این شهر در کنار همه مشکلاتی که دارد از دو پدیده اجتماعی و محیط زیستی بزرگ به نام‌های ترافیک و آلودگی رنج می‌برد به گونه‌ای که خیلی‌ها اگر چاره داشتند بار و بندیل‌شان را جمع کرده و از آن فرار می‌کردند.

هرچند ترافیک و آلودگی هوا حدود ۲۰ سال است تهرانی‌ها رنج می‌دهد اما مقابله با این دو پدیده به خیلی وقت پیش‌ها باز می‌گردد و از دیرباز برای رفع آن فکر و عمل شده است هرچند شاید کم و ناموفق!

یکی از این طرح‌ها که پس ازانقلاب اسلامی به منظور رفع تراکم تردد وسایل نقلیه در تهران به اجرا گذاشته شده است، طرح‌های مرحله‌ای بهبود نسبی ترافیک در مرکز شهر با اجرای سیستم محدوده طرح ترافیک است.

کشورمان از معدود کشورهایی است که در زمینه تجربی موفق به ایجاد محدوده خاص ترددی به وسعت زیاد شده است. این طرح از شهریور سال ۱۳۵۸ تاکنون در بیش از نوزده مرحله به اجرا در آمده است.

مرحله اول این طرح که از ابتدای شهریور ۱۳۵۸ آغاز شد با ایجاد مسیر ویژه اتوبوس‌های شرکت واحد در مرکز شهر بوسیله ایجاد مسیری به طول ۳۰ کیلومتر بود.

جایی به نام زوج و فرد!

اما شاید بتوان یکی از مراحل مهم در کاهش آلودگی هوا را اجرای طرح تردد زوج و فرد خودروها برشمرد که در ابتدا داد خیلی از رانندگان را درآورد.

درست اواسط آذر ماه سال ۱۳۸۴ بود که به یکباره به دلیل آلودگی شدید هوای تهران مبادرت به اجرای طرح تردد نوبتی خودروها یا طرح زوج و فرد شد.

در آن سال ساعات اجرای این طرح از ۶:۳۰ صبح الی ۱۹:۳۰ بعدازظهر و پنج شنبه‌ها از ۶:۳۰ صبح لغایت ۱۳ بعدازظهر در نظر گرفته شد.

طرحی که با توجه به محدود کردن تردد نیمی از خودروهای شهر در رینگ دوم ترافیکی تهران می‌توانست هم از آلودگی هوای آن روزهای تهران کم کند و هم بار ترافیک را در حلقه بعدی محدوده طرح ترافیک کاهش دهد.

پیش از اجرای این طرح شهروندان تهران برای ورود به یک مربع ترافیکی در مرکز تهران با محدودیت‌هایی مواجه بودند که اضلاع آن مربع در شمال خیابان فاطمی و مطهری را شامل می‌شد و در غرب به خیابان انقلاب می‌رسید.

البته این مربع در جنوب خیابان شوش و در شرق طول خیابان هفده شهریور و بخش‌هایی از خیابان دماوند و خیابان شریعتی را به خود اختصاص می‌داد.

محدوده زوج و فرد سابق کجا بود؟

اما محدوده ۷۴ کیلومتر مربعی طرح زوج و فرد که از سال ۸۴ و به طور دقیق در آذرماه آن سال به اجرا در آمد کجا بود؟

این محدوده در غرب ترین نقطه خود به اتوبان چمران و نواب رسیده و در شمالی ترین بخش خود هم اتوبان همت و زین الدین را درگیر می‌کرد.

البته درشرق اتوبان امام علی و در جنوب هم اتوبان بعث چهار ضلع این محدوده را تشکیل می‌داند.

قبلاً نحوه ورود به این محدوده چگونه بود؟

تا پیش از ۱ تیرماه سال ۹۸ اگر شماره سمت راست پلاک خودروی شما عدد فرد بود یم‌توانستید بدون نیاز به تهیه کارت طرح ترافیک در روزهای یکشنبه، سه شنبه و پنجشنبه وارد محدوده زوج و فرد شود.

و در نقطه مقابل اگر عدد سمت راست پلاک خودروی شما زوج بود می‌توانستید در روزهای شنبه، دوشنبه، و چهارشنبه وارد این محدوده شود.

البته یادمان نرود که شما همچنان برای ورود به محدوده طرح ترافیک نیازمند گرفتن کارت و مجوز ورود به محدوده بودید.

قرار است چه شود؟

اما پس از اطلاع کامل از حدود محدوده‌های طرح ترافیک و زوج و فرد سوال اینجاست که قرار است از فردا یعنی ۱ تیرماه سال ۹۸ در تهران چه اتفاقی رخ دهد؟

پورسیدآقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در این خصوص گفته است گام دوم طرح جدید ترافیک از ابتدای تیر اجرایی می‌شود که بر همین اساس طرح زوج و فرد که ۱۴ سال بود اجرا می‌شد متوقف خواهد شد.

وی گفت: طرح زوج و فرد قبلاً کارایی داشت ولی به دلیل اینکه طی ۱۴ سال گذشته تاکنون آمار خودروها دو برابر شد دیگر اجرای طرح مؤثر نبود و خودروهایی که به صورت زوج یا فرد تردد می‌کردند بیش از کل خودروها در اجرای طرح کلی بود و دیگر نمی‌توانستند با اجرای این طرح آلودگی و ترافیک را کنترل کنند.

معاون شهردار تهران بیان داشت: برای اجرای طرح جایگزین زوج و فرد مطالعات تطبیقی با سایر کشورها انجام گرفت و از مشاورین دانشگاه‌ها بهره گرفتیم و در نهایت طرح کاهش آلودگی هوا به اتفاق آرا در شورای عالی ترافیک که مسئولان، پلیس، شهرداری و.. در آن حضور داشتند مورد تأیید قرار گرفت.

وی بیان داشت: با اجرای طرح جایگزین زوج و فرد خودروها دیگر بر اساس پلاک‌شان تردد نمی‌کنند و دیگر شاهد پلاک فروشی و طرح فروشی نیز نخواهیم بود.

معاون شهردار تهران بیان داشت: شهروندان تهرانی در صورتی که در سامانه «تهران من» ثبت‌نام کنند می‌توانند از ۲۰ روز تردد رایگان در هر فصل در محدوده کاهش آلودگی هوا «زوج و فرد سابق» بهره‌مند شوند.

وی با اشاره به اینکه حدود یک میلیون خودرو تا کنون در سامانه تهران من ثبت نام کرده‌اند، خاطرنشان کرد: پایتخت ۴ میلیون خودرو دارد که دو میلیون آنها در محدوده کنترل کاهش آلودگی هوا تردد می‌کنند و آمارهای موجود نشان می‌دهد هنوز تعداد زیادی از شهروندان در سایت تهران من ثبت‌نام نکرده‌اند.

۸۰ درصد آلودگی هوا ناشی از سوختهای فسیلی است

به این ترتیب مشخص شد که در اولین گام نام محدوده زوج و فرد تغییر کرده و اکنون با محدوده کاهش آلودگی هوا مواجه هستیم.

محدوده‌ای که اصل بنیان‌گذاری آن به گفته معاون شهردار تهران برای کاهش آلودگی هوا بوده است اما شاید از خود بپرسید آلودگی شهر تهران چقدر با تردد خودروها مرتبط است.

شهردار تهران پیروز حناچی در پاسخ به این سوال گفته است که ۸۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران اشی از استفاده از سوختهای فسیلی در خودروها اعم از شخصی و عمومی است.

به گفته وی آمار نشان می‌دهد که از این عدد حدود ۴۰ درصد آلودگی توسط خودروهای شخصی تولید می‌شود که اگر بتوان تردد خودروها را کاهش داد با کاهش آلودگی هوا هم می‌شویم.

البته حناچی به این نکته هم اشاره کرده است که نمی‌توان بدون افزایش خطوط حمل و نقل عمومی توقع داشت که مردم از خودروهای شخصی استفاده نکنند. و به همین دلیل بر افزایش فعالیت خطوط حمل و نقل عمومی نظیر مترو و اتوبوسرانی تاکید کرد.

باید چه کرد؟

تا اینجای کار متوجه شدیم که از این پس در هر فصل فقط می‌توان ۲۰ روز به صورت رایگان فارغ از آنکه پلاک خودرویمان زوج است یا فرد در محدوده کاهش آلودگی هوا تردد کنیم.

اما برای استفاده از این تردد رایگان آیا باید کاری کرد یا به صورت خودکار دوربینها این روزها را محاسبه کرده و مشکلی پیش نخواهد آمد.

پاسخ منفی است! براساس اعلام مسؤولان معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران دارندگان خودروهایی که قصد تردد در محدوده‌های ترافیکی شهر (طرح ترافیک و طرح کنترل آلودگی هوا) را دارند در طول تیرماه و پس از آن هم می‌توانند در سامانه تهران من ثبت‌نام کنند و البته سایت در هیچ زمانی برای مراجعه‌کنندگان بسته نخواهد شد.

هم‌چنین ساکنان محدوده‌ها نیز برای ثبت مشخصات خود محدودیت زمانی ندارند و در هر زمانی می‌توانند پس از ثبت سکونت، از تخفیف ۵۰ درصدی بهره‌مند شوند.

برای بهره‌مندی از امکان ۲۰ روزه تردد رایگان در هر فصل در محدوده دوم (زوج یا فرد سابق)، ثبت نام و درج مشخصات خودرو در سامانه تهران من به نشانی my.tehran.ir ضروری است و همچنین ثبت‌نام‌کنندگان در صورت تردد بدون شارژ، فوراً جریمه نخواهند شد بلکه پیامک مهلت پرداخت یک ماهه برای آن‌ها ارسال خواهد شد.

چقدر محدود شده‌اید؟

شاید برای برخی از شهروندان این سوال ایجاد شود که با اجرای این طرح چقدر برای استفاده از خودروی شخصی محدود شده‌اند.

برای پاسخ به این سوال یک حساب و کتاب سرانگشتی می‌کنیم.

در فصل تابستان امسال ۱۸ روز تعطیل رسمی وجود دارد که اگر از مجموع روزهای تابستان که معادل ۹۳ روز خواهد بود کاسته شود به عدد ۷۵ روز خواهیم رسید.

در خوشبینانه ترین حالت از ۷۵ روز نیمی روزهای زوج و نیمی روزهای فرد خواهند بود یعنی با کمی اغماض سهم هر خودرو برای تردد ۳۸ روز بوده است.

و با احتساب تنها ۲۰ روز اجازه تردد رایگان هر شهروند صاحب خودرو از فردا ۵۰ درصد برای استفاده از خودروی شخصی در محدوده طرح زوج و فرد سابق محدود شده است.

آیا نمی‌شود در ما بقی روزها خودروی شخصی استفاده کرد؟

شاید بپرسید یعنی در باقی روزها استفاده از خودروی شخصی را باید فراموش کنید؟ پاسخ این سوال منفی است اینگونه نیست و شما می‌توانید در باقی روزها هم از خودروی شخصی خود استفاده کنید اما به شرط پرداخت عوارض مربوط به تردد.

این عوارض چقدر است؟

پاسخ این است که بسته به زمان تردد شما و همچنین محل سکونتتان رقم پرداختی شما تفاوت خواهد داشت و رقمی واحد نیست که با ورود به سامانه تهران من می‌تواند از آن با خبر شوید.

و در آخر!

از فردا یعنی ساعت ۶:۳۰ روز یک تیرماه برای تردد در محدوده زوج و فرد سابق که امروز به محدوده کاهش آلودگی هوا تغییر نام داده است اما اضلاعش فرقی نکرده دیگر فرقی نمی‌کند پلاک خودرویتان زوج باشد یا فرد.

از فردا باید بدانید که در یک فصل ۹۳ که ۱۳ روز آن جمعه بوده و ۵ روز تعطیل در میان هفته دارد تنها می‌توانید ۲۰ روز به صورت رایگان از خودروی شخصی‌تان استفاده کنید.