سرویس سیاست مشرق - «وبلاگ مشرق» خوانشی روزانه در لابه‌لای اخبار و اتفاقات کشور است. ما درباره این خوانش البته تحلیل‌ها و پیشینه‌هایی را نیز در اختیار مخاطبان محترم می‌گذاریم. هر روز با بسته ویژه خبری-تحلیلی مشرق همراه باشید.

***

یک خبر مهم اقتصادی درباره جنگ ۱۲ روزه

محمدرضا عارف، معاون اول رئیس‌جمهور در دیدار با اعضای هیئت اجرایی خانه کارگر گفته است: دولت چهاردهم با جنگی‌ترین شرایط نسبت به سایر دولت‌ها آغاز به کار کرد اما تا امروز اجازه ندادیم این فضای جنگی به جامعه منتقل شود و تلاش کردیم که مردم احساس آرامش کنند.

او می‌افزاید: پیگیری راهبرد حفظ آرامش جامعه در دولت و نقش آفرینی و وفاق مردم به این مهم منجر شد که در جنگ ۱۲ روزه آرامشی در بازار کالاهای اساسی حاکم بود و مردم خرید عادی خود را از فروشگاه‌ها داشتند که این نشانگر عظمت و باور عمومی مردم به شعار وفاق ملی است.

به گزارش ایرنا، عارف با تأکید بر اینکه امروز بیش از گذشته به فضای آرام جامعه نیاز داریم اضافه کرد: دولت در اواسط آذرماه سال گذشته برنامه اداره کشور در شرایط جنگی را تدوین کرد که در جنگ ۱۲ روزه با اقداماتی همانند تفویض اختیارات به استانداران و همچنین ترخیص کالاها با سرعت بالا از گمرکات و مبادی ورودی کشور، برنامه اداره کشور به سرعت تغییر کرد تا جاییکه با فعال شدن گمرکات و بنادر، کالاها با سرعت دو و نیم برابر شرایط عادی تخلیه شد که این ظرفیت مردم و نحوه اداره کشور را نشان می‌دهد.[۱]

*افزایش دو و نیم برابری سرعت ترخیص کالاها از گمرکات کشور خبر بسیار جالبی است که نشان می‌دهد اگر مدیران اجرایی کشور عزم ویژه و جهادی داشته باشند؛ حتما می‌توان به بسیاری از امورات اقتصادی کشور سرعت و توسعه داد.

جالب است که پیش از این اخبار مختلفی از رشد آمارهای اقتصادی مطلوب کشور روسیه در ایام جنگ با اوکراین نیز منتشر می‌شود و برخی با بهت به آنها می‌نگریستند.

لکن در ایران خودمان هم اتفاقاتی مثل عدم وقوع بحران کالایی و معیشتی در ایام درگیری و نیز افزایش سرعت ترخیص کالا از گمرکات نشان می‌دهد که رشد یافتن شاخص‌های مطلوب اقتصادی در هنگامه جنگ یک امر شدنیست اما به این شرط که مدیران کشور از عزم لازم برخوردار باشند.

***

حق با رئیس بانک مرکزی است؛ نرخ ارز رسمی باید ثابت بماند

محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی طی سخنانی که تسنیم آنها را منتشر کرد درباره برخی نظریات پیرامون لزوم افزایش نرخ ارز رسمی کشور گفته است: ارز روی قیمت کالا می‌نشیند و آثار تورمی ایجاد می‌کند. سال پیش نرخ نیما از ۴۰ هزار تومان به نرخ بازار غیررسمی ۷۰ هزار تومان نزدیک شد تا تعداد نرخ‌های ارز در بازار کاهش یابد. اما نتیجه آن کاملا روشن بود.
وی افزود: بررسی‌های ما نشان داد افزایش نرخ نیما آثار تورمی شدید ایجاد کرد و منجر به افزایش قیمت‌ها شد. بنابراین کنترل نرخ در آن بازار در کاهش تورم موثر است.
فرزین گفت: من به شما می‌گویم آثار افزایش نرخ ارز ما در مرکز مبادله در تورم، بیشتر از آثار نرخ ارز در بازار غیر رسمی است. زیرا نرخ در بازار غیر رسمی با عملیات روانی افزایش پیدا می‌کند و با آرامش سیاسی، کاهش می‌یابد ولی اگر نرخ مرکز مبادله افزایش یابد حتما تورم را شدیدا افزایش خواهد داد و قیمت کالاها هم متاثر از آن افزایش می‌یابد.
وی تاکید کرد هدف ما این است که در شرایط کنونی هر دو بازار را با هم کنترل کنیم.[۲]

*اجرای نسخه‌های اقتصادی یک امر ثابت نیست. بلکه یک امر سیّال است که بسته به شرایط مختلف سیاسی و اقتصادی می‌تواند تغییر کند.

این نکته مهم از آنرو ارائه شد که در مقطع فعلی برخی کارشناسان معتقدند که باید نرخ ارز را آزاد کرد و از ارز نیمایی دست کشید. در همین حال کسانی مثل رئیس بانک مرکزی هم تأکید دارند که این کار درست نیست.

اگرچه هر دو گروه نیز استدلال‌های خاص خود را دارند لکن یک ذهن تحلیلی و یک مقام تصمیم‌گیر باید تجویزهای خود را نه فقط بر اساس تئوری‌ها که بر اساس واقعیت‌های موجود و تجربه‌های انباشته ارائه کند.

بدین قرار باید اشاره کرد که سخنان دکتر فرزین از حیث توجه به واقعیت‌های موجود کاملا صحیح است و مسئله "کشش تورمی" در ایران ما و در اقتصاد ما فعلا نه قابل انکار است و نه قابل جلوگیری.

یعنی نمی‌توان نسخه‌هایی را تجویز کرد که توصیه به شوک‌درمانی می‌کنند اما هنگام ورود "کشش تورمی" به معادلاتشان هیچ راهکاری نمی‌دهند و سکوت را اتخاذ می‌کنند!

لذاست که به نظر می‌رسد فعلا حق با رئیس بانک مرکزی است و به دلیل کشش تورمی و اثرگذاری روانی نرخ ارز؛ هرگونه تغییر در نرخ ارز رسمی کشور در شرایط اکنون موجب جامپ شدید قیمت‌ها و فشار به مردم و اقتصاد خواهد شد.

آگاهی رسانی به مردم درباره اینکه ارز آزاد تنها یک بخش ۵ درصدی از بازار ارز کشور است، تقویت نظارت بر بازار و قیمت‌ها و "دفاع خشن و بدون مسامحه" از فرایند تهیه و توزیع کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد می‌شوند؛ از جمله راهکارهای موجود در وضعیت ارز چند نرخی است.

***

هشدار به دولت درباره شوک‌درمانی و تبعات اقتصادی آن

فرشاد مؤمنی، از اقتصاددانان کشورمان در یک میتینگ اقتصادی با انتقاد از برخی نظرات و تأکیدات بر لزوم شوک‌درمانی در قیمت ارز و سوخت (بالا بردن قیمت این دو قلم) گفته است: یک سیاست چند بار باید شکست بخورد و فاجعه ایجاد کند تا کافی باشد؟ وقتی این سند پیش‌نویس بودجه -۱۴۰۵- را نگاه می‌کنید انگار عزیزان همین دیروز به اصطلاح درس‌شان تمام شده، هنوز سند مدرک تحصیلی‌شان مرکبش خشک نشده و تازه پا در ایران گذاشته‌اند و می‌خواهند شوک نرخ ارز و شوک قیمت بنزین را تجربه کنند.

او می‌افزاید: از لاپوشانی‌ها و عبارت‌پردازی‌های غیر صریح این پیش نویس، چیزهایی دستگیرمان می‌شود که خیلی بیشتر شک‌برانگیز است. امیدوارم آنهایی که باید بفهمند زودتر بفهمند؛ مثل ماجرای جنگ ۱۲ روزه و شدت نفوذ بیرونی‌ها و شبه‌بیرونی‌ها در آرایش قوای اقتصادی و سیاسی کنونی نشود. به صورت غیر شفاف می گویند ما بر شوک درمانی اصرار داریم. در شرایط عادی شوک‌درمانی فاجعه ایجاد می‌کند و در شرایطی که امنیت ملی ما در معرض تهدید بیرونی است؛ این اقدام یک پاس گل است.

به گزارش جماران، او در بخش دیگری از سخنان خود تصریح می‌کند: در این یک سال، رشد تورم نقطه‌به‌نقطه نان و غلات ۹۴.۳ درصد بوده. در حالی که بیش از ۶۰ درصد جمعیت ایران از کانال نان، بقای خود را تامین می‌کنند، این بخش بیش از ۲ برابر تورم کلی رشد داشته است. بعد عزیزان می گویند می خواهیم به خاطر عدالت به قیمتهای انرژی شوک وارد کنیم. در حالی که هنوز این شوک وارد نشده، رشد هزینه‌های حمل‌ونقل عمومی در یک‌ساله گذشته ۵۶.۳ درصد بوده. ببینید در حالی که وضعیت دستمزدها این گونه است، رشد قیمت سبزیجات ۶۳.۹ درصد و رشد قیمت میوه ۷۷.۲ درصد بوده است. این مربوط به کارنامه‌ای است که به هشدارهای سال ۱۴۰۴ توجه نکردند.[۳]

*صورت کلی سخنان دکتر مؤمنی در انتقاد از کسانی که در وضعیت کنونی نسخه‌هایی مثل لزوم افزایش نرخ ارز رسمی را تجویز می‌کنند کاملا صحیح است.

زیرا اقتصاد ایران فعلا و بنا به هر دلیلی اما متأثر از متغیرهای روانی و بویژه متأثر از شاخص مهم "کشش تورمی" است.

لذا هرگونه تغییر قیمت در کالاهای مبنایی از قبیل ارز، نان و... بلافاصله روی قیمت سایر اقلام نیز تأثیر می‌گذارد.

دولت و مجلس باید به این نقد مهم توجه داشته باشند و فعلا به سمت سیاست‌هایی که بالا بردن نرخ برخی اقلام مبنایی را تأیید می‌کنند، نروند و بلکه راهبردهایی را اتخاذ کنند که به "کاهندگی قیمتی" منتج می‌شوند و می‌توانند در بازار قیمت‌ها تنش‌زدایی و ثبات ایجاد کنند.

در اشاره به تکمله سخنان دکتر مؤمنی لازم به تأکید است که شاخص "تورم نقطه به نقطه" در علم اقتصاد هرگز یک شاخص قابل اتکا نیست. ضمن اینکه حرکت بر عکس آن نسبت به شاخص مهم "تورم سالانه" نیز ممکن است.

در واقع این شاخص صرفا یک فکت مشورتی در اقتصاد است که می‌توان از آن در اصلاح برخی تصمیمات استفاده کرد یا علل برخی رخدادها را توضیح داد.

***

1_ https://irna.ir/xjVDjS

2_ https://tn.ai/3414336

3_https://www.jamaran.news/fa/tiny/news-1684274