به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، صبح امروز چهارشنبه سوم اردیبهشت ماه، نخستین ماهواره نظامی جمهوری اسلامی ایران توسط سپاه پاسداران با موفقیت به فضا رفت. ماهواره نور به عنوان یک ماهواره خاص و استراتژیک توسط ماهواره بر ۳ مرحله‌ای "قاصد" و از کویر مرکزی ایران با موفقیت پرتاب و در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار گرفت. این دستاورد مهم دفاعی از چند نظر قابل توجه و بررسی است که در این گزارش به برخی از مهمترین موارد آن خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانید:

«سلمان» دستاورد مهم و ناشناخته ایران برای شکار موشک‌های بالستیک و ماهواره‌های دشمن/ سپاه مسیر ساخت ماهواره‌برهای ارزان را باز کرد +عکس

جهش برد موشک‌های سپاه با «رعد ۵۰۰» محقق شد/ ایران با نقشه راه رهبر انقلاب به «موشک‌های هایپرسونیک» رسید +فیلم

شاهکار اطلاعاتی سپاه در پنهان کردن مسئله پرتاب

یکی از مسائل مهم در خصوص پرتاب های فضایی و البته آزمایش های موشکی برای کشوری مثل ایران، رعایت مسئله حفاظتی و پنهانکاری است. در چند سال اخیر برنامه فضایی کشور ما دچار مشکلاتی شده و چند پرتاب قبلی با عدم توفیق کامل مواجه شدند. یکی از نکات منفی در خصوص آن پرتاب ها، رسانه ای شدن مراحل قبل از شلیک ماهواره از طریق تصاویر ماهواره ای بود که باعث افزایش جنگ روانی و فضای مسموم تبلیغاتی علیه کشور می شد.

با حرکت اخیر، به نوعی سپاه نه فقط از حرکت دشمن برای ایجاد جنگ روانی و ایجاد مانور برتری اطلاعاتی نسبت به ایران جلوگیری کرد، بلکه با غافلگیر کردن آنها توان پنهانکاری و حفاظت اطلاعات خود را به رخ دشمن کشیده و به نوعی یک آفند روانی اطلاعاتی را بر علیه آنها انجام داده است.

پرتاب ماهواره نور

این مسئله در عین حال باعث می شود تا از فشار روانی روی تیم پرتاب کننده نیز کم شود. در چند مورد گذشته با توجه به رسانه ای شدن تلاش ها قبل از پرتاب و البته نرسیدن ماهواره به مدار، باعث فشار روانی و رسانه ای شدیدی خصوصا از طرف برخی بنگاه های خبری ضد انقلاب فارسی زبان و حتی ورود مسئولان ارشد غربی به این جوسازی ها میشد. اما این تاکتیک و اقدام سریع و قاطعانه سپاه، آنها را نیز در یک شرایط آچمز و تدافعی شدید قرار داد و می توان آن را به عنوان مهم ترین دستاورد غیر فنی این پرتاب در نظر گرفت.

قاصد؛ اولین پرتابگر ۳ مرحله ای ایران

بعد از پرتاب موفق امروز می توانیم بگوییم که در کنار سفیر و سیمرغ، کشورمان حالا یک پرتابگر مدرن و جدید در اختیار دارد که قاصد نام دارد که البته ماهواره بر ۳ مرحله ای است. بر اساس اطلاعات اعلام شده این پرتابگر در مرحله اول خود از سوخت مایع و در دو مرحله دیگر نیز از سوخت جامد بهره می برد. درست است که برنامه فضایی کشور خصوصا پرتابگری مثل سری سفیر در حقیقت از ریزش دانش بخش موشکی نظامی استفاده کرده و به پیشران سوخت مایع مجهز شدند، اما در ادامه راه متفاوتی را در پیش گرفتند.

ماهواره بر سفیر

ماهواره بر سیمرغ

البته از دهه ۱۳۸۰ شمسی اخباری در خصوص توسعه برنامه پیشران های سوخت جامد در داخل کشور منتشر شد. در این میان موشک هایی مثل سری فاتح یا سجیل در بردهای مختلف و با سیستم پیشران جامد رونمایی شدند که نشان دهنده حرکت بخش دفاعی در این سمت بود. در عین حال پدر موشکی ایران، شهید حسن طهرانی مقدم نیز در حال فعالیت در خصوص برنامه فضایی با محوریت پیشران های سوخت جامد بود.

تصویر منتشر شده از یکی از مراحل ماهواره بر سوخت جامد قائم تحت مدیریت شهید طهرانی مقدم

برای اولین بار پس از شهادت حاج حسن طهرانی مقدم بود که خبر از برنامه فضایی سپاه بر اساس پیشران سوخت جامد منتشر شد. از آن پس تنها به اعلام به نتیجه رسیدن پروژه آخر این شهید اکتفا شد.

در اوائل دهه ۱۳۹۰ و پس از شهادت ایشان گفته شد که هدف نهایی تیم شهید طهرانی مقدم و برنامه فضایی سپاه توسعه ماهواره‌بر چهار مرحله ای قائم با قطر ۳.۵ متر و ارتفاع ۲۰ متر در مرحله اول بوده که ماهواره ها را در مدار پارکینگ ۱۰۰۰ کیلومتری قرار دهد. از ابعاد مراحل بعدی این ماهواره‌بر اطلاعاتی منتشر نشده است اما اعلام شده بود که این مراحل به صورت جداگانه آزمایش شده است. با تزریق ماهواره ها در این مدار و سپس تغییر مدار توسط پیشران خود ماهواره امکان قرارگیری ماهواره در مدارهای بسیار بالاتر تا ۳۶۰۰۰ کیلومتر که مدار زمین آهنگ است وجود دارد.

در تابستان سال ۱۳۹۸ ماهواره های غربی تصاویر متعددی از آزمایش پیشران های سوخت جامد در محوطه آزمایش پایگاه ثبت شده فضایی سپاه منتشر نمودند. این امر نشان می داد که سپاه در حال ورود به مرحله بسیار مهمی از آماده سازی پرتابگر فضایی سوخت جامد خود است که این آزمایش ها را به انجام می رساند. درباره پرتاب ماهواره قاصد چند نکته مهم دیگر نیز وجود دارد. اولا که بر اساس اعلام سردار حاجی زاده از پیشران غیر فلزی و کامپوزیتی در این ماهواره بر استفاده شده و در مرحله سوم آن نیز از موتور فضایی سلمان برای رساندن محموله به مدار استفاده شده است.

این سیستم پیشران کامپوزیتی "زهیر" نام دارد. این مسئله به این معنی است که هم در سیستم پیشران و هم بدنه به طور کامل از مواد کامپوزیتی با استفاده از فناوری الیاف کربن استفاده گردیده که باعث کاهش شدید وزن پرتاب گر نسبت به حامل های عادی می شود.

الیاف کربن یکی از مهم ترین خانواده های الیاف پیشرفته است که استحکام بسیار بالا (بین ۷ تا ۱۰ برابر فولاد ساختمانی بسته به گرید الیاف)، چگالی پایین (حدود دو سوم آلومینیوم)، رسانایی الکتریکی بسیار خوب، قابلیت بافت و تولید پارچه، ساخت کامپوزیت های سبک و مستحکم و پایداری در برابر حرارت آن را از سایر مواد مهندسی متمایز می سازد.

ماهواره بر ۳ مرحله‌ای قاصد

مرحله آخر ماهواره بر قاصد

خواصی که به آن اشاره شد باعث می شود تا گستره بسیار وسیعی از وسائل نظامی را بتوان با استفاده از الیاف کربن ساخت. ؛ جلیقه های ضد گلوله و کلاهخود سربازان، بدنه پهپادها و انواع هواپیماهای جنگی و مسافربری، ناوشکن ها و زره تانک ها از جمله بخش هایی به حساب می آید که در آنها می توان از الیاف کربن استفاده کرد. برای این که بیشتر به اهمیت این محصول استراتژیک پی ببریم به برخی از سلاح هایی که در ساخت آن از این مواد استفاده شده است اشاره می کنیم: هواپیمای آمریکایی اف ۲۲ رپتور به عنوان یکی از پیشرفته ترین جنگنده های حال حاضر جهان از ۳۵۰ قطعه از جنس الیاف کربن بهره می برد. دیگر جنگنده نسل پنجم و پنهان کار دیگر آمریکا یعنی اف ۳۵ نیز از این ماده بهره می برد. چیزی در حدود یک سوم این جنگنده پیشرفته از الیاف کربن ساخته شده است. ناوشکن های آمریکایی کلاس Zumwalt به عنوان ناوشکن آینده نیروی دریایی آمریکا نیز در حجم زیاد از این مواد در بدنه خود بهره می برد.

باید گفت که الیاف کربن به عنوان یکی از اصلی ترین مواد در ساخت بدنه های جاذب امواج رادار و همچنین تیغه های جاذب حرارت که برای کاهش تشعشع فروسرخ حاصل از فعالیت موتور به کار می روند استفاده می شود. در حقیقت بدون داشتن این ماده رسیدن به بحث فناوری پنهان کاری میسر نمی باشد. بر اساس اعلام صنایع دفاعی کشور ایران از سال ۱۳۹۳ به این فناوری دست پیدا کرده است. البته در اینجا ذکر این نکته نیز بسیار مهم است که الیاف کربن در صنعت هسته ای و بحث ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته نیز بسیار مهم است و حتی مورد اشاره رهبر انقلاب نیز قرار گرفتند. ایشان در ملاقات مسئولین کشوری در خرداد ماه سال ۱۳۹۵ اینگونه فرمودند: توقعات طرف مقابل را در زمینه «الیاف کربنِ دارای کاربرد در ساخت سانتریفیوژها» و در خصوص «اندازه‌گیری ۳۰۰ کیلو مواد هسته‌ای» مطلقاً قبول نکنید و زیر بار آنها نروید.

مسئله مهم بعدی پیشران مرحله آخر سلمان است. نحوه طراحی و ساخت سیستم پیشران سلمان را می توان از چندین جهت دارای اهمیت ویژه برشمرد. مسئله اول استفاده از مواد فیبرکربن و کامپوزیت در ساخت این موتور است که به نظر کم کم در حال تبدیل شدن به یک ماده استاندارد برای موشک ها و ماهواره برهای ایرانی شده؛ ماده ای سبک و در عین حال فوق العاده مستحکم که می تواند فشار و حرارتی های فوق العاده بالا را تحمل کرده و به عنوان بدنه اصلی سازه سیستم پیشران به کار رود.

پیشران سوخت جامد سلمان

تغییر جهت گازهای خروجی در پیشران سوخت جامد سلمان

مسئله بعدی قابلیت تغییر گازهای خروجی سیستم پیشران در سامانه سلمان است که امکان تغییر در مسیر را نیز برای آن ممکن کرده و علاوه بر نقش انتقال های مداری می تواند پایه ای مناسب برای موشک های ضد ماهواره و البته دفاع ضد موشک های بالستیک در زمان حرکت در مسیر جو زمین خواهد بود. با حرکتی که در مورد این ماهواره انجام شد مشخص شد که پیشران کامپوزیتی و پیشران سلمان در اولین آزمون جدی و موفق خود سربلند از میدان خارج شدند.

چشم سپاه در مدار زمین باز شد

درباره ماهیت واقعی و توانایی های فنی ماهواره نور به صورت رسمی خبری اعلام نشده است اما به نظر می توان با توجه به صحبت های سرلشکر سلامی بعد از این پرتاب، تا حدودی به ماهیت آن پی برد. این فرمانده عالی رتبه کشورمان این گونه گفته است: "امروز ما می توانیم جهان را از فضا رویت کنیم و این به معنای گسترش اطلاعات راهبردی نیروی دفاعی قدرتمند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است. "

این صحبت سرلشکر سلامی به احتمال فراوان مشخص می کند که ماهواره نور، حداقل یک سیستم تصویربرداری پیشرفته است و به سپاه توانایی رصد نقاط مختلف در کره زمین را می دهد. اما در خصوص اهمیت این دستاورد باید گفت که چندین دهه است که بار زیادی از عملیاتهای شناسایی و رصد فعالیت های کشورهای رقیب و دشمن چه در زمان صلح و چه در جنگ ها بر عهده ماهواره ها است. در زمان ۸ سال دفاع مقدس رژیم بعثی با دسترسی به تصاویر ماهواره ای که قدرت های بزرگ در اختیار آن قرار می دادند در چندین مرتبه توانست عملیات های نظامی ایران را از قبل متوجه شده و باعث ایجاد تلفات و خسارات گسترده برای ما شود. امروزه بخش مهمی از توانایی های ارتش های جهان و سرویس های امنیتی و اطلاعاتی بر اساس تصاویر ماهواره ای قرار گرفته است. از دوره جنگ سرد تا به امروز بسیاری از مناقشات جهانی توسط تصاویر ماهواره ای کشف شده و در خیلی از پرونده های مهم بین المللی این تصاویر ماهواره ای بودند که باعث شدند حقیقت آشکار شوند.

مشخصا این بخش از توانایی ها در رده دارایی های استراتژیک بوده و کمتر کشوری حاضر است آن را با دیگر کشورها به اشتراک بگذارد. ورود این توانایی به دارایی های سپاه پاسداران دریچه جدیدی را به روی فرماندهان نظامی و اطلاعاتی ایران باز کرده و به آنها کمک می کند تا در طرح ریزی های نظامی و اطلاعاتی خود با دقت بسیار بیشتری عمل کرده و برآورد بهتری از نقاط حساس در اطراف ایران و در کل جهان داشته باشند.

شاید آن روزی که ترامپ با غرور و خوشحالی، تصویر ماهواره ای نقص فنی ماهواره بر کشورمان را در توییتر خود منتشر کرد، فکرش را هم نمی کرد که در مدتی کوتاه، این بار ماهواره مدرن ایرانی بالای سر تاسیسات و مراکز حساس آمریکا قرار گرفته و تا بیش از ۱ یا ۲ سال، به رصد مداوم آنها بپردازد که "یدالله فوق ایدیهم ..."