گروه بین‌الملل مشرق- پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات اخیر ترکیه،‌ در حالی روی داد که گروه‌‌های نظامی کُرد و احزاب حامی آنها طی چندین ماه تلاش خود را برای عدم تشکیل دولت ائتلافی به رهبری داووداوغلو و اردوغان انجام دادند و ناآرامی‌ها نقاط متعددی از این کشور را درگیر کرده بود. بنابر این پس از اعلام پیروزی اردوغان و افزایش آرای او در انتخابات مجدد، حالا دست بالا با اوست. شواهد نشان می‌دهد نه تنها همان روزنه محدود امید برای آشتی کردها با دولت بسته شده است، بلکه احتمالاً هجمه شدیدی از سوی دولت در پیش است که بیش از هر چیز با سوءاستفاده از حضور داعش در عراق و سوریه صورت می‌گیرد.

به نام داعش و به کام اردوغان

گفته می‌شود آغاز مجدد درگیری‌‌ها شاید با تحریک حزب حاکم صورت گرفت تا از ریزش آرای خود به سبد احزاب ملی‌گرا و حامی حقوق اکراد، جلوگیری کند و ترک‌ها در ترکیه را از بازنگری در برخورد با کردها منصرف کند. بر این اساس رأی مجدد به اردوغان یعنی حمایت ترک‌ها از مقابله دولت ترکیه با شبه نظامیان کُرد، گر چه اکنون چیزی فراتر از یک مقابله و شبیه جنگ شهری در جریان است.

داووداوغلو نخست‌وزیر ترکیه موج جدید حمله علیه اکراد این کشور را این‌گونه در میتینگ حزبی‌اش تشریح کرد:«ما خسته نمی‌شویم. ما شب و روز می‌جنگیم تا وقتی که همه کوهستان‌ها، شهرها، محلات و کوچه‌‌های این کشور از مراکز ترور پاک شوند». منظور او از «مراکز ترور» شاخه‌‌های نظامی اکراد به ویژه پ.ک.ک بود. اردوغان نیز تهدید را به اوج رسانده و اعلام کرد همه نیروهای پ.ک.ک باید حتی اگر شده «در خانه‌هایشان»، «نابود شوند». آنچه به صورت رسمی اعلام شده، هدف این عملیات گسترده را «حفاظت از شهروندان در برابر تروریسم و بازیابی نظم عمومی» عنوان کرده است.

15 میلیون کرد در جنوب شرق ترکیه ساکن هستند و عمده آنها با کردهای شمال عراق و شمال سوریه همبستگی دارند. حالا کردهای عراق و سوریه عملاً نیروی زمینی ائتلاف علیه داعش شده‌اند و بمباران هوایی علیه داعش را بر روی زمین تکمیل می‌کنند. قدرت‌گیری این اکراد جنگجو جهت مبارزه با داعش، دولت ترکیه را به هراس انداخته که در این سوی مرز یعنی جنوب شرق کشور ترکیه نیز شاهد افزایش توان نظامی و سازمان‌دهی اکراد باشد. از این رو به عنوان عضو ناتو عضوی از ائتلاف علیه داعش است اما همزمان به بمباران پایگاه‌ اکراد نه فقط در ترکیه با تانک و خمپاره بلکه در شمال عراق و سوریه با جنگند‌ه‌های خود می‌پردازد، گر چه از زمان سقوط جنگنده سوخو 24 روسی، تهدید پوتین منجر به لغو پرواز جنگنده‌های ترکیه‌ای بر فراز سوریه شده است.

در پی افزایش درگیری میان نظامیان کرد و دولت ترکیه، «کتی پیری - Kati Piri» گزارشگر پارلمان اروپا هفته گذشته به این کشور آمد و پس از بررسی اوضاع اعلام کرد «نقش حقوق بشر توسط هر دو طرف در ترکیه صورت می‌گیرد». وی ایجاد موانع در شهرها توسط پ.ک.ک را «غیرقابل قبول» و برخورد دولت با این گروه را «افراطی و بیش از حد» توصیف کرد: «مثل تنبیه عمومی شده است. خطر اصلی این است که این‌گونه افراد بیشتری به تندروی متمایل می‌شوند».


جنگ شهری یا فاجعه امنیتی

ماه جولای بود که همزمان با ناکامی حزب عدالت و توسعه در کسب اکثریت مجلس، آتش‌بس دوساله میان دولت و اکراد شکست و هر کدام از دو طرف، دیگری را ناقض آتش‌بس اعلام کرد. اما در مورد نتیجه نقض آتش‌بس کسی اختلاف نظر ندارد:‌ شهرهای جنوب شرق ترکیه مانند آنچه در طول سه دهه بر سرشان آمده است، بار دیگر بر اثر شدت درگیری‌ها ناامن شده و هر چه بیشتر تخریب می‌شوند. حضور 10000 پلیس با پشتیبانی تانک‌ها در این چند روز از زمان نقض آتش‌بس بی‌سابقه بوده است.

تا روز یک‌شنبه، عملیاتی که نیروهای نظامی ترکیه در جنوب شرق این کشور یعنی محل سکونت اکثر اکراد این کشور طی شش روز صورت دادند، حدود 110 کشته از میان این اقلیت قومی برجای گذاشته است. جان‌باختگان متهم به حضور در پ.ک.ک بوده‌اند اما بسیاری از آنها از جمله «اِنگین گزیجی» که تنها با 24 سال سن، سرپرست 8 نفر شامل سه فرزندش بود، به گفته اطرافیانش هیچ ارتباطی با نظامیان کُرد نداشته است. دولت از ارائه آمار دقیق کشته‌ها خودداری می‌کند اما اعلام کرده که در ماه‌های گذشته بر اثر اقداماتش، 3000 تن از نظامیان از ادامه فعالیت علیه دولت منصرف شده‌اند.

در اعتراض به این عملیات بزرگ و ظاهراً دامنه‌دار، تظاهرات مکرر در استانبول و دیاربکر،‌ بزرگترین شهر در جنوب شرق این کشور برگزار می‌شود و پلیس نیز از شلیک گاز اشک‌آور، آب پرفشار و گلوله‌های پلاستیکی برای پراکنده‌کردن مردم دریغ نمی‌‌کند. صدای «زنده باد کردستان» در همهمه میدان تقسیم استانبول شنیده می‌شود، صداهایی که برخی از آنها باید شب را در بازداشت‌گاه بگذرانند. مغازه‌ها در این مکان بسته شده و پلیس از نزدیک‌شدن گردشگران جلوگیری می‌‌کند.

تمرکز اصلی نیروهای نظامی ترکیه بر استان‌های شیرناک (یا شرناق)، ماردین و دیاربکر است. شهرهای سیزره و سیلوپی در نزدیکی مرز ترکیه با عراق و سوریه و همچنین نوسایبین و دارگسیت پرالتهاب‌ترین نواحی ترکیه شده‌اند. در 17 شهر ترکیه، حدود یک هفته است که مقررات حکومت نظامی بر رفت‌وآمد مردم اعمال می‌شود. درگیری‌ها بسیار گسترده شده و اکنون دیگر کردها نه در حومه شهرها بلکه در خیابان‌های مرکز شهر به حفر سنگر و ایجاد موانع برای کاهش تلفات خود بهره می‌گیرند. گفته می‌شود این نتیجه سیاست جدید پ.ک.ک در مبارزه با دولت است.

تانک‌ها شهر سیزره را محاصره کرده و نفربرها در شهر جولان می‌‌دهند تا هر کسی را که معترض یا مشکوک است بازداشت کنند. طبق اعلام مقامات امنیتی و ساکنان محل، بیش از 300 خانه در اثر درگیری‌‌ها تخریب شده و یا به دلیل اصابت خمپاره‌هایی که عمل نکرده‌اند،‌ غیرقابل سکونت شده‌اند. خطوط انتقال برق آسیب دیده در نتیجه برخی شهرها با قطع دائم برق روبرو شده‌اند، هر چند گفته می‌شود قطع آب و برق، ابزاری است که دولت در کنار شنود تلفن‌ها برای بیرون‌کشیدن نظامیان کرد از مخفیگاه‌‌های شهری‌شان بکارگرفته است. صدای شلیک گلوله‌ها به صورت مستمر شنیده می‌شود. نمای ساختمان‌ها پر از حفره‌هایی است که گلوله‌ها نقاشی کرده‌اند و داخل بسیاری از بناها آثار آتش‌سوزی مشاهده می‌شود.

این وضعیت منجر به مهاجرت بیش از 200 هزار نفر از مناطق درگیری شده است. فقط 11 هزار نفر طبق اعلام شهردار سیلوان از این شهر رفته‌اند. او خود پیش‌تر به اتهام همکاری با نظامیان کرد، یک دهه را در زندان گذرانده است و حالا جانشین کسی شده که به همراه یک شهردار دیگر به همین اتهام یا به قول دولت ترکیه به اتهام «تضعیف وحدت دولت» بازداشت شده‌اند. حالا او معتقد است جز از طریق سیاسی نمی‌توان منازعه کردها و ترک‌ها را حل کرد.

یکی از کارکنان شرکت دولتی پست بر اثر حمله نیروهای پ.ک.ک به خودرو‌ او کشته شد و یک پلیس نیز در اثر شدت جراحات در درگیری با کردها،‌ جان باخت. گفته می‌شود یک نیروی دیگرِ پلیس نیز کشته شده است. دیواره قلعه‌ای متعلق به قرن 4 میلادی که در میراث فرهنگی یونسکو به ثبت رسیده است، صدمات شدیدی را متحمل شده است. چند هفته پیش،‌ طاهر الیچی وکیل مشهور کُرد (گزارش مشرق درباره او را از اینجا بخوانید) در همین منطقه با هدف دعوت از دو طرف برای حفاظت از مناره‌ای تاریخی تجمع کرده بود که هدف یک گلوله قرار گرفت و جان باخت.


نه فقط پلیس و نیروی زمینی، بلکه نیروی هوایی ترکیه نیز مشغول پاکسازی پ.ک.ک است. هر از چندی مانند همین جمعه گذشته، جنگنده‌های ترکیه از مرزهای عراق گذشته و مناطق شمالی این کشور را به مشکوک به حضور فعالان نظامی کُرد است، بمباران می‌‌کنند.


منابع: