علاوه بر کمبود مساجد درشهرهای بزرگ مانند تهران یکی از مشکلات دیگر دراین شهرها که در سال های گذشته به شدت توسعه پیدا کرده‌اند عدم تراکم مناسب تعداد مساجد در محله‌های مختلف است به صورتی که در محله‌های قدیمی تعداد مساجد چندین برابر مناطق و شهرک‌های جدید ساز است.
برای مثال براساس اطلس شهر تهران درمنطقه ۱۷ شهریور ۲۷۰ مسجد وجود دارد در حالی که در مناطق غربی تهران که جمعیت بسیار زیادی را در سالهای گذشته در خود جای داده اند کمتر از ۵۰ مسجد وجود دارد. حجت الاسلام عبدالمقیم ناصحی رئیس کمیسیون فرهنگی – اجتماعی شورای شهر تهران در گفتگو با مهر، به برخی سئوالات در این زمینه پاسخ داده است.
تهران به لحاظ تعداد مسجد نسبت به جمعیت فقیرترین استان کشور است دلیل این امر چیست؟ و برای برون رفت از آن چه باید کرد؟
همانطور که اشاره کردید تهران در رابطه با داشتن مسجد قابل مقایسه با سایر استانها و کلان شهرهای کشور نیست و در واقع به لحاظ آماری فقیرترین شهر کشور است. در مقایسه با جمعیتی که در شهر تهران زندگی می کنند مساجد موجود برای سرانه جمعیتی کافی نیست و ما با کمبود جدی مسجد در تهران روبرو هستیم. در حال حاضر نزدیک به ۲ هزار مسجد در تهران وجود دارد. در مقایسه با جمعیتی نزدیک به ۸.۵ میلیون نفر که شبها ساکن تهران هستند. جمعیت روز تهران به مراتب بیش از این عدد است.
بر اساس نظر کارشناسان سرانه مسجد در تهران ۱۵ سانتیمتر است و این عدد بسیار کم و ناچیز است. با عنایت به اینکه تهران ام القرای جهان اسلام است و مساجد دارای اهمیت بسیار زیادی هستند.با توجه به اینکه مسجد که زادگاه انقلاب است و انقلاب ما بدون مسجد قابل تفسیر و تحلیل نیست چگونه می شود که مسئولان ما نسبت به مساجد کم توجه یا خدای ناکرده بی توجهی کنند.
در کنار پائین بودن سرانه مسجد بحث تناسب آن نیز در تهران رعایت نشده است یعنی مناطق تهران بر مبنای جمعیت از مساجد کافی برخوردار نیستند برخی مناطق مساجد کافی دارند اما برخی مناطق به شدت با کمبود مسجد روبرو هستند.
ما امروز در جنوب و شرق تهران تعداد مساجدمان تا حدودی با جمعیت تناسب دارد اما در شمال و تا حدودی غرب تهران این تناسب دیده نمی شود. ما در میانه شهر و شمال تهران به معنای واقعی با کمبود مسجد روبرو هستیم. در جنوب شرق، این کمبود بسیار اندک است.
شما به عنوان یک شهروند تهرانی از ابتدا تا انتهای خیابان پاسداران چند مسجد می بینید؟ یا از چهارراه ولی عصر تا میدان تجریش چه تعداد مسجد وجود دارد؟ بر اساس آمار از سال ۷۵ تا امروز ۲.۵ میلیون نفر تا ۳ میلیون نفر به سن بلوغ رسیده اند. ما در این ۲۰ سال چند مسجد به تهران اضافه کرده ایم؟ اینها را باید در کنار اهمیت مساجد و دین انقلاب به مساجد قرار دهیم این نشان می دهد مسئولان غفلت کرده اند.
در شورای چهارم طرح احداث ۴۰۰ مسجد در تهران مطرح شده بود. وضعیت این مساجد در چه مرحله ای قرار دارد؟
در شورای چهارم تهران و در اولین روزهای فعالیت شورا مصوبه ای داشتیم که ۴۰۰ مسجد محله ای در شهر تهران احداث شود. منظور از مسجد محله این است که در یک زمین ۳۰۰ یا ۴۰۰ متری مسجدی کوچک ساخته شود.
انقلاب ما بر اساس نان و مسکن نبود بر مبنای اسلام و توجه به مساجد بود. بنابراین مساجد مرکز ترویج مبانی و اصول اعتقادی ما است. ما بر این اساس احساس وظیفه شرعی، اخلاقی و حقوقی کردیم که در این زمینه مصوبه داشته باشیم و شهرداری را موظف کردیم تا در زمینه احداث این مساجد اقدام کنند. پیش از اینکه عضو شورای شهر سوم مسئول مرکز فعالیت های دینی شهرداری تهران بودم.
این مرکز در شهرداری در دوره مدیریت قالیباف احداث شد و بنده اولین مدیر آن بودم. در آن دوره نیز در زمینه تعمیر، تجهیز و تکمیل مساجد تهران ورود جدی پیدا کردیم به همین دلیل شما کمتر مسجدی را در تهران می بینید که به لحاظ ساختاری و سخت افزاری با مشکل اساسی روبرو باشد.
با اقداماتی که در آن دوره صورت گرفت و اقدامات شورای چهارم تاکنون ۱۰۰ باب مسجد در تهران ساخته شده و زمینه جانمایی و احداث مابقی این مساجد نیز فراهم شده است. در واقع ما دهها مسجد در دست احداث داریم که امیدواریم در دو سال باقیمانده ۵ ساله دوم این مساجد ساخته، تکمیل و در اختیار مومنان قرار گیرد.
آیا در ساخت این مساجد بحث تناسب منطقه ای نیز مد نظر قرار گرفته است؟
قطعا. ما ۳۵۴ محله در تهران داریم. در واقع تهران را به این محلات تقسیم کردیم و قرار است این مساجد متناسب با این محلات و جمعیت آنها احداث شود. در واقع باید گفت بیشترین مساجد نیز در شمال تهران ساخته خواهند شد.
از بی توجهی مسئولان به ساخت مسجد در تهران یاد کردید در سالهای بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون چند مسجد در تهران ساخته شد؟
در همه دوره ها پس از انقلاب شاهد ساخت مسجد در تهران بودیم اما متاسفانه باید گفت به لحاظ جمعیت سرانه مسجد برای مردم در پیش از انقلاب بیش از اکنون بود. ما پیش از انقلاب نیمی از مسجدهای فعلی را در اختیار داشتیم یعنی هزار مسجد در تهران پس از انقلاب بدست مردم و کمک های مردمی ساخته شد.
نکته دیگر اینکه باورهای دینی و فرهنگ تشیع به ما آموخته مساجد باید مردمی باشد، توسط مردم ساخته، اداره و سازماندهی شود به همین دلیل اگر شهرداری تهران یا دیگر نهادها برای ساخت مسجد ورود می کنند در واقع کمک و مساعدت به مردم است.
جدا از بحث های سخت افزاری و کمبود مساجد ما با موضوعات متعدد دیگری هم مواجه هستیم مانند مشکل در تجهیز کتابخانه مساجد، فعالیت های فرهنگی، کمبود ائمه جماعات و حتی بحث درآمدهای پایدار برای مسجد. شورای شهر در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
ما مرکزی داریم به عنوان مرکز رسیدگی به امور مساجد که عزل و نصب ائمه جماعات، برنامه های مساجد و فعالیت های آن را برعهده دارد و ما در این زمینه ورود نمی کنیم. در واقع ورود ما در بحث سخت افزاری مساجد است البته کمک های برنامه ای می توانیم ارائه دهیم.
در دهه کرامت در نزدیک به هزار مسجد با هماهنگی با ائمه جماعات و هیئت امنا شاهد برگزاری برنامه های متنوع دینی و فرهنگی بودیم اما وظیفه این امور برعهده مرکز رسیدگی به امور مساجد است. در مورد درآمد پایدار هم باید بگویم مساجد ما درآمد پایدار ندارند و نخواهند داشت.
مساجد باید توسط اهالی محل و هیئت امنا تجهیز شود. من معتقدم با توجه به همین باورهای دینی و نوع نگاه تشیع، دولت نباید برای مساجد بودجه بگذارد. مکتبی که ما را تربیت کرده به ما این اجازه را نمی دهد. مساجد نباید دولتی باشد بلکه نهادها تنها می توانند به عنوان حامی در کنار مساجد قرار بگیرند.
مشارکت مردم نیاز به رفتارسازی دارد. این رفتارسازی چقدر محقق شده و چه میزان در این زمینه کار صورت گرفته است؟
این رفتارسازی بسته به تبلیغ و تشویقی دارد که توسط ائمه جماعات، هیئت امنا و مردم نمازخوان صورت می گیرد.
معتقدم ائمه جماعات و هیئت امنا باید در کردار و سخنانشان آنقدر جذاب و گیرا باشند که به لحاظ اخلاقی، علمی و معرفتی مردم این اشتیاق را برای مشارکت در زمینه توسعه مساجد و تقویت آنها پیدا کنند. نهادهایی مانند شهرداری هم در این رفتارسازی سهیم هستند.
درست است مدیریت شهری وظیفه مستقیم ساخت مسجد را ندارد اما همه نهادها می توانند با تبلیغات درست و یادآوری سخنان ائمه در زمینه مشارکت اجتماعی، مردم را به این امر ترغیب کنند.
