سرویس اقتصاد مشرق - صحبت‌های روز گذشته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دو نکته مهم را در بر داشت. نکته اول در تعریف شبکه ملی اطلاعات و نکته دوم در دستاوردهای فاز اول. نکاتی که به نظر می‌رسد با واقعیت، ارتباط چندانی نداشته باشد و صرفا آدرس غلطی برای ارائه عملکردی است که وجود ندارد.

نکته اولی که آقای واعظی به آن اشاره نموده است؛ تعریف شبکه ملی اطلاعات است. وی در ابتدا با بیان اینکه «تاکنون تعریف خوبی از شبکه ملی اطلاعات به مردم ارایه نداده ایم»؛ در مقام تبیین این تعریف برآمده و در دو جمله آن را تعریف و محدوده آن را از منظر خود مشخص می کند. وی در ابتدا با بیان اینکه:

«آن ‌چیزی که هاست و سرور آن در خارج از کشور است جزیی از شبکه ملی اطلاعات نیست. امکان دارد هزینه بیشتر و سرعت کمترین هم داشته باشد.»

محدوده این شبکه را مشخص و در ادامه شبکه ملی اطلاعات را اینگونه تعریف می کند:

«در شبکه ملی اطلاعات تمام اطلاعاتی که مردم به عنوان محتوا به آن نیاز داریم، در چهار مرکز تبادل قابل دسترسی است. تمام آدرس های داخل ایران در این شبکه قابل دسترس است. شبکه ملی اطلاعات یعنی، سرعت بالاتر، هزینه کمتر و امنیت بیشتر برای کاربران.»

مشابه چنین تعریفی را پیش از این جهانگیری رئیس سازمان فناوری اطلاعات و معاون واعظی در مراسم رونمایی از فاز یک شبکه ملی اطلاعات در صحبت های خود بیان کرد و در آنجا می‌گوید، شبکه ملی اطلاعات، شبکه ای است که مطابق نظر مقام معظم رهبری؛ سرعت در آن بالا رود و قیمت پایین بیاید.

قبل از اینکه به نقد تعریف شکل گرفته از سوی آقای وزیر بپردازیم می‌بایست نکات مهم زیر را یادآور شویم:

آقای وزیر در بخشی از صحبت های خود در مقدمه بیان تعریف، صحبت از زیر ساخت لازم برای راه اندازی این شبکه می‌کند و از مراکز تبادل می‌گوید. این صحبت‌های آقای وزیر چند سوال را در ذهن متبادر می‌‎کند که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم:

سوال اول: مرکز تبادل که عبارت فنی آن IXP یا IP Exchange Point است در چه زمانی راه اندازی شده اند؟

جواب: هم اکنون 4 مرکز تبادل در کشور وجود دارد که دو مرکز آن در دولت دهم در سال 1391 راه اندازی شد و به بهره برداری رسید.

سوال دوم: معماری شبکه ملی اطلاعات وابسته به چیست؟

جواب: سه مرکز در تکمیل این معماری نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. این سه مرکز شامل IXP، دیتا سنتر و CDN هستند.

سوال سوم: تکمیل شبکه ملی اطلاعات در چه زمانی رخ داد؟

جواب: در انتهای دولت دهم این معماری کامل شد. در انتهای دولت دهم دو مرکزIXP ، بیست دیتا سنتر و چندین مرکز CDN در شاتل، پارس آنلاین، TelC و ... در کشور ایجاد شد. با ایجاد دو مرکز IXP جدید در دولت یازدهم صرفا ظرفیت معماری شبکه ملی اطلاعات افزایش یافت.

سوال چهارم: آیا امکان راه اندازی شبکه ملی اطلاعات در ابتدای دولت یازدهم فراهم بوده است؟

جواب: بلی. از آنجا که معماری این شبکه در انتهای دولت دهم تکمیل شده بود؛ دولت یازدهم می‌توانست این شبکه را سه سال قبل افتتاح کند.

سوال پنجم: چرا دولت یازدهم در سال 1392 شبکه ملی اطلاعات را با توجه به تاکید بسیار زیاد مقام معظم رهبری افتتاح نکرد؟

جواب: پاسخ این سوال در صحبت‌های روز گذشته آقای واعظی نهفته است. پاسخ این است که اگر سه سال قبل این شبکه را افتتاح می‌کردند؛ امروز نمی‌توانستند تعریفی "تقلبی" از شبکه ملی اطلاعات را از تریبون رسمی دولت به مردم عرضه کنند.

سوال ششم:  «تقلبی» بودن شبکه ملی اطلاعات به چه معناست؟

جواب: برای رسیدن به پاسخ این سوال باید به نکات زیر توجه نمود. این نکات به ترتیب و مرتبط با هم هستند.

1)    آقای جهانگیری در مراسم افتتاحیه به نکته ظریفی اشاره می‌کند و آن اینکه؛ «شما قبلا برای خرید حجم یک گیگابایت با سرعت 128 کیلو می بایست 12 هزار تومان پول می‌دادید؛ ولی الان با سرعت 2 مگابایت شما 12 هزار تومان پول می‌دهید.»

2)    آقای جهانگیری با بیان این نکته، سوالی را در ذهن مخاطبین خود نگارش می‌کند و آن اینکه؛ «آیا قبلا با پذیرش اینکه همه آن زیر ساخت ها در کشور موجود بود، امکان اینکه یک گیگابایت اینترنت با سرعت 128 کیلوبایت و قیمت 12 هزار تومان را به قیمت 2 هزار تومان رساند، وجود داشت؟»

3)    کاملا مشخص است هدف از سه سال تاخیر این بوده است که وزارت ارتباطات بتواند کشور را به مرحله‌ای برساند که بتواند این ادعا را مطرح کند که معنای شبکه ملی اطلاعات چیزی جز افزایش سرعت و کاهش قیمت نیست. معنایی که پیش از افتتاح فاز اول شبکه ملی اطلاعات از مسیر دیگری به اجرا در آمد تا اعتبار این شبکه زیر سوال رود.

4)    دولت یازدهم در تمامی سه سال گذشته همت و تلاش خود را بکار برد تا اثبات کند برای افزایش سرعت و کاهش قیمت، هیچ نیازی به شبکه ملی اطلاعات نیست و پس از اثبات این حرف، برای تمسخر مدعیان نیاز کشور به شبکه ملی اطلاعات، آن را افتتاح می نماید. سوال: دولت چگونه بدون افتتاح شبکه ملی اطلاعات توانست سرعت اینترنت را چند برابر کرده و در کنار آن قیمت را نیز چند برابر کاهش دهد؟ جواب را در بند 5 مطالعه کنید.

5)    دولت در سه سال گذشته، پهنای باند اینترنت بین الملل ایران را از 60 گیگ به 700 گیگابیت بر ثانیه رساند تا با تغییر در رابطه های اقتصادی بازار با ایجاد محاسباتی متفاوت، موفق شد قیمت کاهش پیدا کند و با افزایش پهنای باند، سرعت نیز بیش از 10 برابر افزایش یافت.

6)    وقتی محاسبات بازار تغییر کرد و قیمت ها به طبع آن کاهش یافت، نتیجه و خروجی‌ای برابر با همان انتظار ناقصی است که از شبکه ملی اطلاعات وجود داشت، حاصل می‌گردد. دقیقا یک معادله ساده و این تعریف وزیر ارتباطات، بر آن تعریف ناقص و تقلبی دامن زده تا آن را به تثبیت برساند.

7)    سوال اساسی این است: فاز یک شبکه ملی اطلاعات چه بوده است؟ اگر اینکه قیمت پایین بیاید و سرعت بالا رود چه ربطی به شبکه ملی اطلاعات دارد؟ افزایش سرعت و کاهش قیمت رخ داده مبتنی بر معادلات بازار است.  فلذا بی ربط ترین دلیل برای لمس شبکه ملی اطلاعات، چیزی جز افزایش سرعت و کاهش قیمت خدمات نیست.

برای اثبات این بی ربطی کافیست، اسم شبکه ملی اطلاعات را خط بزنید. پهنای باند اینترنت بین الملل را از 60 به 700 گیگابیت بر ثانیه برسانید. امری طبیعی است که سرعت افزایش و قیمت کاهش پیدا می کند.

8)    سوال : تعریف واقعی از شبکه ملی اطلاعات چیست؟

جواب: شبکه ملی اطلاعات، شبکه‌ای است که در آن شاهد افزایش ترافیک داخلی منتج از محتوای داخلی خواهیم بود.

شبکه ملی اطلاعات واقعی بر محتوای داخلی خدمات عرضه می‌کند نه صرفا بر هاست داخلی. داشتن هاست داخلی تضمینی بر وجود محتوای داخلی نیست.

دغدغه رهبر معظم انقلاب این نبود که اگر فضای مجازی از طریق شبکه اینترنت خارجی به دست مردم می‌رسد، همین فضای مجازی از طریق شبکه ملی اطلاعات به دست مردم برسد.

آیا دغدغه مقام معظم رهبری صرفا کاهش ترافیک خارجی، افزایش ترافیک داخلی، افزایش سرعت و کاهش قیمت بوده است؟

معظم له در دیدار امسال با معلمان در این خصوص می فرمایند:

    « کسی مخالف استفاده از فضای مجازی نیست بلکه موضوع اصلی این است که در چنین عرصه ای که لغزش گاه است باید زمینه استفاده صحیح فراهم شود نه آنکه فضای مجازی بصورت رها و غیرقابل کنترل باشد.

    کسی به دنبال بستن فضای مجازی نیست، زیرا این کار عاقلانه نیست، اما چرا هنگامی که کشورهای دیگر برای حفاظت از فرهنگ خود، در استفاده از فضای مجازی چارچوب هایی قرار می‌دهند ما فضای مجازی را رها کرده ایم؟»

برای شفاف شدن دغدغه مقام معظم رهبری و آنچه به آن عمل شده، مثال های زیر را می توان بیان کرد:

شما قصد دانلود ویندوز 10 را دارید. وارد سایتی می‌شوید که هاست آن را از خارج کشور دریافت می‌کند. با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات به مدیر آن سایت می‌گوییم؛ هاست خود را به داخل کشور انتقال بدهد. حال اگر می‌خواهیم نرم افزار ویندوز 10 را دانلود کنیم، دیگر اینترنت بین الملل ما اشغال نمی‌شود. این عمل به معنای تبدیل ترافیک بین الملل به ترافیک داخلی‌ست. ولی محتوا همچنان همان ویندوز 10 است. محتوا داخلی نیست. فقط ترافیک داخلی شده است.

با این شیوه دولت می‌تواند میزبان همه فیلم‌های خارجی سایت های ایرانی در هاست‌های ارزان ایرانی باشد. با این نتیجه عمده ترافیک مصرفی نیز در کشور داخلی می‌شود. اما آیا دغدغه مقام معظم رهبری این بوده که هر آنچه که در ترافیک بین الملل وجود داشته را داخلی کنیم؟

مقام معظم رهبری به شبکه ملی اطلاعات بعنوان بستری برای نهضت تولید محتوا می‌نگرد نه اینکه بخواهیم ترافیک خارجی را به داخل منتقل کنیم. بعد ادعا کنیم الان 40 درصد ترافیک کشور داخلی است و 60 درصد خارجی. آخر سال آمار بدهیم این رقم 50-50 شده و در سال آینده 70 درصد داخلی و 30 درصد خارجی.

و اما واعظی در بخش دوم صحبت های خود از دستاورد فاز اول شبکه ملی اطلاعات سخن می گوید:

« از هفته دولت تاکنون هر کدام از شرکت هایی که تولید محتوا دارند اعلام کرده‌اند که در بستر شبکه ملی اطلاعات دو برابر یا بیشتر سرعت تولید محتوا داشته‌اند.»

سوال: فاز اول شبکه ملی اطلاعات چه بوده است که چنین دستاوردی داشته است؟

جواب: بنا به تعریفی که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ارائه داده است؛ فاز اول صرفا استقرار شبکه بوده است و در فاز سوم که که 27 اردیبهشت 96 افتتاح می‌شود و به آن فاز بلوغ می‌گویند، همه مردم می توانند از طریق شبکه ملی اطلاعات به اینترنت پر سرعت وصل شوند. در فاز سوم بین ترافیک داخلی و ترافیک بین الملل، تمایز قائل می‌شود و سعی می‌شود این فاصله را زیاد شود.  یعنی اگر قیمت اینترنت بین الملل 2000 هزار تومان است، اینترنت داخلی 400 تومان باشد.

به عبارتی دیگر شبکه ملی اطلاعات در دولت یازدهم هنوز به مرحله خدمات رسانی نرسیده است و مبتنی بر کدام خدمات ارائه شده به مردم، سرعت تولید محتوا دو برابر شده است؟

حتی اگر وزارت ارتباطات به ارائه خدمات محدود شبکه ملی اطلاعات به تعداد خاصی شرکت خصوصی یا دولتی کرده باشد، مبنای سنجش این سخن وزیر چیست؟ با چه معیار و ابزاری می‌توان این میزان را اندازه گیری نمود؟

‌به نظر می‌رسد، دولت یازدهم مسیری را دنبال کرده است که در آن شبکه ملی اطلاعات به دروازه واردات ارزان و پر سرعت محتوای خارجی تبدیل می شود. در حالیکه شبکه ملی اطلاعات واقعی به معنای در اختیار قرار دادن پهنای باند داخلی ارزان و پر سرعت به تولید کننده محتوای داخلی است تا با این بستر نهضت تولید محتوا رخ دهد و کشور به صادر کننده تولید محتوا تبدیل شود.

تصور کنید در کشور سریال فاخری بنام مختارنامه ساخته شده است و این سریال در فضای مجازی قرار گرفته است. مدیر وب سایت فرانسوی فیلم را از سایت ایرانی دانلود می‌کند و در سایت خود قرار می‌دهد. با این وصف او، ترافیک خارجی را به ترافیک داخلی برای خود تبدیل کرده است. ولی محتوای او داخلی نشده بلکه صرفا ترافیک داخلی شده است. از نظر دولت فرانسه این محتوا بر خلاف فرهنگ سکولار است. چرا که فیلم مختار را ایران مسلمان شیعه ساخته و ترویج فرهنگ شیعه اسلامی را می‌کند.

مقام معظم رهبری وقتی می‌گویند ما ترافیک از داخل به خارج صادر کنیم، یعنی خود محتوا داخلی باشد. آیا خروجی شبکه ملی اطلاعات دولت یازدهم، تولید محتوای داخلی است و این بعنوان یک اصل در نظر گرفته شده است؟

شبکه ملی اطلاعات تقلبی موجود بدنبال این است که ترافیک بین الملل را با همان محتوای قبلی به ترافیک داخلی تبدیل کند. خروجی این شبکه ملی اطلاعات چیزی جز دسترسی پر سرعت تر و ارزانتر به محتوای خارجی در داخل کشور نیست. دستاوردی که مصداق واقعی نفوذ فرهنگی به داخل کشور خواهد بود؛ نه تولید محتوای بومی در چهارچوب اهداف هداف و سیاست‌های عالی نظام اسلامی.