گروه جنگ نرم مشرق- اندیشکده پروژه امنیت آمریکایی نوشت: وزارت دفاع آمریکا ابتدای ماه مارس سال جاری، گزارش چهارساله دفاعی خود را منتشر ساخت. این گزارش هر چهار سال یکبار و به منظور تطبیق، شکل‌گیری و توازن مجدد ارتش برای مقابله با چالش‌های استراتژیک و مخالفین در سال‌های پیش رو منتشر می‌شود. گزارش امسال چند نقطه و قسمت اصلی دارد:

1. دفاع از سرزمین.

2. ایجاد امنیت جهانی از طریق نفوذ آمریکا و بازدارندگی تهاجم.

3. آماده ماندن برای پیروزی قاطعانه علیه هر نوع دشمنی.

در حالی که جدیدترین و تازه‌ترین خبرها، توجه ویژه‌ای به کاهش نیروی نظامی آمریکا داشته است، این گزارش به تمرکز بر منابع در مقابل حفاظت از قابلیت‌های علمی و فن‌آوری خصوصا در حوزه سایبری اشاره دارد. گزارش همچنین بر توانایی تغییرات آب و هوایی و تشدید عوامل تنش‌زا که منجر به تروریسم می‌شود نیز تاکید کرده است.

این گزارش نگاه کوتاهی به دیپلماسی خصوصا نیاز استراتژیک سیاست خارجی ایالات متحده برای مشارکت دیپلماسی و اقدامات نظامی که یکدیگر را حمایت می‌کند داشته است. درگزارش اشاراتی نیز به نگرانی‌های حاصل از برنامه اتمی ایران نیز انجام شده است.

در طی پنج سال گذشته، اولویت دولت در خاورمیانه ممانعت ایران از دست‌یابی به سلاح اتمی بوده که برای این کار از استراتژی‌های مختلفی همچون دیپلماسی، فشار اقتصادی بین‌المللی و باقی نگه داشتن گزینه نظامی روی میز استفاده کرده است.

این گزارش می افزاید : یکی از زیرمجموعه‌های استراتژی دیپلماسی، دیپلماسی عمومی است. اما چه چیزی دیپلماسی عمومی ایالات متحده در قبال ایران را تشکیل می دهد؟

در آگوست سال 2013، پروژه امنیت آمریکایی گزارشی با عنوان «رسیدن به مخاطبان: دیپلماسی عمومی آمریکا در قبال ایران» منتشر کرد که در آن بر وضعیت کنونی دیپلماسی عمومی در مقابل ایران تاکید شده بود. نویسنده در آنجا آورده بود: از زمان حمله به پایگاه‌های دیپلماتیک آمریکا در تهران، ایالات متحده به دنبال رسیدن راهی برای همگرایی با مردم ایران بوده است.

از آنجایی که ایالات متحده آمریکا و ایران روابط دیپلماتیک رسمی خود را تنظیم نکرده‌اند، نبود ماموریت رسمی آمریکا در ایران نشان‌دهنده مشکلات دیپلماسی عمومی در قبال ایران است. در این گزارش آمده برای کسب نفوذ در ایران توسط آمریکا باید روابط خود را با شهروندان آن برقرار کرده و با مفاهیم غلط و اشتباه از طریق مبادله و گفت و گو مبارزه کند.

بیش از سی سال ایالات متحده آمریکا و ایران روابط دیپلماتیک عادی نداشته اند. تنش های موجود در روابط دو کشور نیز با مساله هسته ای ایران شدت یافته است. یک استراتژی دیپلماسی عمومی جامع که به منظور تعامل با شهروندان عادی است می تواند گفت و گو را برقرار، اعتماد زایی و روابط بلند مدت ایجاد کند. اما توسعه چنین دیپلماسی‌ای با وجود نبود روابط رسمی دشوار است اگرچه تاکنون اقدامات زیادی در این راستا در طول سال های گذشته انجام شده است که اغلب به صورت مجازی و اینترنتی بوده اند اما این ابزارهای اینترنتی باید در کنار تعاملات دنیای واقعی مورد استفاده قرار گیرند و اولویت اصلی گفت و گو و مبادله میان ایران و آمریکا باشد.

بخش نخست این گزارش نگاهی به گذشته دارد و به نوعی مقدمه محسوب می شود. بیش از سه دهه پیش، بحران گروگانگیری در سفارت ایالات متحده در تهران رخ داد و به دنبال آن واشنگتن روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرد. البته مقامات آمریکایی همواره خود را علاقمند به برقراری روابط با مردم ایران نشان داده اند.از سال 1980 و پس از قطع روابط دو کشور، سوییس و پاکستان به عنوان حافظ منافع دو کشور عمل می کنند.

اما در سال های اخیر مساله هسته ای ایران به بحران اصلی روابط دو کشور تبدیل شده است که شرایط با محدودیت دسترسی به اطلاعات داخلی ایران بدتر شده است.

دست کم در دو دولت امریکا، مساله هسته ای ایران اولویت نخست امنیت ملی بود. این دو دولت تلاش های بسیاری برای حل ایم معضل انجام دادند. در سال 2006، دولت بوش در وزارت امور خارجه دفتر امور ایران را تاسیس کرد. این مجموعه مرکز اصلی طراحی استراتژی های مسائل مربوط به ایران بود که دیپلماسی عمومی نیز شامل آن می شد.

در سال 2011 نیز وزارت امور خارجه آمریکا سفارت مجازی خود را در تهران به راه انداخت.هدف اصلی این اقدام افزایش تعاملات با شهروندان ایرانی بود. همانطور که در وب سایت این سفارت خانه هم آمده این یک مرکز دیپلماتیک رسمی نیست بلکه به دنیال مبارزه با بدفهمی ها و البته توسعه فهم مشترک میان دو طرف است. ایالات متحده می تواند بر اطلاعات جوانان ایرانی تاثیر گذارد و به شکل گیری تفکرات آن ها کمک کند.

برخی دیپلماسی عمومی را ارتباط با دولت های خارجی به قصد دست یابی به اهداف سیاست خارجی دانسته اند. ابزارهای اینترنت و رسانه های اجتماعی جنبه جدیدی به این ارتباطات داده اند.در این مدت دسترسی اینترنت در ایران گسترده تر شده و بیش از 50 درصد از جمعیت ایران به اینترنت دسترسی دارند.

روش های مجازی ارتباطات می توانند به در هم شکستن مرزها کمک کنند. اما اتکای تنها به این نوع روش می تواند مشکلاتی را نیز در بر داشته باشد. مخاطبین این نوع روش محدود هستند.برای دست یابی به مخاطبین مورد نظر نیز محدودیت هایی وجود دارد. در ایجاد ارتباطات بلند مدت نیز چالش به وجود خواهد آمد.

در یک دیپلماسی عمومی موفق درک مخاطبین مد نظر اهمیت بسیار دارد. اگرچه استفاده از اینترنت می تواند افراد مختلفی را به دور هم جمع کند اما هر گز جایگزی تعاملات رو در رو را نخواهد بود.

متخصصین پس از حادثه 11سپتامبر اهمیت ویژه گسترده ای برای مفهوم گوش دادن قایل شدند. اما امروزه و در تلاش های مجازی دیپلماسی عمومی امریکا که در حوزه فیس بوک و توئیتر قابل مشاهده است، اهمیت این موضوع قدری کم رنگ تر شده است. از سوی دیگر تعداد بازدید کننده های یک سایت ملاکی برای موفقیت طرح ها محسوب نمی شود.چرا که بخشی از جامعه ایران که اهل اینترنت نیستند در این طرح ها نادیده گرفته می شوند و بدین ترتیب درک گروه گسترده مخاطبین موفقیت آمیز نخواهد بود.

فعالیت‌های غیر مجازی

به دنبال همین مشکلات بود که طرف های آمریکایی به دنبال برقراری ارتباط با گروه های مختلف شهروندان ایرانی بر آمدند.

مبادلات آموزشی

با وجود روابط فعلی ایران و آمریکا، دانشگاه های ایالات متحده آمریکا برای جوانان ایرانی جذابیت دارد. ایران از جمله کشورهایی است که بیشترین دانشجو را به آمریکا اعزام می کند.رقمی حدود 7 هزار نفر در سال.

در میان کشورهای خاورمیانه تنها عربستان سعودی تعداد دانشجویانی بیش از این رقم در آمریکا دارد. این در حالی است که دانشجویان ایرانی برای اخذ روادید باید فرایند سختی را گذرانده و به یک کشور سوم سفر کنند.

برنامه آموزشی ایالات متحده تلاش بسیاری برای جذب دانشجو از سراسر دنیا به آمریکا انجام می دهد.به نظر می رسد این قبیل اقدامات محور اصلی مفهوم جنگ نرم مد نظر جوزف نای است که به اهداف خود بدون جنگ و از طریق جاذبه خواهد رسید.دولت آمریکا در پی آن است تا با گسترش برنامه های فرهنگی و دیپلمای خود با مخاطبین جوان ارتباط برقرار کرده و پلی با رهبران آینده ایران بسازد.

دیپلماسی علمی

زیر مجموعه ای از دیپلماسی عمومی به عنوان همکاری های علمی تعریف می شود که در آن روابط مثبت با شرکت ها و جوامع خارجی تعریف می شود. دو دولت اخیر ایالت متحده علاقه زیادی نسبت به توسعه برنامه های جدید در راستای این قبیل همکاری از خود نشان داده اند.تنظیم برنامه های دیپلماسی علمی با وجود تنش های فعلی ایران و امریکا دشوار است. با این حال از آنجایی که علم یک زبان جهانی است، دیپلماسی علمی می تواند راهی برای اثرگذاری مثبت و افزایش گفت و گو باشد.

در سال 2009 دولت اوباما صندوق علمی و فن آوری را به منظور افزایش مشارکت با کشورهای با اکثریت مسلمان ایجاد کرد. برنامه های علمی آمریکا تاکنون داشمندان را به بیش از 20 کشور اعزام داشته که ایران در این فهرست نیست.

چنین اقداماتی دیپلماسی علمی را تبدیل به یک مساله مهم در امر سیاست گذاری خارجی دانسته اند. با وجود دشواری های پیش رو همکاری های علمی میان ایالات متحده و ایران در طی دو دهه گذشته افزایش داشته است. انجمن آمریکایی توسعه علم (AAAS) نقش مهمی در این میان ایفا کرده است .آکادمی ملی علوم، موسسه ملی سلامت نیز با همکاری وزارت خارجه چندین پروژه را اجرا نموده اند.اغلب آن ها بر بخش سلامت تمرکز دارند. بخشی که ایرانی ها سابقه طولانی در تحقیقات خصوصا در حوزه بیومدیسن، علوم اعصاب و پزشکی از راه دور دارند. برنامه های کوتاه مدت مبادلاتی میان دانشمندان ایرانی وآمریکایی نیز وجود دارد. اما یک استراتژی کلان که موسسات مختلف این حوزه را به یکدیگر مرتبط سازد وجود ندارد.

نتیجه‌گیری

دولت آمریکا به دنبال آن است تا با شهروندان ایرانی از طریق راه های مجازی و اینترنتی ارتباط برقرار کند. اما دیپلماسی عمومی فراتر از ارتباطات مجازی می رود و این روش ها می تواند بر سایر استراتژی ها تاثیر گذار باشد. تاکنون اقدامات زیادی برای تقویت ارتباط میان ایران و ایالات متحده انجام شده است و دیپلماسی عمومی می تواند از تهدیدات ایران برای آمریکا و منافع منطقه ای آن بکاهد از سوی دیگر از تصاویر منفی آمریکا نیز کم تر کند.

برای دانلود سند روی تصویر کلیک کنید