لایحه موسوم به «لایحه گزارش هم‌کاری ایران-روسیه» (با کد H.R.5200) در همان روز به کمیته‌های «خدمات نظامی» و «روابط خارجی» ارجاع داده شد تا بررسی‌های لازم روی آن صورت گیرد. این لایحه 4 ماه بعد به دو کمیته فرعی «اروپا، اوراسیا و تهدیدهای نوظهور» و «خاورمیانه و شمال آفریقا» رفت تا بررسی‌های تکمیلی را هم طی کند. «لایحه گزارش هم‌کاری ایران-روسیه» با نام کامل «دستور به وزیر دفاع برای تسلیم گزارش به کنگره درباره هم‌کاری میان ایران و فدراسیون روسیه» اکنون در این مرحله قرار دارد.

نگرانی کنگره آمریکا از روابط میان ایران و روسیه

لایحه مذکور وزیر دفاع آمریکا را ملزم می‌کند تا هر سال گزارشی را درباره هم‌کاری در زمینه‌های مختلف میان ایران و روسیه در اختیار کنگره بگذارد. مفاد این لایحه به خوبی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها (در کنار صهیونیست‌ها که نگرانی خود از هم‌کاری تهران-مسکو را به صراحت بیان کرده‌اند) چه اندازه روی هرگونه روابط نزدیک میان ایران و روسیه حساس هستند.

برنامه موشک‌های بالستیک ایران، منافع موازی ایران و روسیه در آمریکای لاتین، مرکز اشتراک اطلاعات میان ایران و روسیه و عراق، افزایش هم‌کاری‌ها میان دو کشور بعد از برجام، و هم‌کاری روسیه با حزب‌الله از جمله محورهایی در هم‌کاری‌ها میان تهران و مسکو هستند که نگرانی کنگره آمریکا را در پی داشته‌اند. در ادامه، ترجمه مفاد این لایحه^[2] ارائه شده است:

«لایحه گزارش هم‌کاری ایران-روسیه» مراحل اولیه تصویب در کنگره را طی می‌کند، اما احتمال زیادی وجود دارد که نهایتاً تصویب شود

(الف) الزام گزارش: وزیر دفاع باید در مورد هم‌کاری بین ایران و فدراسیون روسیه و این‌که این هم‌کاری چگونه و تا چه حد امنیت ملی و منافع استراتژیک آمریکا را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به کنگره گزارش دهد.

(ب) موضوعات مشمول: گزارش ملزم طبق بند (الف) باید شامل موارد زیر باشد:

(1) ایران و فدراسیون روسیه چگونه و تا چه حد در موضوعات مربوط به برنامه‌های فضایی ایران هم‌کاری می‌کنند، از جمله این‌که این هم‌کاری چگونه و تا چه حد برنامه موشک‌های بالستیک ایران را تقویت می‌کند.

(2) منافع و اقدامات ایران و منافع و اقدامات فدراسیون روسیه چگونه و تا چه حد درباره آمریکای لاتین هم‌پوشانی دارند.

(3) شرح و تحلیل مرکز اشتراک اطلاعات ایجاد شده توسط ایران، فدراسیون روسیه و سوریه در شهر بغداد در عراق و این‌که آیا چنین مرکزی برای مقاصد دیگری جز اهداف مأموریت مشترک این کشورها در سوریه استفاده می‌شود یا نه.

(4) شرح و تحلیل:

(الف) هم‌کاری‌های دریایی بین ایران و فدراسیون روسیه، از جمله مانورهای دریایی مشترک بین دو کشور؛ و

(ب) پیامدهای بلندمدت:

(یک) [هرگونه] حضور دریایی قوی فدراسیون روسیه در مدیترانه شرقی؛ و

(دو) [هرگونه] حضور دریایی ایران در خلیج فارس [جالب این‌که در گزارش رسمی کنگره از اصطلاح «خلیج فارس» استفاده شده است].

(5) هم‌کاری‌های ایران و فدراسیون روسیه چگونه با توجه به «برنامه جامع اقدام مشترک» افزایش یافته است.

(6) احتمال این‌که ایران مدل فدراسیون روسیه در جنگ ترکیبی علیه اهداف بالقوه مانند کشورهای شورای هم‌کاری خلیج [فارس] دارای جمعیت قابل‌ملاحظه شیعه را اتخاذ کند.

(7) میزان هم‌کاری فدراسیون روسیه با حزب‌الله در سوریه، لبنان و عراق، از جمله هم‌کاری در زمینه آموزش و تجهیز، و عملیات‌های مشترک.

(8) لیستی کامل و صریح از سلاح‌هایی که اگر توسط فدراسیون روسیه به ایران فروخته شوند، به منزله نقض قطع‌نامه‌های مربوطه شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر تحریم تسلیحاتی ایران خواهد بود.

(ج) دوره ارائه: گزارش ملزم طبق بند (الف) باید طی کم‌تر از 120 روز پس از تاریخ تصویب این لایحه ارائه شود، از آن پس هر سال، تا زمانی که «برنامه جامع اقدام مشترک» [که البته در متن لایحه به اشتباه «برنامه جامع لایحه مشترک» قید شده] مؤثر [و اجرایی] است.

(د) قالب: گزارش ملزم طبق بند (الف) باید به صورت طبقه‌بندی‌نشده ارائه گردد، اما می‌تواند حاوی یک ضمیمه محرمانه باشد.

حمل بخشی از سامانه اس-300 در رژه 29 فروردین 95؛ تحویل این سامانه به ایران، یکی از دلایلی بود که نگرانی آمریکایی‌ها از هم‌کاری میان تهران و مسکو را برانگیخت

آمریکا از تشکیل مثلث ایران-روسیه-ترکیه وحشت دارد

«ولادیمیر واسیلیف» محقق ارشد «مؤسسه مطالعات آمریکا و کانادا» مستقر در روسیه معتقد است^[3] که «لایحه گزارش هم‌کاری ایران-روسیه» شانس زیادی (تا 90 درصد) برای تصویب در کنگره دارد. وی می‌گوید: «کنگره امروز تحت کنگره جمهوری‌خواهان است و این لایحه هم توسط یک جمهوری‌خواه مطرح شده است. بنابراین می‌توانند آن را هم در مجلس نمایندگان و هم در سنا ببرند [و تصویب کنند].»

واسیلیف در توجیه دیدگاه خود، به حمایت دولت آمریکا از هرگونه مانع‌تراشی در زمینه هم‌کاری‌های تسلیحاتی میان روسیه و ایران یاد می‌کند و می‌گوید بعید نیست که ارائه این لایحه از بدنه دولت اوباما نشأت گرفته باشد. این کارشناس روس تأکید می‌کند که آمریکایی‌ها از تشکیل مثلث ایران-روسیه-ترکیه به شدت هراس دارند و چه بسا این لایحه را برای مقابله با شکل‌گیری این ائتلاف مطرح کرده باشند.

کارشناس «مؤسسه مطالعات آمریکا و کانادا» در ادامه به ترس آمریکایی‌ها از گسترش هم‌کاری‌های نظامی میان روسیه و ایران هم اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که مسئله هم‌کاری‌های فنی و نظامی میان ایران و روسیه آمریکایی را آزار می‌دهد، چون واشینگتن می‌داند اگر روسیه اس-300 به ایران تحویل داده، می‌تواند سلاح‌های دیگر هم در اختیار تهران بگذارد.

به عقیده واسیلیف، از آن جایی که آمریکا گستره هم‌کاری‌های خود را به کشورهای جنوب خلیج فارس محدود و متمرکز کرده و آن‌ها را متحد خود می‌داند، گسترش روابط میان ایران و روسیه برای واشینگتن نگران‌کننده است، چون این هم‌کاری می‌تواند توازن قدرت در خلیج فارس را به طرز چشم‌گیری تغییر دهد و موضع ایران را در منطقه تقویت کند.

هم‌کاری ایران با سازمان شانگهای می‌تواند درگیری‌ها در خاورمیانه را پایان دهد

«سرگئی فیلاتف» کارشناس مجله «امور بین‌الملل» معتقد است لایحه ارائه شده در مجلس نمایندگان آمریکا واکنشی به سیر تحولات گسترده اخیر در روابط میان ایران و روسیه و همین‌طور روابط ایران و آمریکا بوده است. فیلاتف تصریح می‌کند: «آمریکایی‌ها بسیار امیدوار بودند که ایران [بعد از توافق هسته‌ای] به عنوان قدردانی از واشینگتن، سیاست‌های آمریکا در منطقه را اجرایی کند، اما این‌گونه نشد.»

تشکیل یک ائتلاف منطقه‌ای می‌تواند بسیاری از معضلات خاورمیانه را حل کند

وی توضیح می‌دهد که ایران به جای روی آوردن به آمریکا، به طرف سازمان هم‌کاری شانگهای متمایل شد و روابط با روسیه را تقویت کرد. سازمان هم‌کاری شانگهای بزرگ‌ترین سازمان متشکل از کشورهای آسیایی است که روسیه و چین در آن عضو هستند و هند، پاکستان و ترکیه نیز در آن حضور دارند. اعضای این سازمان به احتمال زیاد طی یک سال آینده عضویت ایران را هم امضا خواهند کرد. بنابراین اگر این کشورها در کنار هم تصمیم بگیرند با آن‌چه [فعالیت‌های تروریستی] که در مرزهایشان رخ می‌دهد، مقابله کنند، قطعاً درگیری‌ها در خاورمیانه پایان خواهد یافت.

«آنا گیمادیوا» کارشناس پایگاه خبری «لایف» روسیه با اشاره به قول و قرارهای دولت آمریکا در توافق هسته‌ای با ایران، سنگ‌اندازی‌های واشینگتن در مسیر لغو تحریم‌های ضدایرانی را یادآور می‌شود و یکی از دلایل این اقدام آمریکایی‌ها را (علاوه بر مصارف سیاسی داخلی برای دموکرات‌ها) ناتوانی آن‌ها در جلوگیری از انتقال سامانه اس-300 از روسیه به ایران می‌داند؛ در حالی که اس-300 یک سامانه صرفاً دفاعی محسوب می‌شود.

کنگره و دولت آمریکا در پی جلوگیری از اتحاد ایران و روسیه

البته «لایحه گزارش هم‌کاری ایران-روسیه» اولین اعلام مخالفت علنی کنگره آمریکا با گسترش روابط میان ایران و روسیه نیست. ماه جولای سال جاری میلادی، «استیو چابوت» دیگر عضو جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان آمریکا لایحه‌ای موسوم به «لایحه تشخیص انتقال سلاح‌های روسیه-ایران 2016» را به کنگره برد^[4] که رئیس‌جمهور را ملزم می‌کرد تا تشخیص دهد که آیا فروش یا انتقال سیستم‌های یک‌پارچه پدافند هوایی به ایران جزو مواردی هست که بتوان بر اساس آن تحریم‌ها علیه تهران را بار دیگر بازگرداند یا نه^[5].

این لایحه‌ها در کنار اقدامات بی‌شمار دیگر چه از جانب کنگره و چه از جانب دولت آمریکا (از جمله بیانیه‌های کاخ سفید در محکومیت هرگونه انتقال تسلیحات از روسیه به ایران) نشان می‌دهد هرگونه هم‌کاری میان تهران و مسکو تا چه اندازه مقامات آمریکایی را نگران می‌کند. البته این نگرانی بحق هم هست، چراکه تشکیل ائتلافی منطقه‌ای به رهبری ایران و روسیه قطعاً می‌تواند در باز شدن گره‌های زیادی مؤثر باشد که شاید یکی از کوچک‌ترین آن‌ها معضل تروریسمِ ساخته غرب در خاورمیانه است.