گروه بین‌الملل مشرق- پاکستان از موقعیتی خاص در روابط با ایران و عربستان برخوردار است، از این رو شاید کاری که نوازشریف،‌دیروز و امروز در ریاض و تهران انجام داده و می‌دهد، از هیچ رئیس‌جمهور دیگری برنیاید. وی دیروز به همراه فرمانده ارتش پاکستان، ژنرال راحیل شریف، راهی ریاض شد و با ملک سلمان و پسرش محمد بن سلمان وزیر دفاع سعودی دیدار و گفتگو کرد. قرار است سه‌شنبه شب، تهران میزبان شریف باشد.

وزیر دفاع پاکستان در مورد دیدار شریف از مقامات عربستان، آن را امیدوارکننده دانست و گفت پاسخ مثبت از عربستان دریافت شده است.

یکی از مقامات پاکستان که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با شبکه NBC در این مورد گفت:«ما هم‌مرز ایران هستیم و 30% از جمعیت ما نیز شیعه هستند. ما همچنین قوی‌ترین ارتش منطقه را در اختیار داشته و تعاملاتی در این حوزه با عربستان داریم. البته بمب اتم هم داریم بنابر این وقتی تنش‌ها اوج می‌گیرد، نمی‌توانیم تماشاگر منفعل باشیم.»


علاوه بر سفر شریف به تهران،‌ قرار است سه روز دیگر، شی‌جین‌پینگ رئیس‌جمهور چین عازم ایران شود. سفر او در زمانی که کشورهای عربی به تحریم و تهدید ایران می‌پردازند، معنایی روشن دارد: چین با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه موافق نیست و با سیاست‌ کشورهای عربی برای منزوی‌ساختن تهران همراهی نخواهد کرد.

همچنین 10 روز پیش، معاون وزیر خارجه چین، جانگ مینگ به ریاض و تهران سفر کرد و از دو طرف خواست تا خویشتنداری نشان دهند. چنین اقدام سیاسی از سوی چین در منطقه خاورمیانه، بی‌سابقه بود. چین پیش‌تر نیز وزیر خارجه سوریه و نمایندگان نیروهای مخلف بشار اسد را میزبانی کرده بود تا نشان دهد از منافع اقتصادی خود در منطقه (به ویژه واردات انرژی) با ابزار دیپلماتیک حمایت خواهد کرد و مانند گذشته، عرصه سیاسی خاورمیانه را برای رقبای خود یعنی آمریکا، فرانسه، انگلیس و روسیه، دیگر اعضای دائم شورای امنیت خالی نخواهد کرد.

2 ژانویه با اعدام شیخ نمر باقر النمر به همراه 46 تن دیگر توسط دولت سعودی، اعتراضاتی از سوی دولت و مردم ایران و حتی برخی دول غربی مانند دیوید کامرون نخست‌وزیر انگلیس بلند شد. دولت سعودی برای خروج خود از انزوا حمله به سفارت این کشور در تهران را بهانه تبلیغات علیه ایران قرار داد و دو دولت به تحریم اقتصادی و سیاسی یکدیگر روی آوردند.

با این حال بالاگرفتن مناقشات از سوی دولت سعودی و سفر دوره‌ای مقامات این کشور برای همراه‌کردن دول دیگر با سیاست‌‌های نادرست خود، بیش از هر چیز با هدف کمرنگ‌کردن اثرات مثبت اجرای برجام و اقبال تدریجی اقتصادهای بزرگ یا نوظهور به ایران بوده است، اما در شرایط کنونی روابط ایران و غرب به مأموریتی غیرممکن تبدیل شد. سفر جین‌پینگ تنها حضور اثرگذار مقامات خارجی در تهران نخواهد بود. با آغاز اجرای برجام از 27 دی‌ماه و لغو عملی تحریم‌ها توسط شورای امنیت و اتحادیه اروپا، احتمالاً بسیاری از سیاستمداران و شرکت‌های غربی به ایران سفر خواهند کرد. بنابر این عجیب نیست که کشورهای عربی به جای منزوی‌ساختن ایران، با انزوای خود و شکست سیاست‌ها‌یشان روبرو شوند.

سفر شریف به ریاض و تهران اگر بتواند مناقشه اخیر را آرام سازد، کاری مهم اما دارای اثر کوتاه‌مدت خواهد بود، زیرا مناقشه بر سر اعدام شیخ‌نمر و حمله به سفارت عربستان، صرفاً معلول مناقشات پیشین و بنیادی‌تر دو کشور به ویژه در مسأله سوریه و یمن است. در قضیه سوریه، عربستان مهمترین حامی منطقه‌ای مخالفان بشار اسد است و از سوی تهران به حمایت از نیروهای تروریستی و داعش متهم می‌شود. ایران نیز به «اشغال‌کردن سوریه و حمایت از اقدامات قاطعانه بشار اسد علیه مخالفانش محکوم می‌شود.

همچنین حمله عربستان به یمن که به کشتار وسیع شهروندان عادی انجامیده است، از سوی ایران به تلاش ریاض برای جلوگیری از شکوفایی بیداری اسلامی و سرکوب انقلاب مردمی در این کشور نسبت داده شده  و ریاض نیز به تبلیغات علیه آنچه «دخالت ایران» در یمن و «کودتا» علیه حکومت مشروع عبدربه منصور هادی می‌خواند، می‌پردازد.


پاکستان پناه‌گاه فکری بسیاری از گروه‌‌های تکفیری بوده است اما اوایل دسامبر گذشته در اجلاس اسلام‌آباد موسوم به «قلب آسیا» از تغییر سیاست این کشور در مبارزه با تروریسم پرده برداشت. حالا زمان آن است که سیاست جدید پاکستان به آزمون گذاشته شود تا سیاست‌های دولت عربستان در ناامن‌سازی منطقه بیش از پیش منزوی گردد.

مقام پاکستانی که نخواست نامش فاش شود در مورد اهداف اصلی و فرعی شریف در سفر به ریاض و تهران گفت: «اولویت نخست ما انتقال این ایده است که افراط‌گرایی یک تهدید واقعی است و باید با آن مقابله شود. اولویت دوم ما تشویق دو طرف به  تقویت پیوندهای دوجانبه، ازسرگیری کانال‌های دیپلماتیک و بازگشت کار سفارت‌خانه‌ها به روال عادی است. ضمن اینکه می‌خواهیم مطمئن شویم که این ناحیه به وضعیت سوریه دچار نمی‌شود».


منابع