گروه سیاسی مشرق - آخرین دور مذاکرات ژنو در نوع خود حواشی زیادی داشت. حواشی که بنابر اصول دیپلماسی که بعضاً مهم‌تر از متن نمایان و تاثیرگذار می‌شود، نبود. جایگاه افراد، صندلی‌ها و حتی انداختن یک‌پا روی پای دیگر در عرف دیپلماتیک معنادار هستند اما باید دید پیاده‌روی در این راستا چه معنایی می‌تواند به جهان ‌بین‌الملل متبادر سازد. پیاده‌روی محمد جواد ظریف و جان کری در خیابان‌های ژنو که درست بعدازآن، آمریکایی‌ها چنگ دندان خود را دگربار نشان دادند و وزارت خارجه آمریکا ایران را برای اتباع خود ناامن اعلام کرد، ازجمله حواشی مهم این مذاکرات بود.

از سوی دیگر، نوبخت امروز در حاشیه جلسه هیئت دولت درباره پیاه‌روی ظریف و کری گفت: چه ایرادی داشته که ظریف با کری در ژنو قدم زده‌اند، ایراد شما به این است که چرا بعد از قدم زدن، سوار ماشین نشده‌اند؟ وی با بیان اینکه از عملکرد ظریف باید تشکرو تقدیر ویژه انجام شود، اظهارداشت: موضع ظریف قاطعانه بوده است.
سخنگوی دولت با بیان اینکه خیلی سخیف است اگر قدم زدن ظریف با کری دبپلماسی ضعیف بدانیم، اظهارداشت:مردم این حرف‌ها را قبول ندارند، برخی چون می‌بینند مذاکرات به خوبی پیش می‌رود، این حرف‌ها را می‌زنند.

البته اقدام دیگر دستگاه دیپلماسی کشور نیز موردانتقاد واقع شد. بعد از توهین نشریه هتاک «شارلی ابدو» به پیامبر اکرم به بهانه مقابله با تروریسم داعش و حادثه تروریستی که منجر به کشته شدن 12 نفر از جمله کارمندان این نشریه هتاک شد، موجی از اسلام‌ستیزی در فرانسه با حمایت دولت این کشور از هتاکان به راه افتاد. در همین هنگامه و باوجود حمایت مقامات کاخ الیزه از انتشار کاریکاتورهای هتاکانه نسبت به ساحت پیامبر اعظم (ص)، محمد جواد ظریف به پاریس سفر کرد و ابتدا با جان کری وزیر امور خارجه آمریکا چهارمین دیدار خود طی سه روز را انجام داد و سپس با لوران فابیوس همتای فرانسوی خود دیدار و گفت‌وگو کرد.

در این دیدارها اما موضوعی از توهین به پیامبر عظیم الشان اسلام و هتاکی نشریه «شارلی ابدو» به میان نیامد. همه این موارد دست‌به‌دست هم داد تا منتقدان نسبت به عملکرد وزارت خارجه واکنش نشان دهند.

واکنش رسانه‌ها به پیاده‌روی صمیمی ظریف و جان کری

نخستین واکنش‌ها در برابر چنین عملکردی در رسانه‌ها و سرمقاله مطبوعات منعکس شد. روزنامه کیهان در این زمینه با قلم «حسین شریعتمداری» نوشت که «چرا وزیر خارجه کشورمان در اقدامی تعجب‌آور و برخلاف عرف شناخته‌شده و فرموله دیپلماتیک، به‌اتفاق جان کری، محل رسمی مذاکره را ترک کرده و همراه ایشان دریکی از خیابان‌های ژنو به قدم زدن می‌پردازد؟! قدم زدن صمیمانه با جان کری درحالی‌که اهانت به پیامبر اعظم(ص) و انتشار 3 میلیون کاریکاتور موهن به خبر اول دنیا تبدیل‌شده و آمریکا یکی از اصلی‌ترین حامیان این اهانت بی‌شرمانه است، غیر از بی‌اعتنایی جمهوری اسلامی ایران در قبال اهانت به رسول خدا(ص) چه مفهوم و معنای دیگری می‌تواند داشته باشد؟»[1]

دو روزنامه جوان و رسالت نیز در همین راستا نسبت به اقدام بدون نتیجه و همچنین خارج از عرف دیپلماتیک و دیدگاه وزارت خارجه کشورمان در مقابل آمریکا گلایه کردند. روزنامه جوان نوشت که «وزیر محترم خارجه به‌خوبی می‌داند که در مذاکرات پیش‌رو با طرف آمریکایی نباید رفتارهای مشخصی از خود بروز دهد که افکار عمومی جهانیان به‌ویژه ملت‌های آزادیخواه و ضد امپریالیستی، آن رفتارها را در تضاد و تقابل با آرمان‌ها و شعارهای انقلاب اسلامی ببیند. قدم زدن با کری چه تأثیری و چه هدف مشخصی می‌تواند در مذاکرات هسته‌ای داشته باشد، آن‌هم درحالی‌که تصاویر قدم زدن ایشان هنوز از صفحات خبرگزاری‌ها و نشریات پاک نشده و در کنار تصاویر توهین فرهنگ غرب به پیامبر مسلمانان و به شهادت رسیدن پاسداران و فرماندهان حزب‌الله به دست سگ منطقه‌ای امریکا قرارگرفته است. این جز دهن‌کجی به خودی چه چیز دیگری است؟!»[2]

روزنامه رسالت نیز نسبت به نتیجه چنین عملکردی نوشت: «نباید فراموش کرد که جان کری همان وزیر امور خارجه‌ای است که پس از امضای توافقنامه ژنو، حق ذاتی غنی‌سازی کشورمان را نفی کرد و آن را به حقی اکتسابی، آن‌هم با اجازه قدرت‌های سلطه‌گر! تنزل داد. به‌راستی پیاده‌روی صمیمانه با او چه معنا و مفهومی دارد؟»[3]

توکلی: آیا توهین به پیامبر یک «آخ» از سوی وزارت خارجه نمی‌خواست؟

این انتقادات در تجمع مردمی مقابل سفارت فرانسه در ایران نیز ادامه یافت. احمد توکلی، از جمله نمایندگان شاخص مجلس شورای اسلامی با حضور در این تجمع اعتراضی سؤال انتقادی دیگری را از وزارت خارجه پرسید. توکلی با انتقاد از عملکرد وزارت امور خارجه پس از توهین نشریه فرانسوی به ساحت پیامبر، گفت: «درحالی‌که چنین اقداماتی از سوی غرب و فرانسه علیه اسلام صورت می‌گیرد آیا باید مقامات وزارت امور خارجه آن رفتار را انجام می‌دادند؟ آیا آن اهانت به ساحت پیامبر یک «آخ» از سوی وزارت امور خارجه نمی‌خواست که شما آن سفر غیر خوشایند را انجام دادید؟»[4]

نقوی حسینی: قدم زدن با وزیر دولتی که در حق ما فقط جنایت کرده، یعنی چه؟!

مجلس شورای اسلامی نیز از زبان سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس معترض چنین اقدامی شد. سید حسین نقوی حسینی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در برنامه "متن حاشیه "بابیان این‌که باید در مسیر مذاکرات عزت و اقتدار جمهوری اسلامی ایران رعایت شود، اظهار داشت: «رفتار دیپلماتیک تیم دیپلماسی ما اعم از وزیر خارجه و مابقی اعضا باید در تراز انقلاب اسلامی باشد و قدم زدن با وزیر خارجه دولتی که در تاریخ کشور ما فقط خیانت و جنایت کرده واقعاً چه معنایی دارد؟ عزت و اقتدار ایران نباید به حراج گذاشته شود چراکه این مهم مفت به دست نیامده است.»

سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی ادامه داد: «تیم مذاکره‌کننده نباید در دام آمریکایی‌ها بیفتد و نباید گرفتار بازی‌های داخلی آمریکا شود، آمریکایی‌ها تزشان این است بازی پلیس خوب و پلیس بد در داخل کشورشان راه می‌اندازند تا ما را تحت تأثیر قرار دهند، مسائل داخلی آمریکا ارتباطی به ما ندارد چراکه ما با دولت آمریکا مذاکره می‌کنیم و مسئول پاسخ‌گویی دولت آمریکاست.»[5]

انتقاد اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی از وزارت خارجه

در ادامه موج انتقادات از وزارت خارجه به جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی که به ریاست دکتر حسن روحانی برگزار شد، رسید و برخی اعضای شورا طی سخنانی خواستار برخورد قاطع وزارت خارجه با رفتارهای هتاکانه مقامات فرانسوی نسبت به ساحت پیامبر اعظم (ص) شدند.

در این جلسه تعدادی از اعضای شورا از سفر محمد جواد ظریف به پاریس همزمان با حمایت مقامات کاخ الیزه از انتشار کاریکاتورهای اهانت‌آمیز درباره پیامبر (ص) انتقاد کردند و خواستار احضار سفیر فرانسه در تهران و تذکر شدید به وی از سوی وزارت خارجه کشورمان شدند.[6]

انتقاد آیت‌الله همدانی از سفر نابجای ظریف

حضرت آیت‌الله حسین نوری همدانی از مراجع تقلید امروز در درس خارج فقه خود که در مسجد اعظم قم برگزار شد، ضمن محکوم کردن توهین وقیحانه نشریه فرانسوی به ساحت مقدس رسول مهربانی حضرت محمد مصطفی (ص) از سکوت معنادار مسؤولین در قبال این حرکت گستاخانه و همچنین سفر نابجای وزیر امور خارجه در چنین شرایطی به پاریس انتقاد کرد و گفت: «توقع و انتظار این است که مسؤولین واکنش جدی به این اقدام نشان دهند.»

حضرت آیت‌الله نوری همدانی یادآور شد: «وقتی آن‌ها در حال ستیز با ما و مقدسات اسلامی هستند، این‌گونه مسافرت‌ها چه معنایی دارد؟ به عقیده بنده در چنین شرایطی باید به دنبال تجدیدنظر در روابط خود با این کشورها باشیم نه مسافرت.»[7]

در مذاکرات با مقامات آمریکایی زیاده‌روی شد

کارشناسان و فعالان سیاسی نیز به این اقدامات وزارت خارجه واکنش نشان دادند. در این راستا محمد نبی حبیبی در نشست اعضای حزب موتلفه اسلامی گفت: «ما با این گفتگوهای دوجانبه مخالفیم. آن‌هم به صورت نمادین. دستگاه دیپلماسی کشور باید به این سؤال پاسخ دهد قدم زدن آقای کری و ظریف در خیابان‌های ژنو و مخابره عکس آن به جهان و چاپ آن در صفحه اول روزنامه‌های حاشیه‌ساز علیه نظام و مردم چه معنی می‌دهد؟»[8]

مهدی فضائلی کارشناس امور بین‌الملل نیز در گفتگو با مشرق بیان داشت: «دست تیم مذاکره‌کننده به شکل بی‌سابقه‌ای باز گذاشته شد؛ اما آنچه اخیراً طی مذاکرات هسته‌ای در ژنو اتفاق افتاد این بود که مذاکرات از حالت رسمی خود خارج شد و شکل صمیمانه و به‌اصطلاح خصوصی پیدا کرد به‌طوری‌که آقای ظریف و جان کری در خیابان‌های ژنو باهم قدم زدند تا عکاسان و تصویربرداران بتوانند به‌راحتی این دیدار را به تصویر بکشند. در مذاکرات و در برخورد با مقامات آمریکایی افراط صورت گرفته است و پیامدهای این کار به لحاظ تأثیر بر افکار عمومی هم در داخل کشور و هم در سطح افکار عمومی علاقه‌مندان به جمهوری اسلامی ایران در سراسر جهان بسیار مهم است. این تأثیرگذاری نادیده گرفته‌شده است و این زیاده‌روی می‌تواند مورد بهره‌برداری‌های سوء قرار بگیرد. این اقدامات را می‌توان بی‌توجهی و غفلت پیامدها و تأثیراتی که در افکار عمومی دارد قلمداد کنیم و یا ناشی از یک نگاه متفاوت که احیاناً آقای ظریف و تیم وزارت خارجه قائل هستند بدانیم.»

سؤال اساسی که اکثر انتقادکنندگان از وزارت خارجه پرسیده‌اند و خواستار پاسخ آن شده‌اند، علت و ضرورت چنین رفتاری در این برهه تاریخی است. عدم سنخیت این رفتار و برخوردهای صمیمی افراط‌آمیز با اقدامات آمریکا و کشورهای غربی نظیر فرانسه در قبال ایران و جهان اسلام از جمله تناقضاتی است که این‌چنین موردانتقاد گروه‌ها مختلف سیاسی و شخصیت‌ها و مسئولان حوزه‌های مختلف قرار می‌گیرد. از سوی دیگر سیاست کلی نظام جمهوری اسلامی ایران درزمینهٔ سیاست خارجی بر سر در این وزارتخانه با شعار محوری «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» نقش بسته است که گویای گرایش و ایدئولوژی اساسی کشورمان در این زمینه است و در راستای موضوع اعتدال که دولت گفتمان خود را بر آن استوار کرده نیز این شعار محوری کاربرد دارد. البته برخی با تفکرات انحرافی سعی دارند تا سیاست خارجی ایران را در قبال آمریکا و غرب با نرمش افراطی که منهای اقتدار ملی است و نتیجه نامطلوبی در بر خواهد داشت، همراه سازند اما بنابر بیانات و رهنمودهای مقام معظم رهبری رفتار و تعاملات وزارت خارجه در مذاکرات باید بر اساس «نرمش قهرمانانه» و حفظ اقتدار ملی باشد که این موضوع بایستی در رفتار دستگاه دیپلماسی کشور لحاظ شود.

ظریف باید از مردم عذرخواهی کند

سردار نقدی در پاسخ به این سوال که نظر شما در مورد سفر وزیر امور خارجه به پاریس در روزهایی که دولت آن کشور رسما از توهین به پیامبر حمایت می کند چیست، اظهار داشت: بنده تا حالا سعی کرده ام در خصوص وزارت امور خارجه اظهار نظر نکنم تا موضع ایشان در مذاکرات را تضعیف نکرده باشم ولی بعضی اشتباهات، دیگر قابل تحمل نیست و به صراحت می گویم که آقای ظریف از چشم و نظرم افتاد.

وی در همین زمینه خاطرنشان کرد: با حرف هایی که در مورد ایشان به من گفته بودند، تصور می کردم ایشان فرد فرهیخته، باوقار و دیپلمات کارکشته ای است اما ناشی گری های اخیر اثبات کرد که اگر بخواهیم با خوشبینی اظهار نظر کنیم، باید بگوییم ایشان متاسفانه الفبای دیپلماسی را هم رعایت نمی کند.

رییس سازمان بسیج مستضعفین در انتها گفت: در این زمینه هیچ توضیح و توجیهی پذیرفته نیست و تنها راه اعاده ی حیثیت، عذرخواهی رسمی از ملت و تعهد به عدم تکرار چنین رفتارهایی است. البته ملت ایران نمی گذارند تصویر دروغین که می خواهند از ایران در دنیا نمایش دهند جا بیفتد؛ روز 22 بهمن ملت ایران تصویر واقعی خودش را با شعار لبیک یا محمد (ص) و مرگ بر آمریکا به نمایش خواهد گذاشت و دنیا خواهد دید که ملت ایران با همان صلابت جلوی آمریکا ایستاده و حقش را خواهد گرفت.

پیاده‌روی ظریف و کری یادآور داستان‌های لیلی و مجنون

منصور حقیقت پور عضو شورای مرکزی و هیات رئیسه فراکسیون (اصولگرایان رهروان ولایت) با بیان اینکه اقدامات اخیر وزیر امور خارجه به‌ویژه سفر ظریف به پاریس و پیاده روی با جان کری در خیابان های ژنو بسیار اشتباه و نابجا بود ، گفت: قطعا حفظ صلابت انقلابی در مذاکرات هسته‌ای با غرب، دارای ارزش والایی است و این‌گونه دلبری های سیاسی هیچ ارزشی ندارد.

منصور حقیقت پور عضو در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری خانه ملت با اشاره به اتفاقات اخیر در حاشیه مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا، گفت: به نظر اقدام اخیر ظریف وزیر امور خارجه در قبول پیشنهاد جان کری وزیر خارجه آمریکا و سفر به پاریس همزمان با اقدامات توهین‌آمیز نشریات فرانسوی به رسول اکرم(ص) کار نابجا و اشتباهی بزرگ بود.

نماینده مردم اردبیل، نیر و نمین در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: قطعا دلیلی نداشت که ظریف در زمان اوج توهین افراد معلوم الحال و برخی کشورهای غربی به پیامبر اسلام (ص) به پاریس سفر کند، از این‌رو به نظر من این سفر بسیار نسنجیده بوده است.

وی با اشاره به اقدام دیگر وزیر امور خارجه در پیاده روی با جان کری وزیر خارجه آمریکا در ژنو، تصریح کرد: به‌طور حتم این اقدام ظریف نیز در شرایط کنونی هیچ جایگاهی نداشت و این اقدام یادآور داستان‌های لیلی و مجنون است.

حقیقت‌پور ادامه داد: ظریف که در شرایط کنونی مسئولیت وزارت امور خارجه را برعهده گرفته است، مدت‌ها در کشورهای غربی مانند آمریکا زندگی کرده و با برخی از حساسیت‌های ملت ایران آشنا نیست.