سرویس جهان مشرق- استعفای ناگهانی اما فرمایشی و از پیش‌تعیین‌شده «سعد حریری» -نخست‌وزیر لبنان- برنامه‌ای مشخص از سوی عربستان، اسراییل، و آمریکا برای ایجاد تنش داخلی در لبنان و وقوع یک درگیری و مناقشه بین لبنان و رژیم صهیونیستی است. برنامه‌ای که اگر محقق شود، به زعم طراحان‌اش می‌تواند پای ایران را به یک درگیری منطقه‌ای گسترده پس از پیروزی در قضیه سوریه و ناکام کردن آنها باز کند. در گزارش جاری، به تحلیل رسانه‌های آمریکایی و روزنامه‌های رژیم صهیونیستی در مورد قضیه اخیر پرداخته می‌شود.

فایننشال تایمز

روزنامه «فایننشال تایمز» در تحلیلی در مورد استعفای حریری به قلم «اریکا سالامن» آورد: استعفای «سعد حریری» -نخست وزیر لبنان- آن هم از عربستان، در بحبوحه مشکلات این کشور، شوک بدی را به لبنان وارد آورد آن هم در زمانی که منطقه دچار آشوب است. در حالی که حریری مدعی شده که ایران در امور لبنان و منطقه دخالت می‌کند و وی به دلیل نگرانی از ترور شدن اقدام به استعفا کرده، این عمل بیش از پیش به دامنه تنش و دشمنی بین ائتلاف کشورهای سنی حوزه خلیج فارس به رهبری عربستان و شیعیان خاورمیانه به رهبری ایران می‌افزاید.

«امیل هوکایم» -تحلیلگر منطقه‌ای موسسه مطالعات استراتژیک آمریکا- معتقد است که شکل استعفای حریری، برنامه‌ریزی سعودی‌ها بوده است. وی در این مورد می‌نویسد: «سعودی‌ها به حریری گفتند که استعفایش را در خاک عربستان اعلام کند. چرا که وقتی هواداران حریری، نخست‌وزیر محبوبشان را در حالتی غریبانه در بیرون از وطن ببینند که به خاطر ظلم ایران و حزب‌الله (!) استعفا داده است، احساساتی و خشمگین می‌شوند و طبیعتا واکنش بسیار تندی نسبت به حزب‌الله و ایران نشان خواهند داد. در این میان، حریری هم با تاکید بر کلیدواژه‌هایی چون دخالت ایران در امور لبنان و منطقه، به آتش این اختلاف داخلی کشور می‌افزاید و عن‌قریب شاید لبنان تا جنگ داخلی هم پیش برود. اما این برنامه سعودی‌ها در داخل لبنان راه به جایی نمی‌برد چرا که آستانه برخورد بین هواداران نخست‌وزیر فراری و حزب‌الله لبنان، بسیار محدود است. عملکرد سیاست خارجی حریری آنقدر ضعیف بوده که چندان هوادار و حامی در داخل لبنان ندارد. اما قضیه در خارج از لبنان متفاوت است. چرا که خلاء سیاسی به وجود آمده، هر آینه می‌تواند درگیری بین لبنان و اسراییل را در پی داشته باشد و عربستان همین را می‌خواهد که لبنان در معرض تنش و درگیری با اسراییل باشد. از جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ تا کنون، اسراییل شدت تخاصم خود با روی کارآمدن دولت شیعه در لبنان را به کار بسته و اتفاقا عربستان می‌داند که اگر نفوذ حزب‌الله در دولت لبنان پس از استعفای حریری بیشتر شود، قطعا اسراییل واکنش نشان خواهد داد. همین جاست که استعفای حریری در خاک عربستان توجیه می‌یابد».

هواداران سابق حریری که اکنون تبدیل به منتقد وی شده‌اند بر این باورند که وی کوتاهی بزرگی داشت و اجازه داد که حزب‌الله با حضور مستمر در سوریه و کسب موفقیت‌های بزرگ، دایره قدرت و نفوذ خود در داخل لبنان را هم گسترش دهد. لبنان هم همچون سوریه دچار شکاف فرقه‌ای و سیاسی است. بخشی از کشور، هوادار عربستان و بخش دیگری هوادار ایران است. تمامی تلاش حزب الله در قضیه ورود به مسئله سوریه این بود که آتش اختلافات فرقه‌ای و سیاسی دامان لبنان را نگیرد و قضیه جنگ داخلی این کشور که بین سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ جریان داشت، تکرار نشود.

فایننشال تایمز در ادامه نوشت: «ولید جنبلاط» رهبر «دروزی» حزب «سوسیالیست ترقی‌خواه» لبنان معتقد است که با توجه به کوچک و ضعیف بودن لبنان، تحمل مشکلات اقتصادی و سیاسی پس از استعفای حریری برای این کشور خیلی سخت است. لذا، او خود را از هواداران سرسخت گفتمان بین عربستان و ایران برای حل مشکل می‌داند. اما، مشکل اینجاست که عربستان خواهان این گفتمان نیست. از سوی دیگر، ایران نیز پاسخ هوشمندانه‌ای به استعفا و ادعاهای حریری داده و برخی از مقامات این کشور اعلام کرده‌اند که استعفای حریری، اولا نقشه مشترک آمریکا و عربستان برای بی‌ثبات کردن لبنان است و دوما استعفای وی در خارج از مرزهای کشورش، توهین بزرگ به ملت لبنان است».

شبکه ABC

شبکه ABC آمریکا نیز در تحلیل خود آورد: ایران پیوسته مایه رنجش عربستان و حریری بوده است. حریری در دولت اتحاد ملی خود، ایران را دیوار حائل بین خود و حزب‌الله معرفی می‌کرد. این در حالی است که حزب‌الله سال‌هاست که به عنوان متحد نزدیک ایران از وجهه قابل توجهی برخوردار است. مسئله استعفای حریری به عدم کفایت او در جلب و اجابت خواسته واشنگتن و ریاض مبنی بر حذف نام ایران از قاموس سیاسی لبنان برمی‌گردد. استعفای حریری، نشاندهنده رقابت‌جویی شدیدی است که عربستان با ایران دارد. انقلاب ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) ایران ، بساط سیره پادشاهی فرامحافظه‌کارانه اهل سنت را برچید و اکنون سیطره استراتژیک ایران در یمن، سوریه، و عراق، عربستان را بسیار تحقیر و در عین حال خشمگین برای اقدام تلافی‌جویانه کرده است. در این رهگذر، حزب‌الله به عنوان متحد نزدیک ایران، عملکرد بسیار خوبی بر علیه مواضع و اهداف عربستان در سوریه داشته است و از همین رو، خصومت سعودی‌ها با این سازمان طبیعی است. حد شدت خشم عربستان از حزب‌الله و ایران تا حدی است که «محمد بن سلمان» -ولیعهد کنونی عربستان- در یکی از مصاحبه‌های اخیرش عملا ایران را تهدید به جنگ کرد. اسراییل نیز بارها اعلام کرده که به هیچ وجه، حاضر به تحمل حضور ایران در سوریه نیست.

استعفانامه حریری باید از سوی «میشل عون» -رییس جمهور لبنان- امضاء و تایید شود که اکنون دیگر حالت صوری دارد. اما چالش بزرگ که خیلی مورد علاقه سعودی‌هاست،‌ به یافتن و انتخاب کردن نخست‌وزیر جدید برمی‌گردد. پیدا کردن یک سیاستمدار سنی‌مذهب که بتواند دولت ائتلافی تشکیل بدهد، کاری بس دشوار است. طبق ساختار سیاسی لبنان، رییس‌جمهور باید مسیحی مارونی، نخست‌وزیر باید سنی‌مذهب، و رییس مجلس نمایندگان باید شیعه‌مذهب باشد. اگر دولت جدید لبنان، به سمت شیعیان متمایل شود و کابینه، کابینه اکثریت شیعیان باشد،‌ آن وقت باید منتظر واکنش آمریکا، عربستان، و اسراییل و قاعدتا، بروز یک تنش جدید بود.

اکنون با توجه به اینکه آمریکا اقدام به تحریم حزب‌الله کرده، در واقع اقتصاد لبنان را هم نشانه گرفته است و به دنبال برانگیختن خشم حزب‌الله است. به نظر می‌رسد که آمریکا، اسراییل، و عربستان می‌خواهند دور حزب‌الله را احاطه کرده و  لبنان را تبدیل به کارزار مرگ آن کنند و در خط پایانی، هدف آنها درگیر کردن ایران و از بین بردن کامل نفوذ و قدرت ایران در این قسمت مهم از منطقه و دستیابی به دیگر اهداف ضد ایرانی‌شان است.

تایمز اسراییل

این روزنامه، در تحلیل خود، توجه‌اش را به واکنش مقامات وزارت خارجه ایران مبنی بر «استعفای از پیش‌تعیین‌شده حریری نشانه میل عربستان به خلق تنش در لبنان است» معطوف کرد. تایمز اسراییل، با اینکه حزب‌الله را عامل ایران در منطقه و موجب دردسرهای بسیار برای محور اسراییل و آمریکا و عربستان دانست و مسئله اتهام دخالت ایران در امور لبنان و  تهدید جانی که از زبان حریری بیان شده بود را پررنگ کرد، اما به این حقیقت اعتراف کرد که همزمانی اعمال تحریم علیه حزب‌الله و استعفای حریری می‌تواند بسیار معنادار باشد.

بلومبرگ

پایگاه تحلیلی بلومبرگ به مسئله موفقیت‌های ایران و گروه‌های نیابتی‌اش در سوریه و عراق در مقابل عربستان و گروه‌های نیابتی‌اش و عدم توفیق سعودی‌ها در یمن پرداخت و اتفاق اخیر و پیامدهای احتمالی‌اش را دعوت ایران به یک مواجهه تمام‌عیار از سوی عربستان دانست. این پایگاه نوشت: در حالی که داعش در سوریه و عراق در حال مرگ است و جنگ در این دو منطقه رو به پایان است، ظاهرا باید در انتظار وقوع یک درگیری در منطقه دربرگیرنده لبنان و اسراییل و تلاش برای تقسیم قطب نفوذ باشیم. عربستان در سوریه به ایران باخت و اکنون با حمایت دولت جدید آمریکا، تمامی تلاش خود را برای محدود کردن ایران به کار بسته است و حمله اخیر به موقعیت و وجهه حزب‌الله در همین رابطه است.

بلومبرگ به نقل از «ریاض کواجی» -مدیر مؤسسه تحلیل های نظامی منطقه خلیج فارس و خاورنزدیک موسوم به اینگما- آورد: «میشل عون» -رییس جمهور لبنان- درست برخلاف تصور و توقع سعودی‌ها که انتظار اتخاذ موضع منفعلانه از سوی وی را داشتند، اکنون از حزب‌الله حمایت کرده و بر حفظ اتحاد و وفاق ملی تاکید نموده است. وی حتی به دیدار وزیر دارایی و مدیر بانک مرکزی لبنان رفته و در مورد لزوم حفظ ثبات اقتصادی کشور با آنها سخن گفته است. اقدام عون نشان می‌دهد که سعودی‌ها به هیچ وجه به توازن فعلی قدرت در لبنان اعتقاد ندارند. صحنه سیاسی اکنون لبنان نشاندهنده جنگ سرد بین ایران و عربستان است».

پایگاه تحلیلی مذکور، به نقل از «هانی صبره» -مدیر و بنیانگذار موسسه خاورمیانه «الف»- آورد: این استعفای ناگهانی حریری نه تنها به قصد بی‌ثبات‌سازی داخل لبنان صورت گرفت که به فضای منطقه آسیب می‌زند. اختلافات حریری در داخل با احزاب مخالف وجود داشت اما سیاست‌های اقتصادی وی به نتیجه‌ای نرسید و طبق برآیند صندوق بین‌المللی پول، اقتصاد لبنان تا سال دیگر به رشد زیر ۲ درصد می‌رسید».

بلومبرگ، در پایان به اظهارات «رائد خوری» -وزیر اقتصاد لبنان- که گفته است «لبنان از موانع بزرگ‌تر از این‌ها عبور کرده و جای نگرانی برای ثبات اقتصادی این کشور نیست» اشاره کرد.

«رائد خوری» وزیر اقتصاد لبنان

هاآرتص

روزنامه هاآرتص رژیم صهیونیستی، در تحلیل خود از استعفای حریری نوشت: حریری و عربستان مدعی هستند که همچون پدرش، هر لحظه تهدید جانی متوجه وی بوده است و برای اثبات ادعای خود، بدون ارائه مدرک و سند، دلیل‌هایی چون درگیری در برج مراقبت کاروان تردد وی و جلوگیری از اقدام یک تروریست را مطرح می‌کنند. اما سوال بزرگ این است که اگر چنین بوده، پس چرا او این اتفاق بسیار مهم را در سفر اول خود به عربستان که چند روز قبل از سفر دوم که با استعفایش همراه بود مطرح نکرد؟ ادله او از همان رفت و آمد ۲ مرتبه‌ای نشات می‌گیرد که سعودی‌ها بحث ناتوانی وی در مقابل پیروزی‌های حزب‌الله و ایران در سوریه را به رخ‌اش کشیدند. ملک سلمان و ولیعهدش طی یک سال اخیر از زمان تشکیل دولت ائتلافی لبنان، خیلی به سختی حضور نماینده‌های حزب‌الله به عنوان وزیر در دولت نخست‌وزیر حامی خودشان را تحمل کردند.

این روزنامه در ادامه آورد: همکاری حریری و حزب‌الله در ابتدای کار دولت ائتلافی خوب بود اما بتدریج راهشان جدا شد. فشار سعودی‌ها بر نخست وزیر بیشتر شد و سفر هفته گذشته «علی اکبر ولایتی» -مشاور رهبر ایران- به لبنان و اظهارنظراتی که در مورد پیروزی‌های مقاومت کرد، موجب خشم بیشتر مقامات سعودی شد. در روزی که «ولادیمیر پوتین» در ایران حضور داشت، ولایتی در لبنان بود و با «عون»، «حریری»، «نبیه بری» رییس پارلمان لبنان دیدار کرد که این می‌تواند به پیشدستی و استراتژی ایران علیه عربستان تعبیر شود. علت سفر عجولانه حریری به عربستان می‌تواند ۲ چیز باشد: یا ولایتی حامل پیامی برای پادشاه عربستان بود که باید توسط حریری انتقال می‌یافت و یا حریری پیام سعودی‌ها در دیدار اول (روز دوشنبه) را به درستی نفهمیده بود و برای توبیخ احضار شد. گزینه اول که خیلی بعید به نظر می‌رسد. چرا که خود حریری در استعفانامه‌اش به فشار سعودی‌ها برای استعفا اشاره می‌کند. سعودی‌ها استعفای او را خواستند چون نه تنها نتوانست در مقابل حزب‌الله ایستادگی کند که به زعم سعودی‌ها، لطف استعفای او در این است که ایران و حزب‌الله در داخل لبنان منفور و درگیر خواهند شد. سناریوی جاری این است که از آنجایی که حریری فعلا تا انتصاب جایگزین‌اش همچنان نخست‌وزیر است و علاوه بر این بیرون از لبنان است و هیچ تعهدی به سازگاری با حزب‌الله ندارد، به راحتی علیه حزب‌الله و ایران آنچه از دست‌اش برآید را به کار خواهد بست.

هاآرتص در پایان آورد: از حیث تئوریک، میشل عون می‌تواند یکی از وزرای کابینه و یا نمایندگان پارلمان را مسئول تشکیل دولت جدید کند اما در عمل، تجربه عرصه سیاسی لبنان نشان داده که فرایند انتخاب نخست‌وزیر جدید در بهترین حالت هفته‌ها طول خواهد کشید و در بدترین حالت، موجب ایجاد تنش بین دو طیف خواهد شد. حریری و عربستان در انتظارند تا طی هفته‌های آینده هواداران وی با هواداران حزب‌الله درگیر شوند و تنش و جنگ و بحران داخلی به وجود آید. در این بین، احتمال شورش شبه‌نظامیان مسلح و حمله به پناهندگان سوری لبنان با شعار «لبنان را ترک کنید» هم می‌رود. ایران اعلام کرده که استعفای حریری برنامه مشترک آمریکا و عربستان است و این نشاندهنده نگرانی ایران از وضعی است که سعودی‌ها و آمریکایی‌ها به وجود آورده‌اند. نهایتا، احتمال دارد که این نگرانی موجب تحرک ایران و حزب‌الله شده و وارد فاز تنش با اسراییل شوند.

منابع:

https://www.ft.com/content/b437d27a-c167-11e7-b2bb-322b2cb39656
http://abcnews.go.com/International/wireStory/ap-explains-lebanese-pms-resignation-50932198
https://www.timesofisrael.com/iran-blames-hariri-resignation-on-trump-saudi-prince/
https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-11-04/lebanese-prime-minister-saad-hariri-resigns-from-government
https://www.haaretz.com/middle-east-news/.premium-1.82101