سرویس سیاست مشرق-  «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه-۲۳ اردیبهشت- در گفت و گویی تاکید کرد: «آمریکایی‌ها نشان دادند نمی‌شود به مذاکراتشان و نتیجه مذاکراتشان اعتماد کرد. تقریبا همه دنیا به این نتیجه رسیده که هر توافقی با آمریکا کند،  هر لحظه‌ای که آمریکایی‌ها بخواهند،  آن توافق را نادیده می‌گیرند ولذا دولت کنونی آمریکا باید رفتارش را اصلاح کند،  به جای اینکه دنبال بهانه‌تراشی باشد».

ظریف تاکید کرده است که «همه دنیا به این نتیجه رسیده که آمریکا غیرقابل اعتماد است». یک سوال؛ دنیا تازه به غیرقابل اعتماد بودن آمریکا پی برده است!؟ آمریکا پارسال قابل اعتماد بود!؟ آمریکا دوسال پیش قابل اعتماد بود!؟ آمریکا در سال ۹۴ قابل اعتماد بود!؟

قطعا غیرقابل اعتماد بودن آمریکا مسئله ای نیست که تازه امسال مشخص شده باشد. عهدشکنی آمریکا در طول تاریخ به قدری تکرار شده است که دولت این کشور را به «قاتل زنجیره ای توافقات» مشهور کرده است.

در طول مذاکرات هسته ای ایران و ۱+۵ در دولت روحانی، کارشناسان و صاحبنظران بارها تاکید کردند که آمریکا غیرقابل اعتماد است و توافق با این دولت عهدشکن تابع شرایط خاص و سختگیری های ویژه است.

اما متاسفانه مقامات ارشد دولت با عینک خوشبینی به دولت امریکا نگاه کردند. برای نمونه، روحانی- ۲۷ دی ۹۴- در نشست خبری خود در محل سالن اجلاس سران گفت: «تعهدی که امروز آمریکا در رابطه با برجام به ما داده، تعهد دولت آمریکاست، نه این دولت و آن دولت. این تعهدات استمرار پیدا می‌کند و فرقی ندارد که چه دولتی در آمریکا بر سر کار بیاید، هر دولتی که باشد به این چارچوب متعهد است»!

همچنین ظریف- ۱۲ مرداد ۹۴- در پاسخ به سوالی درباره نقض برجام توسط رئیس‌جمهور آمریکا در آینده گفت: «آمریکا از برجام خارج نمی شود»!

اما مشهورترین مصداق اعتماد دولت روحانی به آمریکا، اظهارات عراقچی در سال ۹۴ است. اظهارنظری که روزنامه شرق با ذوق زدگی، آن را به عنوان تیتر یک منتشر کرد.

روزنامه شرق- ۱ دی ۹۴- در تیتر اصلی نوشت: «اطمینان تهران از اجرای برجام، امضای کِری تضمین است».

در متن این گزارش آمده بود: «به دنبال اعتراض ظریف [به قانون محدودیت ویزا که نقض برجام از سوی آمریکا در دولت اوباما بود] جان کری، وزیر خارجه آمریکا، در نامه‌ای خطاب به ظریف نوشت این قانون به‌هیچ‌وجه مانع ما نمی‌شود که تعهدات خود طبق برجام را اجرا کنیم...عراقچی-۳۰ آذر ۹۴- تأکید کرد که این نامه، امضای وزیر خارجه آمریکا را دارد و اجرای موفق برجام را تضمین کرده است. وی تأکید کرد: آنچه برای ما مهم است این است که برجام در مرحله اجرا با هیچ‌گونه خدشه و صدمه‌ای مواجه نشود، آقای کری این تضمین را به‌عنوان وزیر خارجه آمریکا به‌صورت کتبی با امضای رسمی داده است»!

به عقب برگردیم باز هم برجام را امضا میکنم!

ظریف در اظهارنظر اخیر تاکید کرده است که «آمریکایی‌ها نشان دادند نمی‌شود به مذاکراتشان و نتیجه مذاکراتشان اعتماد کرد». این اظهارنظر در حالی است که وی مرداد سال ۹۸ گفته بود: «۱۰ بار دیگر هم به گذشته بازگردم، برجام را امضا می‌کنم».

وزیر امور خارجه همچنین تیر ۹۸ در پاسخ به این سوال که «اکنون در سالگرد تصویب برجام قرار داریم و اگر شما به چهار سال قبل برگردید باز هم برجام را امضا می‌کنید»، گفت: «حتماً این کار را می‌کنم».

ظریف علاوه بر این- بهمن ۹۸- در مصاحبه با روزنامه آلمانی اشپیگل در پاسخ به این سوال که «آیا احتمال مذاکره با آمریکا پس از ترور سردار سلیمانی کمرنگ شده است؟» گفت: «خیر، من هرگز این احتمال را رد نمی‌کنم که افراد، رویکردهای خود را تغییر دهند و حقایق را درک کنند. برای ما مهم نیست که چه کسی در کاخ سفید نشسته باشد. آنچه مهم است، نوع رفتار آنها است. دولت ترامپ می‌تواند، گذشته خود را اصلاح کند، تحریم‌ها را لغو کند و به میز مذاکره بازگردد. ما همچنان در میز مذاکره هستیم. آنها میز مذاکره را ترک کردند».

اشتباه در اعتماد!

یکی از نقاط ضعف جدی برجام این بود که براساس اعتماد مطلق به آمریکا تنظیم شد.

ظریف- شهریور ۹۷- در مصاحبه با شبکه تلویزیونی سی‌ان‌ان و در پاسخ به این سؤال خبرنگار که «اگر شما احساس می‌کردید آمریکا به تحریم‌ها اعتیاد دارد، چرا توافق را ادامه دادید؟» گفت: «این شاید یک اشتباه بوده است اما مشکل اینجا بود که احساس ما این بود ایالات متحده یاد گرفته که دست کم در مورد ایران، تحریم‌ها علی‌رغم ایجاد مشقت‌های اقتصادی، نتایج سیاسی مد نظر آنها را به بار نمی‌آورند و من فکر می‌کردم که آمریکایی‌ها این درس را یاد گرفته‌اند. متأسفانه، اشتباه می‌کردم».

وزیر امور خارجه همچنین- دی ۹۷- در مصاحبه با شبکه خبری «فونیکس» چین در پاسخ به این سئوال که «اگر سه سال پیش که برجام را امضا کردید می‌دانستید آمریکا از آن خارج می‌شود چکار می‌کردید؟» گفته بود: «اگر به سه سال قبل بر می‌گشتیم حتماً سختگیری بیشتری انجام می‌دادیم».

لازم به ذکر است که روحانی نیز -آبان ۹۶- گفته بود: «آمریکا با زبان و عمل می‌گوید که اهل مذاکره و تعهد نیست اما به برخی کشورهای شرق آسیا (کره شمالی) می‌گوید بیا با ما مذاکره کن؛ مگر دیوانه‌اند که با شما مذاکره کنند؟ شما به مذاکره‌ای که به تأیید سازمان ملل رسیده، پایبند نیستید».

همانطور که پیش از این نیز ذکر شد، یکی از نقاط ضعف جدی برجام این بود که براساس اعتماد مطلق به آمریکا تنظیم شد.

روزنامه اصلاح طلب «آرمان» - تیر ۹۸- در مطلبی نوشته بود: «متأسفانه برجام به شکلی تنظیم شده که هرگونه بی‌تعهدی ایران در مقابل برجام همراه با هزینه است و در مقابل اقدامات آمریکا و کشورهای اروپایی علیه برجام بدون هزینه و یا با هزینه‌های کمی همراه خواهد بود. در نتیجه اشکال از ذات برجام است... هنگامی که توافقی امضا می‌شود که ماهیت ساختاری ندارد و فاقد رویکردهای الزام‌آور برای طرف مقابل است و در نتیجه احتمال برگشت تحریم‌ها وجود دارد، طبیعی است که دستاورد قابل توجهی به دست نخواهد آمد».

روزنامه اصلاح طلب «اعتماد» نیز - آذر ۹۷- در مطلبی نوشته بود: «متاسفانه در شرایط کنونی در مساله توافق هسته‌ای هیچ راه حل منفعت آوری در مقابل کشورمان وجود ندارد... متاسفانه در تیم کارشناسان مذاکره کننده ما تعداد کافی از متخصصان به ویژه در حوزه‌های مالی، تجاری و بانکی حضور نداشتند که خط به خط و بند و به بند توافق را دقیق و به طور تخصصی بررسی کنند تا امروز دچار چنین شرایط ناشی از بی تعهدی آمریکا و اروپا نشویم».

رهبر معظم انقلاب- ۱۹ بهمن ۹۷- در دیدار همافران ارتش فرمودند: «درباره امریکا هم از چند سال قبل و در مذاکرات هسته‌ای، هم در جلسات خصوصی و هم در جلسات عمومی مکرر به مسئولان می‌گفتم به امریکایی‌ها اعتمادی ندارم و شما هم به قول و حرف و لبخند و امضای آنها اعتماد نکنید. اکنون نتیجه این شده است مسئولانی که آن روزها مذاکره می‌کردند، خودشان می‌گویند امریکا غیرقابل اعتماد است. باید از اول این را تشخیص می‌دادند و بر این مبنا حرکت می‌کردند».

لزوم اقدام عملی

در حال حاضر قریب به ۶۰ ماه از امضای برجام و همچنین ۲۴ ماه از خروج آمریکا سپری شده است.

علاوه بر این در طول ۵ گام ضرب‌الاجل برجامی، دولتمردان به‌جای به‌کارگیری ادبیات طلبکارانه نسبت به طرف اروپایی، با ادبیاتی منفعلانه اعلام کردند که به محض آنکه حرکتی از جانب اروپا مشاهده شود، ایران بلافاصله ضرب‌الاجل را متوقف کرده و به شرایط پیش از ضرب‌الاجل برمی‌گردد!  برهمین اساس این ضرب‌الاجل نتوانست به احقاق حقوق برجامی ایران بینجامد.

دولتمردان باید از اظهاراتی نظیر «آمریکایی‌ها نشان دادند نمیشود به نتیجه مذاکراتشان اعتماد کرد» فراتر رفته و با اقدام عملی، پاسخ گستاخی های طرف مقابل را بدهند.