به گزارش مشرق، حج تمتع  امسال بار ديگر شاهد حادثه اي دلخراش و غمناک بود. اين حادثه موجي جديد از تبليغات منفي و مثبت در شبکه هاي اجتماعي در موضوعات مختلف برانگيخت. با وجود اين شرايط و فعاليتهاي تبليغي دشمن در جبهه فرهنگي، نوع عملکرد و فعاليتهاي فعالان فرهنگي پس از حادثه منا حائز اهميت است. به همين دليل به سراغ حاج اميرخوراکيان معاون هماهنگي دفتر حفظ و نشر آثار آيت الله العظمي خامنه اي رفتيم. کسي که به عنوان مسئول رسانه اي بعثه رهبري در حج امسال حضور داشت و از شاهدان عيني اين ماجرا بود. امير خوراکيان که پيش از اين رياست سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران، دبيرکلي اتحاديه انجمنهاي اسلامي کشور و معاونت تبليغات آستان قدس رضوي، را در کارنامه مفصل فرهنگي خود داشته است به دليل پيشينه و تجربه تشکلي و فرهنگي که دارد گزينه بسيار خوبي بود تا بگويد فعالان فرهنگي پس از حادثه منا چه وظيفه اي دارند و چه بايد بکنند. آنچه مي خوانيد يادداشت شفاهي اميرخوراکيان براي جريان امروز است.

شرايطي که جانباختگان در آن قرار گرفتند، مظلوميت آنها، در احرام و پاک بودنشان، باعث مي شود که جايگاه رفيع و بلندي داشته باشند. البته در اين زمينه نبايد مبالغه بشود؛ به نظر من، نبايد از لفظ «شهيد» براي اين عزيزان استفاده کنيم. «شهيد» معناي خاصي دارد؛ جانباختگان منا با همه ارزش و جايگاهي که دارند، شرايطي را تجربه کردند که متفاوت با شرايط شهادت است. در عين حال، يکي از محورهايي که فعالان فرهنگي بايد در ارتباط با آن بکوشند، برنامه توليد و اجرا کنند، مسئله جايگاه و شأن مقام جان باختگان حج تمتع امسال است تا مشخص شود اصل سفر اينها سفري الهي براي انجام فريضه مهم حج بوده است. و با جان باختگان ديگر حوادث، تفاوت مبنايي دارند. اينها به نوعي مصداق اين آيه «وَ مَن يَخرُج مِن بَيتِه مُهاجِراً اِلَي اللهِ وَ رَسولِه ثُمَّ يُدرِکهُ المَوتُ فَقَد وَقَعَ اَجرُهُ عَلَي الله» هستند. 

درست است که اين اتفاق در دولت عربستان رخ داده است ولي فريضه حج در واقع مسئله اي مربوط به همه مسلمانان است  ليکن ابعاد کار بسيار اهميت دارد. موضوع ضعف دولت عربستان و پاسخگو نبودن آنها چه در خصوص اصل اتفاق و چه در خصوص ماجراهاي بسيار تلخ بعد از آن بايد حتما بررسي شود. بايد درباره کوتاهي ها، قصورها، کم لطفي ها، بي توجهيها، سوءتدبيرها و تسامح هايي که بعد از اين اتفاق، دولت عربستان و نيروهاي اجرايي آنها مرتکب شدند، تحقيق انجام گيرد. يکي از مسئوليتها و رسالتهاي فعالان فرهنگي اين است که اين موضوع را رها نکنند؛ بلکه آن را در عرصه بين المللي مطرح کنند و ابعاد قضيه دنبال شود. از طرفي صحبتها در اين موضوع بايد دقيق باشد و شايعات و حدس و گمانهايي که پايه و اساس جدي ندارد، بيان نشود؛ چون اصل ماجرا را تحت الشعاع قرار ميدهد. 

مسائل تلخ حج امسال هم شيعه را عزادار کرد و هم سني را مثلا در اين حادثه برادران و خواهران اهل سنت ما هم آسيب جدي ديدند. 

پس مسئله سوم، اين است که مراقب باشيم دشمن از اين حادثه سواستفاده نکند و وحدت مسلمين را بيش از اين خدشه دار نکند و از اين اتفاق به عنوان حربه اي براي تقابل بين شيعه و سني بهره نبرد. بلکه حتي اين حادثه ظرفيتي است براي وحدت بيشتر شيعه و سني در مقابل جريان انحرافي وهابيت و دولت ظالم و بي کفايت سعودي.

ما در اين حادثه از نزديک شاهد بوديم که تمام کارها به بدترين شکل ممکن قفل شده بود و هيچ کاري به نتيجه نمي رسيد، هيچ پاسخگويي از سوي دولت عربستان انجام نميشد.

 دولت آل سعود نه تنها از هيئتي که از طرف دولت آمده بود، استقبال نکردند بلکه به هيچ وجه حاضر به گفتگو با آنها هم نمي شدند لذا هيچ امکان ارتباط و جلسه اي تا قبل از بيانات مقام معظم رهبري براي اين هيئت فراهم نبود. اين پختگي و عظمت و شکوه بيان رهبر حکيم انقلاب اسلامي بود که ناگهان فضا را عوض کرد. 

من از اين موضوع اطمينان دارم، زيرا در بعثه حضور داشتم و لحظه به لحظه درجريان مذاکرات بودم.

 صادقانه عرض مي کنم که اگر بيان رهبري نبود، حتي تعداد محدودي از جنازه هاي عزيزانمان را هم نمي توانستيم به کشور برگردانيم چون دستور پادشاه عربستان و اراده جدي دولت عربستان بر اين بود که جنازه ها همانجا دفن شود، شناسايي ها به دقت انجام نشود و درنهايت به موضوع سرپوش گذاشته شود و  هر چيزي که باعث دقت و روشنگري بود، جلويش گرفته مي شد.

 لذا فعالان فرهنگي بايد نقش مقام معظم رهبري، اين نعمتي که ما در جمهوري اسلامي ايران از آن بهره منديم را دقيقتر و بهتر تبيين کنند و اين شخصيت کم نظير  بايد در فواصل و مناسبتهاي مختلف بازشناسي و قدرشناسي شود؛ انشاءالله خداوند اين نعمت را براي ما همچنان حفظ کند. 

به دنبال اين حادثه، در فضاي مجازي، مسايلي با هدف تضعيف اصل حج و زير سوال بردن اين عبادت مهم فردي اجتماعي مطرح شد. در حاليکه فريضه حج، عبادتي است که اگر به درستي انجام شود و نقش خود را در جهان اسلام ايفا کند، نه تنها چنين مشکلاتي پيش نمي آيد، بلکه دنياي اسلام از انديشه وهابيت پاک مي شود يا مسئله فلسطين در حج حل مي شود. در واقع مسائل و مشکلات جهان اسلام بايد در حج حل شود؛ خصوصا که وحدت، يکي از برکات فريضه پرثمر حج است. به دنبال اين حادثه، مطالبي مطرح شد مبني بر اينکه به جاي رفتن به حج بايد به نيازمندان کمک کنيم.

کمک به نيازمند در معارف ديني ما جايگاه خود را دارد و حج هم جايگاه خود را؛ همچنانکه نماز و روزه هم در اسلام جايگاه خودشان را دارند؛ نه اين برطرف کننده آن است و نه آن، برطرف کننده اين. اين حرف هاي سطحي که بدون توجه به ابعاد قضايا گفته مي شود، نبايد باعث ايجاد سوال در ذهن مردم شود. پس فعالان فرهنگي بايد درباره اهميت، اصل، ابعاد، عظمت و جايگاه فريضه حج در ساحات تدويني، تشريحي و تحليلي فعاليت کنند، توليد کنند و شبهات را پاسخ بدهند تا اين حادثه به اصل جايگاه حياتي حج لطمه اي وارد نکند.

فعالان فرهنگي در تصميمات و نتيجه گيري هاي که صورت مي گيرد، نقش دارند؛ مثلا اينکه نتيجه گيري بشود که با شرايط فعلي، حج بايد تعطيل شود. اينکه حج تعطيل بشود يا نشود، بحث بسيار مهمي است که به اين سادگي نمي توان درباره آن تصميم گيري کرد؛ زيرا ما نبايد نقشمان را در جهان اسلام و ارتباط خود را با مسلمانان به راحتي از دست بدهيم. در اين زمينه و در نتايجي که حاصل مي شود، فعالان فرهنگي نيز نقش دارند. مسئله حج براي ما مسئله عربستان نيست. نبايد زود تصميم گرفت. حج، مسئله اي است مربوط به جهان اسلام و موضوع آن، متفاوت با عربستان است. گرچه در محل برگزاري فريضه مهم و حياتي حج، آل سعود نقش دارد ليکن اصل اين مسئله و فرصتهاي بي نظير آن موضوعي فراتر از اينهاست.

حادثه منا بسيار سخت و تلخ بود و آثارش عميق و عظيم. برادر جانبازي داشتيم که بعد از سالها نوبتش شده و به حج مشرف شده بود. از آنجا که خودش توانايي به جا آوردن مناسک را نداشت، اجازه داده بودند با يک همراه بيايد. ايشان فرزند بيست ساله اش را به عنوان همراه آورده بود که در اين حادثه، فرزند عزيز اين جانباز به رحمت خدا رفت. تصور کنيد؛ يک جانباز روي ويلچر با دشواري و در شرايطي سخت، فرزندش را بزرگ کرده و به بيست سالگي رسانده است.

 اين فرزند حتما در لحظه لحظه زندگي، کمک حال پدر بوده و ... البته اين جانباز عزيز، کوه مقاومت و اسوه صبر بود ولي بايد توجه کنيم که همراهي ما شايد بتواند اندکي از درد امثال اين پدر را التيام بخشد. 

يا در نمونه هايي ديگر، خواهري از اهل تسنن داشتيم که در اين حادثه، سه برادر خود را از دست داد يا خانم هايي در اين حادثه، شوهرانشان را از دست دادند. پس اين حادثه، آثاري عميق و جدي دارد و به اين سرعت برطرف نمي شود. ممکن است اين آثار در فضاي افکار عمومي مورد توجه قرار نگيرد و زود فراموش شود ولي در دل خانواده ها مي ماند. 

فعالان فرهنگي بايد در توليدات، محتوا، کارهاي تشکيلاتي، فعاليتهاي فرهنگي ببينند که چه کارهايي در راستاي کمک به استقامت اين افراد و مواجهه صحيح و منطقي و مورد رضايت پروردگار در برابر اين حادثه مي توانند انجام دهند.

در حادثه قبلي که در فرودگاه جده اتفاق افتاد و منجر به تعطيلي عمره شده بود، بارها در  شبکه هاي اجتماعي موضوع اختلاف عرب و عجم مطرح شد. اين موضوع، از آن دسته مسائلي است که استکبار جهاني را خوشحال مي کند. هرچه ما بر طبل اينگونه جداييها و اختلافها و مقايسه ها بکوبيم، براي دشمنان اسلام، خوشحال کننده است. اصلا اين مسئله چه نتيجه اي دارد که مي خواهيم اختلاف عرب و عجم را به اصطلاح دنبال کنيم و بگرديم در ادبيات و تاريخ، مصاديقش را بيابيم و آن را درشت کنيم؟ اين هم به نظر من مسئله اي است که فعالان فرهنگي بايد به آن توجه کنند. 

اينکه مشکل از دولت عربستان است، درست است؛ اينکه بعداز حادثه از سوي دولت عربستان کوتاهي شده است، حقيقت دارد؛ اينکه مسئولان ما در اداره کار نقشي نداشتند، طبيعي است؛ اينها همه روشن و مسلم است ولي ما هم يک سيستم اجرايي در حج داريم. آيا نمي شد در برابر اين موضوع مثلا تصميمات دقيقتري گرفت و يا تدابير بهتري براي آينده انديشيد؟ يا آيا عملکرد دستگاه ديپلماسي ما در آنجا درقبال اين مسئله خوب بوده است؟ در واقع نبايد اشکالات ديگران باعث شود که نقد ما به عملکرد ارکان خودمان در اين حادثه، فراموش شود. همچنين اين موضوع بايد بررسي شود که آيا رسانه ها، چه رسانه ملي چه ساير رسانه ها کارشان را در اين حادثه درست انجام دادند؟

به نظر من، جنس اين بحث، با ساير موضوعاتي که مطرح کرديم، متفاوت است؛ و براي فعالان فرهنگي که نخبه هستند و بحثها را به صورت کارشناسي دنبال مي کنند اهيمت دارد و ممکن است نيازي نباشد اين بحث به افکار عمومي کشيده شود اما ضرورت توجه به اصل موضوع را از بين نمي برد.  اين بحث نيز در کنار همه بحث هاي ديگر مي تواند به توانمندسازي ظرفيت نظام و برطرف کردن ضعف هاي موجود کمک کند.