقه توسط پاکستانی‌ها بوده اما اسلام‌آباد تاکنون در انجام آن موفق نبوده است.
برخی ناظران معتقدند که تعلل سعودی‌ها برای اعزام «عبدالله زهرانی» سفیر جدید ریاض به اسلام‌آباد ، که باید 2 هفته پیش وارد پاکستان می‌شد، نیز نشان‌دهنده بروز تنش بین 2 کشور است.
گرچه نواز شریف روابط بسیار نزدیک و ناگسستنی با خاندان سلطنتی عربستان دارد اما به نظر می‌رسد که پادشاه جدید عربستان نتواند به اندازه ملک عبدالله با پاکستانی‌ها همراهی کند. برهمین اساس، شاید بتوان افزایش فعالیت‌های اخیر گروه تروریستی «جندالله» در پاکستان در حمله به حسینیه‌های شیعیان و متعاقب آن، دستگیری «عبدالسلام ریگی» از سرکرده‌های این گروه در مرز ایران و پاکستان توسط نیروهای امنیتی پاکستان را توجیه کرد.
نگرانی ریاض از توافق هسته‌ای ایران
از سوی دیگر، نزدیک شدن به زمان توافق هسته‌ای ایران (31 مارس) نیز به شدت موجب نگرانی ریاض شده است. به همین علت، به گفته برخی منابع دیپلماتیک، ریاض برای تحت فشار قرار دادن ایران در برهه کنونی به کمک اسلام‌آباد نیازمند است و سعی دارد وظایف و تعهدات پاکستانی‌ها را دوباره به آنان گوشزد کند. همزمانی نسبی سفر نواز شریف به عربستان با دور نهایی مذاکرات ایران و 1+5 نیز می‌تواند شاهدی بر این مدعا باشد.
به اعتقاد کارشناسان، اگر این توافق هسته‌ای به سرانجام برسد عربستان به لحاظ استراتژیک مجبور است با انجام اقداماتی آن را به چالش بکشد. این در حالی است که عدم دستیابی به توافق نیز ممکن است درخواست غربی‌ها از ریاض برای افزایش فشار بر تهران را به دنبال داشته باشد؛ که در هر 2 این موارد، عربستان نیازمند کمک پاکستان است.
در همین حال، به گزارش پایگاه خبری «بیزینس اینسایدر» آمریکا، همزمان با نزدیک شدن ایران و 1+5 به توافق هسته‌ای احتمالی، عربستان به دنبال آن است تا اسلام آباد را برای «همکاری راهبردی» در مقابل تهران ترغیب کند.
بیزینس اینسایدر با اشاره به اینکه سال گذشته ملک سلمان در زمان ولیعهدی خود، عددی بالغ بر 1.5 میلیارد دلار برای شکل دادن به این همکاری راهبردی به دولت پاکستان کمک کرد، افزود: پادشاه عربستان می‌خواهد اطمینان حاصل کند که در صورت رسیدن ایران به توافقی بد یا رسیدن به سلاح هسته‌ای، اسلام‌آباد امنیت عربستان را تضمین کند.
همچنین شایعاتی مبنی بر وجود توافق غیر رسمی بین ریاض و اسلام‌آباد درباره تأمین فناوری هسته‌ای سعودی‌ها توسط پاکستان منتشر شده است. به گفته «بوروس ریدل» مقام سابق سیا، شایعات حکایت از آن دارد که عربستان به دنبال گرفتن تعهد از نواز شریف برای ادامه تضمین امنیت عربستان از سوی پاکستان صرف نظر از اینکه این اقدام چه تأثیری بر روابط تهران و اسلام آباد خواهد گذاشت، است.
گفته می‌شود که اسلام‌آباد و ریاض قصد دارند ترکیه را نیز به این پیمان هسته‌ای دوجانبه اضافه کنند.
سایت «دبکافایل» نزدیک به منابع امنیتی اسرائیل در تازه‌ترین گزارش خود نوشت: دولت اوباما تاکید می‌کند توافقی که با تهران در حال شکل گیری است گامی بازدارنده در مقابل یک مسابقه هسته‌ای در خاورمیانه خواهد بود؛ با این حال سعودی‌ها به جای اعتماد به آمریکایی‌ها، ترتیبات هسته‌ای پیش دستانه خود را در پیش گرفته‌اند.
افزایش تعداد سربازان پاکستانی در عربستان
در همین حال، برخی گزارشات حکایت از آن دارد که افزایش خطر داعش و همچنین کنترل یمن به دست شیعیان «حوثی» به‌شدت موجب نگرانی ریاض شده است و به همین علت ریاض قصد دارد اسلام‌آباد را برای افزایش تعداد سربازانش در عربستان تحت فشار قرار دهد. گفته می‌شود که ریاض، در عوض این خدمت، بسته‌های اقتصادی را به اسلام‌آباد پیشنهاد داده است که از جمله آن می‌توان به تأمین نفت مورد نیاز این کشور با بازپرداخت تأخیری اشاره کرد.
مناسبات دفاعی پاکستان و عربستان سابقه دیرینه‌ای داشته و به دهه 1970 می‌رسد؛ زمانی که ژنرال «ضیاء الحق» دیکتاتور نظامی سابق این کشور صدها سرباز پاکستانی را (پس از انقلاب ایران) برای تأمین امنیت عربستان به این کشور اعزام کرد.
گرچه تعداد سربازان پاکستانی حاضر در عربستان به‌طور دقیق مشخص نیست اما به اعتقاد تحلیلگران، اسلام‌آباد این بار در زمینه گسترش مناسبات دفاعی خود با عربستان محتاط عمل خواهد کرد. طبق گزارشات منتشر شده، اسلام‌آباد تاکنون جواب قطعی به این درخواست ریاض نداده است.
اتخاذ این رویکرد محتاطانه ممکن است چند علت داشته باشد: اول اینکه، افزایش چالش‌های امنیتی پاکستان در چند ماه اخیر (از جمله حادثه خونین کشتار در مدرسه «پیشاور») و تلاش این کشور برای مقابله با پدیده تروریسم در داخل کشور، باعث شده که اسلام‌آباد انرژی نیروهای امنیتی خود را معطوف به تهدیدات داخلی کند و بنابراین بعید است بتواند به‌طور کامل به خواسته ریاض جامه عمل بپوشاند؛ علاوه بر این، پاکستان در این مدت تلاش کرده برای جلوگیری از تشدید تهدیدات امنیتی در این کشور، خود را از ائتلاف ضد داعش دور نگه دارد. «اعزاز احمد چودری» معاون وزیر خارجه پاکستان اخیرا به سناتوران این کشور اعلام کرد که پاکستان عضو هیچ ائتلاف ضد داعشی نخواهد شد؛ همچنین گفته می‌شود که دولت اسلام‌آباد گرچه به خانواده سلطنتی سعودی نزدیک است اما به خاطر ایران نمی‌خواهد خود را بسیار نزدیک به عربستان نشان دهد.
«اکرام سهگل» تحلیلگر دفاعی پاکستان در این باره می‌گوید: «پاکستان ممکن است این بار سربازان کمتری را برای یک دوره طولانی مدت‌تر به ریاض اعزام کند و در صورت نیاز از نیروهای واکنش سریع خود نیز استفاده نماید.»
آغاز رایزنی‌های منطقه‌ای عربستان
البته نکته دیگری که در این میان قابل توجه به نظر می‌رسد، سفر روسای جمهور ترکیه و مصر و وزیر خارجه آمریکا به عربستان، تقریبا همزمان با سفر نواز شریف به ریاض می باشد. دیدار ملک سلمان با سران کشورهای دیگر از جمله قطر، کویت، اردن و امارات نیز از دیگر برنامه‌های پادشاه جدید عربستان از اواسط ماه فوریه تاکنون، بوده است.
به گفته تحلیلگران، سیاست‌های خارجه پیشین عربستان سعودی طی 30 سال گذشته سرشار از نقص‌های راهبردی بوده است؛ ریاض زمانی که برای تضعیف بغداد و تغییر نظام حاکم بر آن با آمریکا هم‌پیمان شد، عراق را از دست داد؛ پس از مدتی برگه فلسطین را نیز به ایران باخت؛ تاکنون در سوریه نیز با شکست مواجه شده و همه هم‌پیمانان خود در یمن را هم از دست داده است. از سوی دیگر، این کشور با شرایط دشواری روبروست و خطرات بسیاری پیش روی خود دارد. «حوثی‌ها» در یمن – حیاط خلوت جنوبی ریاض- در حال گسترش هستند. آمریکا- هم‌پیمان تاریخی عربستان- نیز اکنون به ایران نزدیک‌تر است و در آستانه امضای قرارداد تاریخی هسته‌ای این کشور قرار دارد و بعید نیست به این کشور به عنوان قوی‌ترین هم پیمان خود در خاورمیانه تکیه کند. خطر نفوذ داعش به این کشور نیز ریاض را نگران کرده است.
همین تحولات موجب شده تا دولت جدید عربستان تصمیم به بازنگری در سیاست خارجی خود گرفته و در این راه با دوستان و هم پیمانان خود در منطقه به رایزنی بپردازد. برخی کارشناسان نیز معتقدند که ریاض هم اکنون در تلاش برای تشکیل یک «اتحاد سنی» برای مقابله با خطر ایران و داعش است.
با این حال، شماری از مقامات پاکستانی معتقدند که عربستان در عین حال که یک دوست برای پاکستان است، یک عنصر مشکل‌ساز نیز برای این کشور به شمار می‌رود که رابطه با آن می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های متعددی را پیش روی اسلام‌آباد قرار دهد.
«محمد دورانی» مشاور سابق امنیت ملی پاکستان با هشدار به نواز شریف در این باره گفت: «پاکستان باید مراقب باشد تا در رابطه خود با سعودی‌ها درگیر چالش‌ها و مشکلات جدیدی نشود.»
«سرتاج عزیز» مشاور نخست‌وزیر در امور بین‌الملل و امنیت ملی گفت‌وگو درباره همکاری‌های دوجانبه را از جمله محورهای این سفر عنوان کرد. این سومین سفر نواز شریف به عربستان (و اولین سفر رسمی وی به ریاض) از ابتدای سال جاری میلادی محسوب می‌شود.
آخرین سفر نواز به عربستان، برای شرکت در مراسم تدفین «ملک عبدالله» بود. سفر هفته پیش، به دعوت ویژه سلمان بن عبدالعزیز پادشاه جدید عربستان انجام شد و نواز شریف در فرودگاه ریاض مورد استقبال شخص پادشاه و کلیه مقامات کابینه دولت سعودی قرار گرفت.گرچه به طور رسمی جزئیات زیادی از اهداف این سفر منتشر نشده اما احتمالات و گمانه‌های مختلفی درباره آن مطرح شده است.
بروز رگه‌های تنش در روابط پاکستان و دولت جدید عربستان
برخی دیپلمات‌ها و ناظران سیاسی معتقدند که ناراحتی ریاض از اظهارات و عملکرد چند ماه اخیر مقامات اسلام‌آباد درباره عربستان علت این دعوت غیرمنتظره بوده است.
بعد از حمله خونین طالبان به مدرسه «پیشاور»، پاکستان کنترل و نظارت بر مدارس دینی را افزایش داد و Top of FormBottom of Formرسانه‌ها و حتی برخی وزرای دولت مرکزی این کشور پشتیبانی مالی عربستان از مدارس دینی را مورد انتقاد قرار دادند.
طبق گزارش محرمانه ارائه شده از سوی پلیس «پنجاب» به سنای پاکستان، حدود 17 کشور مسلمان و غیرمسلمان، میلیون‌ها روپیه کمک مالی به حدود 1000 مدرسه دینی در این ایالت پرداخت کرده‌اند که عربستان با اعطای 42 میلیون روپیه (پس از قطر و کویت) در رده سوم قرار گرفته است.
به راه افتادن این موج گسترده انتقادی از سعودی‌ها در پاکستان که تاکنون بی‌سابقه بوده است، ناراحتی ریاض را در پی داشته و این کشور را به واکنش واداشته است. سفارت عربستان با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد کمک مالی به مدارس دینی با هماهنگی دولت پاکستان انجام می‌شود؛ موضوعی که موجب بروز تنش‌هایی بین سفارت عربستان و وزارت خارجه پاکستان شد.
علاوه بر این، عدم انجام تعهدات ارائه شده از سوی پاکستان به عربستان نیز از دیگر عوامل این نارضایتی عنوان شده است. «ملک عبدالله» پادشاه متوفی عربستان در سفر سال گذشته خود به پاکستان از کمک 1.5 میلیارد دلاری خود به اسلام‌آباد خبر داد؛ کمکی که گفته می‌شود هدف آن، تأمین منافع عربستان در منطقه توسط پاکستانی‌ها بوده اما اسلام‌آباد تاکنون در انجام آن موفق نبوده است.
برخی ناظران معتقدند که تعلل سعودی‌ها برای اعزام «عبدالله زهرانی» سفیر جدید ریاض به اسلام‌آباد ، که باید 2 هفته پیش وارد پاکستان می‌شد، نیز نشان‌دهنده بروز تنش بین 2 کشور است.
گرچه نواز شریف روابط بسیار نزدیک و ناگسستنی با خاندان سلطنتی عربستان دارد اما به نظر می‌رسد که پادشاه جدید عربستان نتواند به اندازه ملک عبدالله با پاکستانی‌ها همراهی کند. برهمین اساس، شاید بتوان افزایش فعالیت‌های اخیر گروه تروریستی «جندالله» در پاکستان در حمله به حسینیه‌های شیعیان و متعاقب آن، دستگیری «عبدالسلام ریگی» از سرکرده‌های این گروه در مرز ایران و پاکستان توسط نیروهای امنیتی پاکستان را توجیه کرد.
نگرانی ریاض از توافق هسته‌ای ایران
از سوی دیگر، نزدیک شدن به زمان توافق هسته‌ای ایران (31 مارس) نیز به شدت موجب نگرانی ریاض شده است. به همین علت، به گفته برخی منابع دیپلماتیک، ریاض برای تحت فشار قرار دادن ایران در برهه کنونی به کمک اسلام‌آباد نیازمند است و سعی دارد وظایف و تعهدات پاکستانی‌ها را دوباره به آنان گوشزد کند. همزمانی نسبی سفر نواز شریف به عربستان با دور نهایی مذاکرات ایران و 1+5 نیز می‌تواند شاهدی بر این مدعا باشد.
به اعتقاد کارشناسان، اگر این توافق هسته‌ای به سرانجام برسد عربستان به لحاظ استراتژیک مجبور است با انجام اقداماتی آن را به چالش بکشد. این در حالی است که عدم دستیابی به توافق نیز ممکن است درخواست غربی‌ها از ریاض برای افزایش فشار بر تهران را به دنبال داشته باشد؛ که در هر 2 این موارد، عربستان نیازمند کمک پاکستان است.
در همین حال، به گزارش پایگاه خبری «بیزینس اینسایدر» آمریکا، همزمان با نزدیک شدن ایران و 1+5 به توافق هسته‌ای احتمالی، عربستان به دنبال آن است تا اسلام آباد را برای «همکاری راهبردی» در مقابل تهران ترغیب کند.
بیزینس اینسایدر با اشاره به اینکه سال گذشته ملک سلمان در زمان ولیعهدی خود، عددی بالغ بر 1.5 میلیارد دلار برای شکل دادن به این همکاری راهبردی به دولت پاکستان کمک کرد، افزود: پادشاه عربستان می‌خواهد اطمینان حاصل کند که در صورت رسیدن ایران به توافقی بد یا رسیدن به سلاح هسته‌ای، اسلام‌آباد امنیت عربستان را تضمین کند.
همچنین شایعاتی مبنی بر وجود توافق غیر رسمی بین ریاض و اسلام‌آباد درباره تأمین فناوری هسته‌ای سعودی‌ها توسط پاکستان منتشر شده است. به گفته «بوروس ریدل» مقام سابق سیا، شایعات حکایت از آن دارد که عربستان به دنبال گرفتن تعهد از نواز شریف برای ادامه تضمین امنیت عربستان از سوی پاکستان صرف نظر از اینکه این اقدام چه تأثیری بر روابط تهران و اسلام آباد خواهد گذاشت، است.
گفته می‌شود که اسلام‌آباد و ریاض قصد دارند ترکیه را نیز به این پیمان هسته‌ای دوجانبه اضافه کنند.
سایت «دبکافایل» نزدیک به منابع امنیتی اسرائیل در تازه‌ترین گزارش خود نوشت: دولت اوباما تاکید می‌کند توافقی که با تهران در حال شکل گیری است گامی بازدارنده در مقابل یک مسابقه هسته‌ای در خاورمیانه خواهد بود؛ با این حال سعودی‌ها به جای اعتماد به آمریکایی‌ها، ترتیبات هسته‌ای پیش دستانه خود را در پیش گرفته‌اند.
افزایش تعداد سربازان پاکستانی در عربستان
در همین حال، برخی گزارشات حکایت از آن دارد که افزایش خطر داعش و همچنین کنترل یمن به دست شیعیان «حوثی» به‌شدت موجب نگرانی ریاض شده است و به همین علت ریاض قصد دارد اسلام‌آباد را برای افزایش تعداد سربازانش در عربستان تحت فشار قرار دهد. گفته می‌شود که ریاض، در عوض این خدمت، بسته‌های اقتصادی را به اسلام‌آباد پیشنهاد داده است که از جمله آن می‌توان به تأمین نفت مورد نیاز این کشور با بازپرداخت تأخیری اشاره کرد.
مناسبات دفاعی پاکستان و عربستان سابقه دیرینه‌ای داشته و به دهه 1970 می‌رسد؛ زمانی که ژنرال «ضیاء الحق» دیکتاتور نظامی سابق این کشور صدها سرباز پاکستانی را (پس از انقلاب ایران) برای تأمین امنیت عربستان به این کشور اعزام کرد.
گرچه تعداد سربازان پاکستانی حاضر در عربستان به‌طور دقیق مشخص نیست اما به اعتقاد تحلیلگران، اسلام‌آباد این بار در زمینه گسترش مناسبات دفاعی خود با عربستان محتاط عمل خواهد کرد. طبق گزارشات منتشر شده، اسلام‌آباد تاکنون جواب قطعی به این درخواست ریاض نداده است.
اتخاذ این رویکرد محتاطانه ممکن است چند علت داشته باشد: اول اینکه، افزایش چالش‌های امنیتی پاکستان در چند ماه اخیر (از جمله حادثه خونین کشتار در مدرسه «پیشاور») و تلاش این کشور برای مقابله با پدیده تروریسم در داخل کشور، باعث شده که اسلام‌آباد انرژی نیروهای امنیتی خود را معطوف به تهدیدات داخلی کند و بنابراین بعید است بتواند به‌طور کامل به خواسته ریاض جامه عمل بپوشاند؛ علاوه بر این، پاکستان در این مدت تلاش کرده برای جلوگیری از تشدید تهدیدات امنیتی در این کشور، خود را از ائتلاف ضد داعش دور نگه دارد. «اعزاز احمد چودری» معاون وزیر خارجه پاکستان اخیرا به سناتوران این کشور اعلام کرد که پاکستان عضو هیچ ائتلاف ضد داعشی نخواهد شد؛ همچنین گفته می‌شود که دولت اسلام‌آباد گرچه به خانواده سلطنتی سعودی نزدیک است اما به خاطر ایران نمی‌خواهد خود را بسیار نزدیک به عربستان نشان دهد.
«اکرام سهگل» تحلیلگر دفاعی پاکستان در این باره می‌گوید: «پاکستان ممکن است این بار سربازان کمتری را برای یک دوره طولانی مدت‌تر به ریاض اعزام کند و در صورت نیاز از نیروهای واکنش سریع خود نیز استفاده نماید.»
آغاز رایزنی‌های منطقه‌ای عربستان
البته نکته دیگری که در این میان قابل توجه به نظر می‌رسد، سفر روسای جمهور ترکیه و مصر و وزیر خارجه آمریکا به عربستان، تقریبا همزمان با سفر نواز شریف به ریاض می باشد. دیدار ملک سلمان با سران کشورهای دیگر از جمله قطر، کویت، اردن و امارات نیز از دیگر برنامه‌های پادشاه جدید عربستان از اواسط ماه فوریه تاکنون، بوده است.
به گفته تحلیلگران، سیاست‌های خارجه پیشین عربستان سعودی طی 30 سال گذشته سرشار از نقص‌های راهبردی بوده است؛ ریاض زمانی که برای تضعیف بغداد و تغییر نظام حاکم بر آن با آمریکا هم‌پیمان شد، عراق را از دست داد؛ پس از مدتی برگه فلسطین را نیز به ایران باخت؛ تاکنون در سوریه نیز با شکست مواجه شده و همه هم‌پیمانان خود در یمن را هم از دست داده است. از سوی دیگر، این کشور با شرایط دشواری روبروست و خطرات بسیاری پیش روی خود دارد. «حوثی‌ها» در یمن – حیاط خلوت جنوبی ریاض- در حال گسترش هستند. آمریکا- هم‌پیمان تاریخی عربستان- نیز اکنون به ایران نزدیک‌تر است و در آستانه امضای قرارداد تاریخی هسته‌ای این کشور قرار دارد و بعید نیست به این کشور به عنوان قوی‌ترین هم پیمان خود در خاورمیانه تکیه کند. خطر نفوذ داعش به این کشور نیز ریاض را نگران کرده است.
همین تحولات موجب شده تا دولت جدید عربستان تصمیم به بازنگری در سیاست خارجی خود گرفته و در این راه با دوستان و هم پیمانان خود در منطقه به رایزنی بپردازد. برخی کارشناسان نیز معتقدند که ریاض هم اکنون در تلاش برای تشکیل یک «اتحاد سنی» برای مقابله با خطر ایران و داعش است.
با این حال، شماری از مقامات پاکستانی معتقدند که عربستان در عین حال که یک دوست برای پاکستان است، یک عنصر مشکل‌ساز نیز برای این کشور به شمار می‌رود که رابطه با آن می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های متعددی را پیش روی اسلام‌آباد قرار دهد.
«محمد دورانی» مشاور سابق امنیت ملی پاکستان با هشدار به نواز شریف در این باره گفت: «پاکستان باید مراقب باشد تا در رابطه خود با سعودی‌ها درگیر چالش‌ها و مشکلات جدیدی نشود.»
