بر این اساس دفتر امور الگوی اسلامی ایرانی در معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی تشکیل شده و هر هفته نشستهای تخصصی و کارشناسی برگزار می‌کند که در این زمینه بیستمین نشست تخصصی الگوی اسلامی ایرانی با حضور داوود منظور معاون برنامه‌ریزی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، کارشناسان و دست اندرکاران این دفتر و با سخنرانی حجت الاسلام سید محمد مهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم در سالن یاران بهشتی این معاونت برگزار شد.
حجت‌الاسلام سید محمد مهدی میرباقری رئیس فرهنگستان علوم اسلامی در این نشست گفت: برای معرفی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت باید تحول بنیادین و اساسی در نگاه ما به مفهوم توسعه صورت گیرد.
وی افزود: هژمونی ادبیات توسعه غرب و هژمونی تسلط فرهنگ غرب در زمینه توسعه اقتصادی باید شکسته شود.
میرباقری افزود: این هژمونی موجب شده است نخبگان ما هم وقتی می‌خواهند در مورد پیشرفت ایرانی اسلامی صحبت کنند، همان الگوها را مطرح کنند و حداکثر مدرنیته اخلاقی را که از دستکاری الگوهای غربی به دست می‌آید، پیشنهاد کنند.
این کارشناس افزود: توسعه اجتماعی یک تحول اجتماعی عمیق و همه جانبه و هماهنگ و فراگیر در مقیاس جهانی، منطقه ای و ملی است.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی یادآور شد: الگوی توسعه از مرز تمدن عبور می‌کند و وارد فضای تمدنی جدید می‌شود و تمدن جدیدی را رقم می‌زند.
میرباقری یادآور شد: این الگو باید به بنیان‌های اجتماعی و اعماق جامعه توجه داشته باشد، وگرنه توسعه اقتصادی به صرف انتقال تکنولوژی و یا تغییر سبک زندگی حاصل نمی شود.
این پژوهشگر حوزه افزود: الگوی توسعه سه مقوله بنیان های فکری و اخلاقی، ساختارهای اجتماعی و کارکردهای اجتماعی را شامل می‌شود.
وی افزود: توسعه قبل از هر چیز مستلزم ارتقاء بینش و دانش و گرایش های اجتماعی است.
حجت‌الاسلام میرباقری یادآور شد: در فرآیند توسعه بنیان‌های اجتماعی باید دستخوش تحول هماهنگ شود و ساختارهایی که عهده دار عدالت اجتماعی و توازن اجتماعی هستند.
وی گفت: مقیاس تحولات توسعه باید در مقیاس جهانی باشند و ساختار اجتماعی بر اساس عدالت و قسط طراحی شود.
میرباقری خاطر نشان کرد: اگر مقیاس الگو در حد بین‌المللی بود باید تحولات ایجاد شده نیز در همان سطح بین‌المللی تعریف شوند، در مقیاس ملی توسعه تنها در حد بهزیستی برای یک ملت خواهد بود که این به معنای توسعه واقعی نیست.
میرباقری گفت: توسعه بر بنیان‌های فرهنگی، تکیه دارد و باید توسعه فرهنگ محور باشند و فرهنگ یک جامعه دچار دگرگونی شود، تا توسعه واقع شود.
وی افزود: امروزه انقلاب ارتباطات مرزهای کنونی را درنوردیده و دولت‌های مدرن بر اساس جغرافیای جهانی شکل گرفته و هویت خاصی در جغرافیای مدرن ایجاد شده است و طبعا در این جغرافیای جهانی لازم است الگوهای توسعه دارای نگاه جهانی باشند.
میرباقری یادآور شد: توسعه صرفا به معنای بهزیستی و ارضای نیازهای جامعه و تحول ظاهری و تغییر در ظاهر زندگی نیست. اگر الگوی ظاهری خوراک، پوشاک ومسکن عوض شود، لزوما توسعه رخ نمی دهد، بلکه توسعه مستلزم تغییر در بنیادهای فکری جامعه است.
وی ادامه داد: تمدن نوظهور غرب معتقد است برای رسیدن به توسعه باید از وجدان و اخلاق سنتی عبور کرد و به جای آن اخلاق مدرنیته ایجاد شود. به همین جهت از نظر آن ها علت توسعه ژاپن آن است که فرهنگ غرب را پذیرفت.
* توسعه امر فراگیر و عمیق جهانی
میرباقری گفت: صرف مصرف کالاهای غربی و یا تغییر سبک زندگی بدون اینکه بینش و گرایش اجتماعی به صورت عمیق دستخوش تحول شود، به معنای توسعه نیست. توسعه یک امر فراگیر و تحول عمیق و جهانی است.
میرباقری یادآور شد: فیلسوفان توسعه به این نکته توجه دارند که توسعه مبتنی بر یک سلسله اندیشه‌های بنیادی است که دارای جهان بینی و مفاهیم بنیادی با خود دارد که بستر تمدن سازی می‌شود.
وی یادآور شد: بر اساس بینش اسلامی مبدا و غایت انسان مشخص است و انسان شناسی متفاوت می‌تواند الگوی متفاوت از توسعه را ارائه کند. همان گونه که جامعه شناسی متفاوت می‌تواند به الگوی متفاوت توسعه منتهی شود.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی افزود: در تحلیل الگوهای توسعه یک نکته مهم مورد غفلت قرار گرفته که بسیار اثرگذار است و آن حلقه واسط مفاهیم یا ابرپارادایم فلسفه تاریخ است. این در حالی است که نظریه پردازان توسعه غرب چه در گرایش سوسیالیستی یا لیبرالیستی با فلسفه تاریخ خاص خود به تحلیل توسعه پرداخته اند.
وی گفت: بدون داشتن فلسفه تاریخ نمی‌توان برنامه‌ریزی برای توسعه انجام داد.
میرباقری گفت: در هر دو گرایش و دو مکتب مسلط توسعه هم در غرب بعد از رنسانس و هم در سوسیالیزم و لیبرالیزم گرایش به فلسفه تاریخ وجود دارد.
میرباقری در ادامه یادآور شد: در نگاه سوسیالیزم تکامل تاریخ بر اساس منطق دیالکتیک انجام می‌شودکه جامعه را از زندگی اشتراکی به زندگی مدرن سوق می‌دهد و این تغییرات بر اساس فرایند دیالکتیک صورت می‌گیرد. روابط تولیدی و مسیر حرکت جامعه جهانی بر این اساس تعریف می‌شود و قطب‌های طبقاتی و مبارزه طبقاتی شکل می‌گیرد.
* در نگاه غربی دین مانع توسعه و درنگاه اسلامی عامل توسعه
وی گفت: در نگاه لیبرال دموکراسی شرط توسعه «افسون زدایی از تاریخ است» در این نگاه مسائل متافیزیکی و فرهنگ ادیان یک مانع برای رسیدن به توسعه تلقی می شود که باید از بین برود.
حجت‌الاسلام میرباقری در ادامه افزود: در فلسفه مارکس نیز همچون لیبرال دموکراسی دین جز موانع توسعه است و همانطور که دولت و مالکیت حذف می‌شود، دین هم باید حذف شود.
وی افزود: آنها دین را امری می‌دانند که دوره آن به سر رسیده و در جامعه مدرن دیگر جایی ندارد.
* بدون فلسفه تاریخ الگوی اسلامی تدوین نشدنی است
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی افزود: اگر بخواهیم به الگوی اسلامی ایرانی در پیشرفت دست یابیم، بدون یک فلسفه تاریخ مدون چنین کاری انجام شدنی نیست. اگر کسی اندیشه فلسفی تاریخی متفاوت با فلسفه تاریخی متفکران غرب نداشته باشد، نمی‌تواند الگوی پیشرفت جدیدی را متفاوت با الگوی توسعه غرب طراحی کند. طبعا اگر الگوی توسعه غربی را بپذیریم، ساختار سیاسی جامعه نیز بر همان اساس طراحی خواهد شد.
وی افزود: برخی از کارشناسان توسعه در کشور ما که قابل احترام هستند، روی همگرایی تأکید می‌کنند و معتقدند تا به همگرایی نرسیم به توسعه نخواهیم رسید. به هر حال همانطور که تکامل تاریخی بدون همگرایی ممکن نیست، بدون واگرایی نیز چنین تکاملی امکان ندارد.
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی ادامه داد: براساس فلسفه تاریخ لیبرالیستی بدون عبور از مرز ادیان و با تبدیل آن ها به خرده فرهنگ ها نمی‌توان به توسعه دسترسی پیدا کرد.
* جنگ تمدنها در مسیر همگرایی غرب پیشنهاد و پیش‌بینی شده است
میرباقری گفت: سؤال این است چرا فیلسوفان غربی در مسیر همگرایی مورد ادعای خود نظریه برخورد تمدنها و جنگ فرهنگی را مطرح می کنند و در عمل نیز این جنگ به راه می‌افتد؟ اگر توسعه فقط مبتنی بر همگرایی است، پس چرا کشور گشایی و جنگ راه انداختند و به تعبیر خود در صدد برآمدند، تا خرده فرهنگ‌ها را نابود کنند.
میرباقری گفت: ۶۰ متفکر غربی که ایدئولوژی جنگ را طراحی کردند، از استراتژی جنگ افروزی بوش رئیس جمهور آمریکا حمایت کردند. براساس ایدئولوژی آن ها فرهنگ کشورهای مورد تهاجم باید متناسب با فرهنگ آمریکایی تغییر نماید. آنها امروز جنگ با دنیای اسلام را یک استراتژی توسعه تلقی می کنند. آنها معتقدند که هرچیزی که افسون است باید از بین برود، آنها تعالیم انبیا را هم افسون می‌دانند و همه این تفکر در سکولاریسم خلاصه می‌شود.
*فلسفه تاریخ در اسلام مبتنی بر جنگ حق و باطل است
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی افزود: فلسفه تاریخ در اندیشه اسلامی همانا مبتنی بر جنگ حق و باطل، ایمان و کفر، انبیا و فراعنه است. در این نگاه آشتی بین انبیا و فراعنه به هیچ وجه اتفاق نمی‌افتد.
میرباقری یادآور شد: انقلاب اسلامی مسیر جدیدی در تکامل اجتماعی ایجاد کرد و در مسیر ایجاد یک تمدن جدید در دنیا گام برداشت و مدعی تمدن جدیدی است.
*ریشه بحران اقتصادی غرب در ایدئولوژی
رئیس فرهنگستان علوم اسلامی اظهار داشت: فوکویاما در تحلیل ریشه بحران اقتصادی غرب می‌گوید ریشه آن در بحران ایدئولوژی غرب نهفته است.
وی گفت: ما هم‌اکنون به دنبال توسعه دیگری هستیم که از تغییر بنیان‌های اجتماعی شروع می‌شود و قرن‌ها تلاش شده است که سکولاریسم در جامعه پا گیرد، در حالی که ما تلاش می‌کنیم بنیان‌های سکولاریسم را خراب کنیم.
میرباقری افزود: در حالی که ۶۰ سال قبل احساس می‌شد باید از دین عبور کرد، ما در انقلاب اسلامی مسیر دیگری را باز کردیم و در جاده یکطرفه که عنوان می‌شد، تنها راه سعادت، زمینی کردن دین و زندگی است، ما در مقابل مسیر جدیدی را نشان دادیم که امام خمینی در نامه به گورباچف گفت مشکل اصلی شما این است که بی‌دلیل با خدا مبارزه می‌کنید، همان طور که این مسئله مشکل سرمایه‌داری در غرب است، گرچه آنها روی دلار می‌نویسند ما به خدا اعتماد می‌کنیم اما با خدا مبارزه می‌کنند.
وی گفت: بعد از ورود اسلام به ایران تمدن تغییر پیدا کرد و از تخت جمشید به کعبه ارتقا پیدا کرد. انقلاب اسلامی در مسیر تمدن جدید قرار دارد. این در حالی است که توسعه به روش غربی با چالش‌های فراوانی مواجه شده است.
میرباقری افزود: ساختن الگو براساس تمدن غربی مانند بنا کردن شهر بر روی گسل زلزله است.
وی افزود: ایران در الگوی توسعه خود نمی تواند از الگوی ترکیه، مالزی، کره و سنگاپور تقلید کند. در این کشورها چیزی به طور جدی تغییر نکرده است و آن ها تنها کوشیده اند فقط برای مردم خود بهزیستی ایجاد کنند بدون آنکه در صدد باشند الگوی توسعه و پیشرفت جدیدی را ایجاد کنند. این کشورها معادلات و ساختار اجتماعی موجود را قبول کردند اما در درون آن ساختار یک مقدار بهزیستی برای مردم پرداختند. این در حالی است که انقلاب اسلامی ایران این معادله را به هم زد.
میرباقری گفت: به نظر من شکست مارکسیسم ناشی از گفتمان انقلاب اسلامی ایران بود وگرنه جنگ سرد که از ۴۰ سال قبل از انقلاب اسلامی بین شرق و غرب ادامه داشت.
وی افزود: گفتمان انقلاب اسلامی به زودی نظام سرمایه‌داری را نیز شکست خواهد داد و این نظام نیز فرو خواهد نشست.
* خاورمیانه محل پیدایش انبیا
وی گفت: منطقه خاورمیانه محل شکل‌گیری تمدن جدیدی خواهد بود چراکه این منطقه محل ظهور انبیاست.
میرباقری ادامه داد: نمی‌توان توسعه اسلامی ایجاد کرد در حالی که دنباله رو و تسلیم جریان جهانی باشیم. بنابراین باید تعریف دیگری از صنعت و تکنولوژی ارائه کنیم که مبتنی بر اهداف و مبانی اسلام باشد.
وی یادآور شد: حتماً نیاز است قبل از تهیه الگوی اسلامی، نقشه راه برای تدوین الگوی پیشرفت بر مبنای اسلامی تهیه شود. نقشه دستیابی به الگوی اسلامی باید تهیه شود و مجموعه فعالیت‌ها هماهنگ شده و سازمان تولید نقشه شکل گیرد. برای تهیه الگوی اسلامی باید بین حوزه، دانشگاه و پژوهشگاهها تقسیم کار صورت گیرد.
