ﺩﺭ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﺩﻭﺭﻩ ﻗﺎﺟﺎﺭ ﺳﺮﺩﺭ ﻭ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﺍﺟﺰﺍﻱ ﺍﺻﻠﻲ ﻭﺭﻭﺩﻱ‌ﻫﺎی منازل ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﻲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺗﻤﺎﻡ ﺧﺎﻧﻪ‌ﻫﺎ ﺑﻪ‬‬ ﻭﻳﮋﻩ ﺧﺎﻧﻪ‌ﻫﺎﻱ ﺍﻋﻴﺎﻥ ﻭ ﺍﺷﺮﺍﻑ ﺩﺍﺭﺍﻱ ﺳﺮﺩﺭ ﻣﺠﻠﻞ ﺑﻮﺩﻧﺪ، ﺧﺎﻧﻪ‌ﻫﺎﻱ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮﺩﻡ ﻧﻴﺰ ﺳﺮﺩﺭﻫﺎﻱ ﺳﺎﺩﻩ ‬‬ﺩﺍﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺁﻥ‌ﻫﺎ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻛﺘﻴﺒﻪ ﻗﺮﺍﺭ ﻣﻲ‌ﮔﺮﻓﺖ. ﻛﺘﻴﺒﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻫﻨﺮﻣﻨﺪ ﻣﻌﻤﺎﺭ ﻭ ﻣﺮﺩﻡ ﺍﺯ ﺍﻫﻤﻴﺖ ﻭ ﻗﺪﺍﺳﺖ‬‬ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮﺭﺩﺍﺭ ﺑﻮﺩﻩ ﺑﻪ ﻃﻮﺭﻱ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺳﺎﺧﺖ ﺁﻥ ﺗﻤﺎﻡ ﺗﻮﺍﻥ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺻﺮﻑ ﻣﻲ‌ﻛﺮﺩﻧﺪ ﺗﺎ ﻛﺘﻴﺒﻪ‌ﺍﻱ ﺯﻳﺒﺎ،‬‬ﺩﻟﻨﺸﻴﻦ ﻭ ﺟﺬﺍﺏ ﺧﻠﻖ ﻛﻨﻨﺪ تا ﻫﺮ ﺑﻴﻨﻨﺪﻩ‌ﺍﻱ ﺭﺍ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺧﻮﺩ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﻫﺪ.ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺍﻭﻝ ﺑﺎ ﮔﺮﺍﻳﺶ ﺯﻳﺎﺩ ﺑﻪ ‬‬ﺳﺒﻚ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ ﺩﺭ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﻭ ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺨﺘﻦ ﺣﺲ ﻣﻠﻲ‌ﮔﺮﺍﻳﺎﻧﻪ، ﻧﻤﺎﺩﻫﺎ ﻭ ﻧﺸﺎﻧﻪ‌ﻫﺎﻱ ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺑﺎﺳﺘﺎﻥ ﺑﻪ ﻭﺿﻮﺡ ‬‬ﺑﺮ ﺳﺮﺩﺭ ﻣﻨﺎﺯﻝ ﻧﻘﺶ ﺑﺴﺘﻪ ﺍﺳﺖ. ﺑﺎ ﺑﻪ ﮐﺎﺭﮔﻴﺮﻱ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﻏﺮﺑﻲ ﺩﺭ ﺩﻭﺭﻩ ﭘﻬﻠﻮﻱ ﺩﻭﻡ ﻭ ﺑﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻭﻳﮋﮔﻲ‌ﻫﺎﻳﻲ ‬‬ﮐﻪ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﺩﺍﺭﺍ ﺑﻮﺩ، ﺗﺰﻳﻴﻨﺎﺕ ﻧﻤﺎﻱ ﻭﺭﻭﺩﻱ‌ﻫﺎ ﺭﻭ ﺑﻪ ﺳﺎﺩﮔﻲ ﺭﻓﺖ ﻭ ﺟﺎﻱ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺳﻨﮓ‌ﻫﺎﻱ ‬‬ﺗﺰﻳﻴﻨﻲ، ﺳﻴﻤﺎﻥ، ﻣﻮﺍﺩ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﺟﺪﻳﺪ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺣﺬﻑ ﺗﺰﻳﻴﻨﺎﺕ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﻧﻮﻉ ﻣﻌﻤﺎﺭﻱ ﺳﺒﺐ ﺍﺯ ﺑﻴﻦ ﺭﻓﺘﻦ ‬‬ﻛﺘﻴﺒﻪ‌ﻫﺎ ﺩﺭ ﺍﻏﻠﺐ ﻭﺭﻭﺩﻱ‌ﻫﺎﻱ ﻣﻨﺎﺯﻝ شد.ﻭﺿﻌﻴﺖ ‬‬ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ ﻭ ﮔﺮﺍﻧﻲ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻭ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺯﻳﺎﺩ ﺳﺎﺧﺖ ﺳﺮﺩﺭﻫﺎ ﻭ ﻛﺘﻴﺒﻪ‌ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺍﺯ ﺩﻳﮕﺮ ﻋﻮﺍﻣﻠﻲ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ‬‬ﺭﻭﻧﺪ ﻧﺰﻭﻟﻲ ﻧﻘﺶ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺍﺳﺖ. امروزه با چرخ زدن در محله‌های قدیمی تهران کمتر اثری از این سردرها دیده می‌شود و خود صاحبان منازل، سازمان شهرداری و میراث فرهنگی تهران نیز تمایلی برای حفظ این آثار ندارند.