گروه جنگ نرم مشرق- امروزه بسیاری از فعالان هنری و فرهنگی به خنثی و بی‌رسالت بودنِ هنر تاکید دارند؛ و همواره هدف اصلی، یا چراییِ آثار هنری، نظیر فیلم، انیمیشن و سریال، Entertainment یا سرگرمی بیان می‌شود. این درحالی است که ایالات متحده به عنوان رهبرِ رسانه‌های تصویری، در سال 1930 با تبیینِ «قوانین تولید موشن پیکچر» چارچوب اخلاقی ویژه‌‍ای را برای تولیدات تصویری ارائه کرد. چارچوبی که تاکید ویژه‌ای بر اثرِ روانی و اخلاقیِ تولیدات تصویری بر مخاطب دارد و خطوط قرمز بسیار صریحی را برای تولیدات تصویری تعیین می‌کند.

ایالات متحده به عنوان رهبرِ رسانه‌های تصویری، در سال 1930 با تبیینِ «قوانین تولید موشن پیکچر» چارچوب اخلاقی ویژه‌‍ای را برای تولیدات تصویری ارائه کرد

مرور این چارچوب اخلاقی برای مسئولین و متفکرین سینما و هنرهای نمایشی جمهوری اسلامی خالی از لطف نیست؛ چراکه تا به امروز، یعنی پس از گذشت 36 سال، هنوز چارچوب مشخصی برای تولید فیلم و سریال در کشور تدوین نشده است.

کد یا قوانین مربوط به تولید موشن پیکچر (تصاویر متحرک و فیلم‌ها)

مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های اخلاقی در این صنعت است که در اکثر فیلم‌های تولید شده در ایالات متحده به کار گرفته شده و توسط استودیوهای بزرگ از سال 1930 تا 1968 منتشر شده است. بعد از انتصاب ویل اچ. هیز از سال 1922 تا 1945 به سمت رئیس شرکت تولیدی موشن پیکچر و شرکت توزیع کنندگان آمریکا Distributors of America (MPPDA) این دستورالعمل تحت عنوان کد هیز شناخته شد. تحت رهبری هیز، شرکت MPPDA که بعدها به انجمن موشن پیکچر آمریکا Motion Picture Association of America (MPAA) تغییر نام یافت، در سال 1930 قوانین موجود در کد تولید تصاویر متحرک را پذیرفت و به شکل سختگیرانه اجرای آن را در سال 1934 آغاز نمود. این کد تمامی موارد و صحنه‌های قابل قبول و غیر قابل قبول برای استفاده در موشن پیکچرهای تولید شده برای مخاطب عام در ایالات متحده را تعیین نمود.

مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های اخلاقی در این صنعت است که در اکثر فیلم‌های تولید شده در ایالات متحده به کار گرفته شد که تحت عنوان کد هیز شناخته گردید

در قسمت زیر گزیده‌ای از دستورالعمل اولیه کد تولید که از اواسط دهه 1930 تا دهه 60 توسط فیلم‌سازان هالیوودی اجرا می‌گردید، آورده شده است.

کد تولید موشن پیکچر در سال 1930 (کد هیز)

اگر موشن پیکچرها داستان‌هایی را به نمایش بگذارند که بر روی زندگی افراد تأثیر مثبت داشته باشد، این تصاویر تبدیل به قوی‌ترین نیرو برای بهبود و تکامل بشریت خواهند شد.

کدی به منظور کنترل موشن پیکچرهای صامت، ناطق و همزمان که توسط شرکت انجمن تولید فیلم و تولیدکنندگان موشن پیکچر و شرکت تهیه‌کنندگان و توزیع‌کنندگان فیلم آمریکا در سال مارچ 1930 تدوین شده و رسماً به تصویب رسید.

تهیه‌کنندگان فیلم متوجه اعتماد بالایی که مردم جهان به آن‌ها داشتند، شدند؛ عاملی که موشن پیکچر را تبدیل به یک سرگرمی جهانی و همگانی کرد.

به دلیل همین اعتماد و به دلیل تأثیر زیادی که هنر و سرگرمی بر زندگی یک ملت دارند آن‌ها پی به مسولیت خطیر خود بردند.

در طول تبدیل سریع سینمای صامت به سینمای ناطق آن‌ها متوجه ضرورت اجرای این کد به منظور کنترل تصاویر ناطق و همچنین اذعان مجدد بر مسولیتی که در این زمینه بر دوش شرکت‌های فیلمسازی بود، شدند

بنابراین اگرچه تصاویر متحرک در ابتدای امر به عنوان سرگرمی در نظر گرفته می‌شوند بدون اینکه برای اهداف آموزشی و تبلیغات مورد استفاده قرار گیرند، اما آن‌ها می‌دانستند که این تصاویر و فیلم‌ها در همان حوزه سرگرمی خود نیز می‌توانند بر میزان پیشرفت معنوی و یا اخلاقی افراد و همچنین انواع متعالی‌تری از زندگی اجتماعی و طرز تفکر صحیح تر آن‌ها تأثیر مستقیم داشته باشند.

در طول تبدیل سریع سینمای صامت به سینمای ناطق آن‌ها متوجه ضرورت اجرای این کد به منظور کنترل تصاویر ناطق و همچنین اذعان مجدد بر مسولیتی که در این زمینه بر دوش شرکت‌های فیلمسازی بود، شدند.

در حیطه مسولیتی که خود بر عهده داشتند، از مردم و رهبران دولت خواهش کردند که اهداف و مشکلات آن‌ها را درک کرده و روحیه همکاری خود را با این شرکت‌ها حفظ کنند تا آنان آزادی عمل و فرصت مقتضی را به دست ‌آورده و موشن پیکچر را به سطحی بالاتر از تنها یک سرگرمی سالم برای همه مردم ارتقا دهند.

اصول کلی

1. تصاویری که ارزش‌های اخلاقی بینندگان را زیر پا می‌گذارند، اجازه تولید ندارند. در نتیجه هر گز نباید حس همدردی مخاطبان را به سمت مواردی چون جرم و جنایت، تخلف، شرارات و گناه معطوف کرد.

2. تنها ارزش‌ها و قوانین صحیح زندگی مربوط به درام و سرگرمی اجازه پخش شدن دارند.

3. قوانین چه طبیعی و چه انسانی هرگز نباید به تمسخر گرفته شوند و همچنین نباید حس دلسوزی تماشاگران نسبت به کسانی که این قوانین را نقض می‌کنند، برانگیخته شود.

تصاویری که ارزش‌های اخلاقی بینندگان را زیر پا می‌گذارند، اجازه تولید ندارند. در نتیجه هر گز نباید حس همدردی مخاطبان را به سمت مواردی چون جرم و جنایت، تخلف، شرارات و گناه معطوف کرد

ضمائم خاص

1. اقدامات مجرمانه

این موارد هرگز نباید به گونه‌ای ارائه گردند که باعث حس دلسوزی مخاطب نسبت به مجرمان در برابر قانون و عدالت شده و یا باعث تقلید آن‌ها از این اعمال خلاف گردد.

1. قتل

الف. روش‌های قتل و آدم‌کُشی باید به شیوه‌ای ارائه شوند که منجر به الهام‌بخشی در بینندگان و تقلید آن‌ها نگردد.

ب. قتل‌های وحشیانه را نباید با جزئیات کامل نشان داد.

پ. اقدام به انتقام‌جویی در عصر مدرن امروزی قابل توجیه و تأیید نیست.

2. روش‌های جرم و جنایت نباید با صراحت ارائه گردد.

الف. روش دقیق دزدی، سرقت، سرقت گاوصندوق و کار گذاشتن دینامیت در قطار، معادن، ساختمان‌ها و غیره را نباید نشان داد.

ب. در نشان دادن صحنه‌های آتش سوزی نیز باید از همین قوانین تبعیت شود.

پ. استفاده از سلاح گرم باید تنها به موارد ضروری محدود شود.

ت. انواع روش‌های قاچاق نیز اجازه پخش شدن ندارند.

3. تجارت غیرقانونی مواد مخدر را هرگز نمی‌توان نشان داد.

4. صحنه‌های مربوط به مصرف مشروبات الکلی در زندگی آمریکایی‌ها که بر طبق داستان و یا برای ارائه مناسبی از شخصیت‌های فیلم غیر ضروری تشخیص داده شود، اجازه پخش شدن ندارند.

اقدام به انتقام‌جویی در عصر مدرن امروزی قابل توجیه و تأیید نیست

2. وحشی‌گری

نشان دادن صحنه‌های مربوط به موضوعات پست، چندش آور، ناخوشایند و نه لزوماً شیطانی باید با رعایت کامل احساسات و روحیات بینندگان باشد.

3. وقاحت و فحاشی

وقاحت در کلام، حرکات، اشارات، آواز، جک و یا به صورت تحریک کننده (حتی اگر از سوی بخش کوچکی از تماشاگران هم اینگونه دریافت شود) ممنوع است.

4. ناسزاگویی به مقدسات

هر گونه بی‌حرمتی و ناسزا (شامل کلماتی همچون خدا، پروردگار، عیسی مسیح (مگر اینکه به صورتی محترمانه بکار گرفته شوند . جهنم، S. O. B، لعنتی، او خدای من) ممنوع می‌باشد.

5. صحنه و لباس

1. برهنگی کامل بازیگران هرگز مجاز نیست که این شامل برهنگی چه بصورت واقعی و چه بصورت تار و گنگ و یا هر گونه اشاره به آن توسط کاراکترهای داستان می‌باشد.

2. از نمایشِ درآوردنِ لباس‌ها باید اجتناب شود.

3. نشان دادن برهنگی‌های بی‌شرمانه ممنوع است.

6. دین و مذهب

1. اعتقادات مذهبی در هیچ فیلم و یا اپیزودی نباید به تمسخر گرفته شوند.

2. شخصیت رهبران دینی حقیقی نباید به عنوان شخصیت‌های کمیک و یا شیطانی مورد استفاده قرار گیرد.

3. با آیین‌های مذهبی هر دین و فرقه باید با احترام و دقت نظر برخورد شود.

7. مکان فیلم‌برداری

صحنه‌های مربوط به اتاق خواب باید با ظرافت و به شکلی مناسب نشان داده شود.

8. احساسات ملی

1. پرچم کشورها همواره باید مورد احترام قرار بگیرد.

2. در نشان دادن تاریخ، نهادها، افراد برجسته و شهروندان هر یک از کشورها باید رعایت انصاف صورت گیرد.

9. عناوین

از به کار بردن عناوین شهوانی، شرم‌آور و وقیحانه باید خودداری کرد.

برده‌داری سفید پوستان نباید مورد تقدیر قرار گیرد

10. موضوعات زننده و دفع کننده

به موضوعات ذیل باید با رعایت محدودیت‌های لازم پرداخته شود:

1. به تصویر کشیدن صحنه اعدام قانونی جنایتکاران چه با به دار آویختن و چه با جریان الکتریسیته

2. خشونت و وحشت بیش از حد

3. نام‌گذاریِ تحقیرآمیزِ انسان‌ها و یا حیوانات

4. ظلم و ستم آشکار به کودکان و حیوانات

5. فروش زنان و یا فروش زنانگی آنان

6. عمل جراحی

بعضی علل بنیادین کاربردهای خاص

شر و گناه وارد داستان زندگی انسان شده و در نتیجه مواد و موضوعات جذاب و فوق العاده را با خود به همراه می‌آورد. در استفاده از این مواد، باید میان گناهانی که به دلیل ماهیت خود باعث بیزاری آدم‌ها می‌شود و گناهانی که در اغلب موارد افراد را به خود جذب می‌کنند تمایز قائل شد.

1. گناهان رده اول عبارت ‌اند از قتل، اکثر انواع دزدی، بسیاری از جرائم حقوقی، دروغگویی، نفاق، ظلم و ستم و غیره.

2. گناهان رده دوم عبارت‌ اند از گناهان جنسی، گناهان و جنایات جسورانه مانند راهزنی، دزدی‌های جسورانه، هدایت اعمال شیطانی، جرائم سازمان یافته و غیره.

از آنجایی که گناهان و جرائم از نوع رده اول بصورت طبیعی فاقد جذابیت هستند، کمتر نیاز به مراقبت و بررسی در فیلم‌ها دارند؛ زیرا مخاطب به طور غریزی تمامی این اعمال ناشایست را محکوم می‌کند.

مردم این قابلیت را دارند که اگر این صحنه‌ها مدام برایشان پخش شود، حتی به قتل، ظلم، خشونت و جنایات وحشتناک نیز عادت می‌کنند

بنابراین هدف اصلی باید جلوگیری از مقاوم شدن مخاطبان باشد، بخصوص آن‌هایی که جوان‌تر بوده و بیشتر از سایرین از این جرائم و افکار شیطانی تأثیر می‌پذیرند. مردم این قابلیت را دارند که اگر این صحنه‌ها مدام برایشان پخش شود، حتی به قتل، ظلم، خشونت و جنایات وحشتناک نیز عادت می‌کنند.

ولی از طرف دیگر، گناهان و جنایات طبقه دوم نیاز به بررسی و مراقبت بیشتری در فیلم‌ها دارند، زیرا کاملاً واضح است که انسان‌ها به دلیل ماهیت خود به سمت آن‌ها جذب می‌شوند.

چرا این کدها یا قوانین رعایت نشده است

از سال 1934 تا 1954 این کد یا قوانین تولید به دقت توسط جوزف برین، مدیر منصوب شده از سوی هیز شناسایی و بررسی می‌شد تا بتوان آن را در هالیوود اجرا نمود. صنعت فیلم‌سازی تا اواخر دهه 1950 کاملاً دستورالعمل‌های تعیین شده در کد تولید را رعایت و اجرا کردند. ولی در طول این مدت به علت اثر ترکیبی تلویزیون، نفوذ فیلم‌های خارجی، مدیران جسوری همچون اوتو پرمینگر که محدودیت‌ها را در هم شکستند و دخالت‌های دادگاه‌ها از جمله دیوان عالی کشور، کد هیز شروع به ضعیف شدن نمود. در سال 1968 پس از چند سال اجرای ناقص دستورالعمل، کد تولید از رده خارج شده توسط سیستم امتیازدهی فیلم MPAA جایگزین شد.

اکنون نه فقط سینما، بلکه بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی کابلی آمریکا نیز به هیچ‌کدام از این قوانین پایبند نیستند و برای حفظ و افزایش مخاطب، هیچ محدودیتی را برای تولیدات تصویری خود قائل نیستند

درواقع می‌توان گفت که صنعت فیلم‌سازی هالیوود و تهیه‌کنندگان سینما به‌دنبال جذب بیشتر مخاطب و به تبع آن درآمد بالاتر بودند و به‌ظاهر با کنار گذاشتن این قوانین که چارچوب اخلاقی سینمای آمریکا را تشکیل داده بود، این اتفاق را دست‌یافتنی‌تر می‌دیدند.

اکنون نه فقط سینما، بلکه بسیاری از شبکه‌های تلویزیونی کابلی آمریکا نیز به هیچ‌کدام از این قوانین پایبند نیستند و برای حفظ و افزایش مخاطب، هیچ محدودیتی را برای تولیدات تصویری خود قائل نیستند.

*تلخیص و برداشت از شماره آبان‌ماه سینما رسانه