سرویس جهان مشرق - بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر رژیم صهیونیستی روز جمعه رسماً اعلام کرد که این رژیم، «جمهوری سومالیلند» را به عنوان یک کشور مستقل و دارای حاکمیت به رسمیت میشناسد. این تصمیم در پی گفتگوی ویدئویی نتانیاهو با رئیس جمهور خودخوانده سومالیلند اتخاذ شده است. نخستوزیر رژیم صهیونیستی، ضمن تأیید این موضوع، رسماً استقلال این منطقه جداییطلب را به رسمیت شناخت.
این تصمیم که در نوع خود اقدامی کالا خارج از چهارچوبهای حقوقی و رسمی در صحنه بینالمللی محسوب میشود، نقض آشکار تمامیت ارضی کشور سومالی و تحولی قابل توجه در معادلات راهبردی منطقه شاخ آفریقا و دریای سرخ ارزیابی میگردد.
منطقه سومالیلند واقع در شمال سومالی، پس از سقوط دولت مرکزی در سال ۱۹۹۱، تحت کنترل دولت محلی خودمختار اداره میشود اما هرگز مورد شناسایی رسمی جامعه بینالمللی قرار نگرفته و قطعنامههای سازمان ملل متحد و اتحادیه آفریقا همواره بر حمایت از حاکمیت و تمامیت ارضی سومالی تأکید داشتهاند. از این رو، اقدام یکجانبه رژیم صهیونیستی در مخالفت صریح با مواضع نهادهای بینالمللی و قواعد حاکم بر روابط دولتها صورت پذیرفته است.
انگیزههای پشت این اقدام را میتوان در چند محور راهبردی کلیدی دستهبندی نمود. نخست، دستیابی به موقعیت راهبردی در منطقهای حیاتی است. سومالیلند در ساحل جنوبی خلیج عدن و در مجاورت تنگه بابالمندب واقع شده است. این تنگه، گلوگاه دریایی ارتباط دهنده اقیانوس هند به دریای سرخ و کانال سوئز میباشد که برای تجارت جهانی و انتقال انرژی اهمیتی حیاتی دارد. ایجاد نفوذ در این نقطه، امکان نظارت و کنترل بیشتر بر این مسیر را فراهم میآورد.
دوم، ملاحظات امنیتی و نظامی است. رژیم صهیونیستی با نگرانی از افزایش نفوذ و تواناییهای جنبش انصارالله یمن را که در سوی مقابل این آبراه قرار دارد، به دنبال ایجاد یک پایگاه در نزدیکی این تهدید بالقوه است. همچنین یادآوری این نکته بسیار مهم است که تمام تلاش صهیونیستها برای جلوگیری از حملات موشکی و پهپادی یمنیها در دفاع از مردم غزه با شکست مواجه شد و حتی آمریکا نیز در نهایت با توافق آتشبس از جنگ با یمن عقب نشینی کرد.
در همین رابطه، سمیر فرج مقام نظامی سابق ارتش مصر و کارشناس امور راهبردی تاکید کرد که رژیم صهیونیستی بعد از آنکه فهمید نمیتواند تنها به پدافند هوایی خود در ایلات تکیه کند سومالی لند را به رسمیت شناخت. وی اضافه کرد، رژیم صهیونیستی در جریان جنگ سال ۱۹۷۳ و نبرد اخیر نیروهای انصارالله یمن از سمت باب المندب تحت محاصره قرار گرفت.
فرج بیان کرد، به همین دلیل تل آویو به فکر یک راه کار برای مقابله با تهدیداتی که بندر ایلات را هدف قرار میدهد افتاد. در نهایت این رژیم با کارت سومالی لند وارد عمل شد. در مرحله آتی نیز رژیم صهیونیستی کمکهای اقتصادی و نظامی به سومالی لند ارائه خواهد داد تا این منطقه را تقویت کرده و به یک جای پای محکم برای خود تبدیل کند. نتانیاهو برای متوقف کردن اجرای مرحله دوم آتش بس غزه هر کاری میکند و از شرایط کنونی برای کوچاندن فلسطینیها از غزه به سومالی سوء استفاده خواهد کرد. از این منطقه بر ورودی باب المندب و در نهایت کانال سوئز نیز مسلط خواهد شد.
وی تصریح کرد: این اقدام تل آویو تهدیدی علیه امنیت ملی مصر به شمار میرود. طی روزهای آتی اقداماتی برای ممانعت از حضور صهیونیستها در این منطقه و کوچاندن فلسطینیها اتخاذ خواهد شد.
از این رو رژیم صهیونیستی در مقطع فعلی، در تلاش برای حضور مستقیم در منطقه شاخ آفریقا و تنگه باب المندب میباشد، چرا که حضور در سومالیلند میتواند امکان جمعآوری اطلاعات و حتی انجام عملیاتهای آینده را تسهیل نماید. برخی تحلیلهای امنیتی، امکان ایجاد یک پایگاه نظامی یا لجستیکی را در آینده نه چندان دور محتمل میدانند.
سوم، غزه و کوچ اجباری فلسطینیان. اصلی ترین مشکلات رژیم صهیونیستی در رابطه با غزه، عدم پذیرش هیچ یک دولتهای منطقه برای اسکان دادن فلسطینیان ساکن غزه در خاک خود است. سران رژیم صهیونیستی پیشتر با کشورهایی همچون مصر، اردن، لیبی، سومالی و چندین کشور دیگر بر سر این مسئله وارد مذاکره شده که در نهایت با در بسته از سوی تمامی دولتها مواجه شدند. از این رو، در نگاه کارشناسان، کمک رژیم صهیونیستی به جدایی طلبان سومالیلند برای رسیدن به استقلال سیاسی، در ازای امتیازاتی انجام میشود که سران تجزیه طلب سومالیلند باید برای تلآویو آن را محقق کنند که از جمله آن، پذیرش مهاجران فلسطینی در منطقه سومالیلند، در طرح کوچ اجباری مردم غزه است.
چهارم، اهداف سیاسی و دیپلماتیک است. این اقدام در راستای گسترش و تعمیق پیمانهای موسوم به توافقات ابراهیمی و عادیسازی روابط با کشورهای عربی صورت میگیرد. به رسمیت شناختن منطقهای با اکثریت جمعیت مسلمان سنی، میتواند در جهت نمایش روابط سازنده رژیم صهیونیستی با جهان اسلام مورد استفاده قرار گیرد. علاوه بر این، در تلآویو، این حرکت بخشی از رقابت ژئوپلیتیک گستردهتر با دیگر بازیگران فعال در شاخ آفریقا، از جمله ترکیه و قطر، برای کسب نفوذ بیشتر در منطقه محسوب میشود.
این اقدام نتانیاهو میتواند پیامدهای جدی برای منطقه داشته باشد. لازم است که پیامدهای این اقدام رژیم صهیونیستی در دو بخش کوتاهمدت و بلندمدت شود. در کوتاهمدت، دخالتهای رژیم صهیونیستی منجر به تشدید تنش در شاخ آفریقا و بیثباتی در سومالی میشود و همچنین احتمال بحرانیتر شدن وضعیت درگیریهای داخلی وجود دارد. همچنین، این اقدام ممکن است سابقهای خطرناک ایجاد کرده و به جنبشهای جداییطلب دیگر در آفریقا و سایر نقاط جهان القا کند که میتوانند از طریق اتحاد با قدرتهای خارجی به اهداف خود دست یابند.
در بلندمدت، وضعیت سومالی و درگیریهای داخلی آن، خصوصا منطقه سومالی لند در هالهای از ابهام برخوردار است. مقاومت دولت مرکزی سومالی با حمایت نهادهای بینالمللی و دولتهای منطقهای در حال حاضر مانعی جدی بر سر راه پروژه رژیم صهیونیستی محسوب میشود. علاوه بر این، این رژیم باید هزینههای مالی و امنیتی حضور در منطقهای پرآشوب مانند شاخ آفریقا را بپردازد. تلآویو نباید فراموش کند که بازیگران منطقهای نسبت به حضور این رژیم در شاخ آفریقا بیتفاوت نخواهند ماند و دست به واکنش و اقدام متقابل خواهند زد که منجر به پیچیده تر شدن وضعیت منطقه و بحرانی تر شدن اوضاع برای صهیونیستها خواهد شد که قاعدتا تحمل آن از توان رژیم صهیونیستی خارج است.
در حال حاضر، این تصمیم دولت رژیم صهیونیستی با محکومیت گسترده و ابراز نگرانی عمیق از سوی جامعه بینالمللی مواجه شده است. دولت فدرال سومالی این اقدام را تجاوز به حاکمیت ملی و بیاعتنایی به قوانین بینالملل خوانده و تمامی گزینههای دیپلماتیک و قانونی را برای مقابله با آن در دست بررسی دارد. پارلمان این کشور نیز جلسه فوقالعادهای را به این موضوع اختصاص داده است.
اتحادیه آفریقا که همواره موضعی قاطع در حمایت از مرزهای مستعمراتی موجود و تمامیت ارضی اعضا داشته، این شناسایی را باطل و غیرقابل قبول اعلام کرده است. در سطح منطقه غرب آسیا نیز کشور مصر که امنیت دریای سرخ و کانال سوئز برای آن حیاتی است، این حرکت را تهدیدی برای امنیت و ثبات منطقه ارزیابی نموده و با مقامات سومالی، ترکیه و جیبوتی برای هماهنگی واکنش مشترک در تماس میباشد. به طور کلی، این اقدام موجب شکلگیری یک جبهه مخالف متشکل از مصر، ترکیه، سومالی و جیبوتی شده است. همچنین ترکیه این اقدام را غیرقانونی و تجزیهطلبانه خواند و تأکید کرد که قاطعانه از تمامیت ارضی سومالی حمایت میکند.
سازمان همکاری اسلامی و ۲۱ کشور عربی و اسلامی با صدور بیانیهای مشترک، اقدام رژیم صهیونیستی در بهرسمیت شناختن «سومالیلند» را تهدیدی جدی برای صلح و امنیت منطقهای و بینالمللی دانستند. همچنین اتحادیه اروپا حمایت خود را از سومالی اعلام کرده است.
چشمانداز آتی این موضوع به میزان مقاومت دولت سومالی، واکنش بازیگران منطقهای، شدت فشارهای دیپلماتیک جهانی و توانایی رژیم صهیونیستی در مدیریت تبعات امنیتی و سیاسی حضور در منطقه بستگی خواهد داشت. اما مسئلهای که قابل تصور است، این است که باتوجه به شرایط فعلی در این منطقه، بیتردید ثبات منطقه شاخ آفریقا در دوره پیش رو با چالشهای جدی مواجه شده است.
۰۸:۴۸ - ۱۴۰۴/۱۰/۰۸
۱۰:۴۵ - ۱۴۰۴/۱۰/۰۸
۱۰:۴۲ - ۱۴۰۴/۱۰/۰۸
