به گزارش مشرق، نرخ سزارین در کل جهان در حال افزایش است و این رشد، گاه خیره‌کننده است. در فرانسه این نرخ در دهه پنجاه میلادی حدود پنج درصد بود. در سال 1990، به 10 درصد رسید. اواخر دهه 90 به 15 درصد رشد پیدا کرد و در حال حاضر 21 درصد است. دلیل تمایل افزایش به سزارین در جهان مشخص نیست؛ زیرا علی‌رغم ساختارهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و پزشکی مشابه در کشورهای مختلف، نرخ‌های متفاوتی از سزارین وجود دارد: آمریکا 30 درصد، ایتالیا 35 درصد، برزیل 37 درصد، شیلی 40 درصد، در چین در مناطق شهری 60 درصد و در برزیل در قشر مرفه این رقم به 80 درصد نیز می‌رسد. نرخ سزارین در فرانسه از سال 2003 ثابت مانده است. به گفته مجله لکسپرس، نمی‌توان افزایش تمایل به سزارین در فرانسه را به منفعت مالی متخصصین زن و زایمان نسبت داد؛ چراکه هزینه زایمان طبیعی و سزارین به یک اندازه است.

البته زایمان از طریق سزارین در بعضی موقعیت‌ها ضروری به‌نظر می‌رسد، اما امتیازات آن در برابر زایمان طبیعی (در شرایطی که مشکلی برای مادر و کودکش ایجاد نمی‌کند)، جای بحث دارد. سازمان جهانی بهداشت درصدهایی را برای میزان حداقلی و حداکثری سزارین ارایه کرده است. به دلیل خطری که توسل افراطی به سزارین به همراه دارد، این آمار سطح حداقلی و سطح حداکثری قابل قبول را ارایه می‌کند. اگر در کشوری رقم سزارین به سطح حداقلی 5 درصد زایمان‌ها نرسد، می‌توان نتیجه گرفت که تعدادی از زنانی که به این نوع زایمان احتیاج داشته‌اند از آن بهره نبرده‌اند. در این صورت اولویت آن کشور باید به سمت اجرای بیشتر سزارین برود. اگر تعداد سزارین‌ها از 15 درصد فراتر برود، می‌توان نتیجه گرفت که برخی از سزارین‌ها بیهوده انجام شده‌اند. بنابراین باید مراقبت شود که از سزارین‌های بیهوده ممانعت به‌عمل آید. اگر تعداد زایمان‌های سزارین بین 5 تا 15 درصد کل تولدها باشد، می‌توان نتیجه گرفت که احتمالاً اکثریت زنانی که به سزارین احتیاج داشته‌اند از آن بهره برده‌اند.

در بررسی دلایل انتخاب نوع زایمان شاید بتوان گفت یکی از عواملی که سبب می‌شود زنان از زایمان طبیعی بگریزند، ترس از درد زایمان طبیعی است. این درد را یا خود فرد قبلاً تجربه کرده، یا با شنیدن و خواندن تجربیات دیگران، اضطراب و ترس از زایمان طبیعی در او به‌وجود آمده است. در فرانسه برای کاهش درد و اضطراب ناشی از آن راه‌حل‌هایی در نظر گرفته شده است. این یادداشت به معرفی برخی از این راهکارها می‌پردازد.

کلاس‌های آموزشی: دکتر برنادت دوگسکه معتقد است زمانی‌که زنان خود برای زایمان همکاری می‌کنند و همه چیز را به پزشک یا ماما نمی‌سپارند، مدت زمان زایمان کاهش می‌یابد و زن زائو احتیاج کمتری به مسکن‌های ضددرد یا آمپول اپیدورال (جهت بی‌حسی موضعی) پیدا می‌کند؛ لذا آگاه‌کردن زن به نحوه مشارکت در زایمان، از درجه اهمیت بالایی برخوردار است و این مهم، در کلاس‌های آموزشی مختلف تعلیم داده می‌شود.

تمامی زنان باردار می‌توانند از جلسات آمادگی برای زایمان که اغلب در زایشگاه محل زایمانشان برگزار می‌شود، استفاده کند. این کلاس‌ها اطلاعات مفیدی درباره زایمان و زندگی نوزاد در سال اول زندگیش در اختیار زنان قرار می‌دهند و مخصوصاً برای زنانی که برای بار اول صاحب فرزند می‌شوند، سودمند است. هزینه این کلاس‌ها به طور کامل تحت پوشش بیمه اجتماعی قرار می‌گیرد؛ با این شرط که برگزارکننده کلاس پزشک یا ماما باشد.

هدف این کلاس‌ها به شرح زیر است:
-    زن باردار از نظر جسمی و روحی خود را برای زایمان طبیعی آماده کند؛

-    بهتر بدنش را بشناسد و به نیازهای آن گوش دهد؛

-    اطلاعات متعددی راجع به روند بارداری دریافت کند؛

-    سؤالاتی که اغلب مادران آینده درباره هفته‌های آخر بارداری، فرآیند زایمان، دردهای پس از زایمان، تغذیه کودک و ... دارند، پاسخ داده شود؛

-    موقعیت‌ها و رفتارهایی که در حین زایمان طبیعی به آسان‌ترشدن آن کمک می‌کنند را فرابگیرد.

-    تمرین‌های ریلکسیشن که در حین زایمان طبیعی به سهولت آن کمک می‌کند را انجام دهد.

-    تمرین‌های نرم‌کردن ماهیچه‌های لگن را انجام دهد؛

-    یاد بگیرد چه‌طور لگن را جابه‌جا کند. این حرکت سبب می‌شود درد ماهیچه‌های کمر و رباط یا لیگامان کمتر شود و نوزاد بتواند راحت‌تر از بدن خارج شود؛

-    بدنش را تمرین دهد که خروج نوزاد با سهولت بیشتری صورت پذیرد؛

-    یاد بگیرد ماهیچه‌های بدنش را شل کند؛

-    میان‌دوراه یا پرینه‌اش (ماهیچه‌ای که ناحیه تناسلی را به پایین ستون فقرات وصل می‌کند) را بشناسد و تمرین‌هایی را انجام دهد که به نرم‌شدن پرینه کمک کند. یک پرینه منعطف و نرم، کمتر به اپیزیوتومی (برش پرینه در حین زایمان) احتیاج پیدا می‌کند؛

-    یاد بگیرد که دردهای زایمان را با تنظیم تنفس و شناخت حرکت‌هایی که تحرک لگن را تسهیل می‌کند، بهتر تحمل کند؛

-    این کلاس‌ها که عمدتاً در زایشگاه انتخابی زن باردار برگزار می‌شوند باعث می‌شود که فرد به این مکان رفت‌و‌آمد کند و با محیط آشنا شود، از وسایلی که در اتاق زایمان وجود دارد دیدن کند و بدین ترتیب ترس ناشی از محیط زایمان از بین برود.

کلاس‌های آمادگی بارداری انواع مختلف دارد:

کلاس روش‌های کلاسیک

کلاس آموزشی از دو بخش تئوری و عملی برخوردار است. در بخش تئوری آناتومی بدن زن، تغییرات آن در طی بارداری و نحوه زایمان طبیعی آموزش داده می‌شود و مادران آینده می‌توانند سؤالات‌شان را در این‌باره بپرسند. آن‌ها در این کلاس‌ها فرصت می‌یابند با سایر والدین ملاقات کنند و از ترس‌ها و نگرانی‌های خود صبحت کنند و اطلاعات کسب کنند. پدرها نیز می‌توانند همسران خود را در این کلاس‌ها همراهی کنند. در بخش عملی، زنان ریکلسیشن و تمرین‌هایی که جهت تسهیل زایمان لازم است را فراگرفته و انجام می‌دهند و به ایشان توصیه می‌شود روزی نیم‌ساعت این تمرین‌ها را انجام دهند.

کلاس پیلات

پیلات یا ژیمناستیک ملایم یک دوره آموزشی نیمه‌ورزشی است و شامل تمرین‌دادن ماهیچه‌های شکمی، ماهیچه‌های پرینه و لومبر می‌شود. هم‌چنین زنان در این کلاس می‌آموزند چه‌طور خود را ریلکس کنند، نفس بکشند و عضلات خود را شل کنند.

کلاس استخر

سبک‌وزنی در آب سبب می‌شود مشکلات مربوط به وزن از بین برود و گردش خون بهتر صورت بپذیرد. در نتیجه انجام تمرین‌هایی که در بیرون آب غیرممکن به نظر می رسد، آسان می‌شود. زن باردار می‌تواند خود را در آب رها کند و تمرین‌های مربوط به دم و بازدم را انجام دهد که در هنگام زایمان طبیعی مهم است. حرکات ورزشی دوران بارداری که در آب انجام می‌شود، روش خوبی برای تسکین کمر درد ناشی از بارداری نیز هست. تمامی مراحل توسط متخصصین آموزش داده می‌شود.

کلاس سورفولوژی

سورفولوژی نوعی تکنیک تنفس و ریلکسیشن و روش ایده‌آلی جهت از بین بردن اضطراب‌های شدید است. این روش به زن باردار می‌آموزد که چه‌طور در هنگام زایمان افکار خود را متمرکز کند، از نظر فیزیکی و روحی خود را رها کند، به حالتی نزدیک به خوابیدن برسد و به تولد نوزاد کمک کند.

پزشک یا مامایی که در زمینه سورفولوژی آموزش دیده است، به آرامی مراحل مختلف زایمان را با زن باردار مرور می‌کند. هدف، آماده‌کردن روحی زن جهت آمادگی برای زایمان از طریق تصورات مثبت و تکنیک‌های تنفس و مدیریت بهتر دردهای ناشی از انقباض‌هاست.

کلاس ‌هاپتونومی

هاپتونومی را علم عاطفه می‌خوانند. مادر و نیز پدر در این کلاس یاد می‌گیرند که با کودک خود از طریق لمس‌کردن و نوازش شکم مادر، ارتباط برقرار کنند. به این ترتیب زمینه رابطه عاطفی با کودک قبل از تولد مهیا می‌شود و باعث آسان‌ترشدن زایمان خواهد شد.

کلاس یوگا

این تکنیک حرکتی و تنفس، به کشش و رهاکردن ماهیچه‌ها کمک می‌کند و فرد به ظرفیت‌های فیزیکی بدن خود آگاه می‌شود. این موضوع سبب می‌شود زن باردار بهتر با انقباض‌های رحمی زمان تولد کودکش همراهی کند. هم‌چنین در این کلاس‌ها آموزش‌هایی جهت روبه‌روشدن با درد زایمان داده می‌شود.

در تمام این کلاس‌ها، زنان باردار علاوه بر آموختن تکنیک‌های مختلف، با یک‌دیگر آشنا می‌شوند. ملاقات زنان دیگری که در ماه‌های متفاوت بارداری هستند و همگی برای زایمان طبیعی به آن کلاس آمده‌اند، به زن باردار کمک می‌کند بدن خود را راحت‌تر بپذیرد و با پدیده زایمان طبیعی آسان‌تر روبه‌رو شود.

انتخاب تعیین نحوه قرارگیری بدن در حین زایمان

در کلینیک‌ها و بیمارستان‌های فرانسه زنان این اجازه را دارند که موقعیت قرارگیری بدن در هنگام زایمان را خود تعیین کنند. درازکشیدن به پشت، رایج‌ترین وضعیت قرارگیری بدن زن برای زایمان بوده و هست، اما به مرور زمان راه‌های دیگر جهت تسهیل زایمان پیشنهاد شد.

اگر به مداخلاتی نظیر فورسپس که موقعیت افقی را الزامی می‌سازند احتیاج نباشد، پزشک و ماما زن را تشویق می‌کنند که خود موقعیتی را که در آن احساس راحتی می‌کند برای زایمان انتخاب کند. زن می‌تواند موقعیت‌های مختلف را بیازماید تا موقعیتی را بیابد که در آن احساس راحتی می‌کند. بدین ترتیب زائو از موقعیت انفعال بیرون می‌آید و راهبری زایمان را بیشتر برعهده می‌گیرد. زمانی که زن با چنین موقعیت‌هایی آشنا باشد و پزشکان نیز تغییر حالت و جابه‌جا شدن زائو را تجویز کنند، مثلاً زمانی که صورت کودک به سمت شکم مادر است، می‌توان از مادر خواست که به شکل چهاردست و پا دربیاید تا به نوزاد کمک کند که صورتش به سمت پشت مادر برگردد و ورودش به لگن مادر آسان‌تر شود. حتی موقعیت ایستاده، قدم‌زدن یا از پله بالا و پایین رفتن نیز برای افزایش فشار نوزاد به دهانه رحم، امکان‌پذیر است.

به گفته ماما فرانسین کومل دوفن، تغییر موقعیت به کاهش درد هنگام زایمان نیز کمک می‌کند. او معتقد است زمانی‌که مادر به پهلو خوابیده است، استخوان خاجی آزاد می‌شود و جنین راحت‌تر پایین می‌آید. حالت زانوزدن به چرخش کودک در لگن و بازشدن استخوان‌های آن کمک می‌کند.

صندلی زایمان نیز که نشیمن‌گاه آن به شکل نعل اسب است، به زن زائو کمک می‌کند در موقعیت عمودی و با کمک نیروی جاذبه، زایمان کند. استفاده از این صندلی‌ها از قرن‌ها پیش رایج بوده است، اما در یکی دو قرن اخیر جهت تسلط بهتر بر زائو و کودک، و همین‌طور تسهیل مداخلاتی نظیر فورسپس این موقعیت به موقعیت خوابیده تغییر یافت.

برخی معتقدند میزان خون‌ریزی زن در این وضعیت بیشتر از حالت خوابیده است، اما برخی دیگر معتقدند میزان خون‌ریزی در هر دو حالت یک‌سان است و تنها به دلیل این‌که در حالت نشسته خون ازدست‌رفته جمع‌آوری و ارزیابی می‌شود، بیشتر به نظر می‌رسد.


توپ زایمان

یکی از ابزارهای تحرک برای زن زائو است و تمرینات انجام‌شده با آن باعث به حرکت درآوردن لگن و پایین‌آمدن کودک می‌شود. هم‌چنین به تسکین دردهای ناشی از انقباض زایمان کمک می‌کند. در صورتی‌که زائو حس می‌کند بدنش خشک است و تحرک دشوار، توپ زایمان کمک می‌کند آسان‌تر حرکت کند. زن زائو می‌تواند موقعیت های مختلفی را با توپ تمرین کند تا حالتی که در آن احساس راحتی می‌کند را پیدا کند. برخی معتقدند هر چه زائو بیشتر موقعیت خود را تغییر دهد، احتمال بیشتری وجود دارد که جنین جهت مناسب را برای خروج پیدا کند.


وان آب گرم

اغلب زایشگاه‌های فرانسه مجهز به وان‌هایی هستند که زن زائو می‌تواند داخل آن بنشیند. آب گرم باعث ریلکس‌شدن بدن، کاهش دردهای ناشی از انقباض و گشادی دهانه رحم می‌شود. ضمناً خود آب سبب احساس سبکی و تسکین دردهای ماهیچه‌ای است. البته این روش تا زمانی که کیسه آب پاره نشده است، استفاده می‌شود؛ زیرا پس از آن ممکن است باعث عفونت شود.  

تزریق آمپول اپیدورال (پریدورال)

این آمپول که در صورت تمایل زائو پس از بی‌حس‌کردن مکان فروکردن سوزن، به قسمت پایینی ستون فقرات تزریق می‌شود، به بی‌حسی موضعی و کاهش درد کمک می‌کند. اپیدورال مانع از انقباضات رحمی نمی‌شود و زائو می‌تواند بدون درد و با آرامش بیشتری برای تولد نوزاد همکاری کند. تجربه مادران دیگر که با تزریق این ماده زایمانی آسان و با درد کمتر داشته‌اند، به از بین بردن ترس ناشی از درد کمک می‌کند.

حضور پدر در هنگام زایمان

بیمارستان‌ها و کلینیک‌های فرانسه به شریک زندگی زن باردار (و یا هر کسی که زن در کنارش احساس آرامش بیشتری می‌کند نظیر مادر، خواهر، دوست) اجازه می‌دهند هنگام زایمان در کنار او حاضر باشد.

نقش مرد خاطرجمع‌کردن و احساس امنیت دادن به زن است. بدین ترتیب اگر مرد بتواند خون‌سردی خود را حفظ کند و استرس نداشته باشد، زن احساس می‌کند فرد آشنا و مهمی در کنارش هست و از او حمایت می‌کند و این به کاهش اضطراب و استرس او کمک می‌کند. مرد با حرف‌زدن با زن، خشک‌کردن عرقش، ماساژدادن او، کمک به تنفس بهتر و ... می‌تواند نقش فعال و مفیدی در زایمان داشته باشد. به علاوه زمان زایمان، زن در دنیایی غوطه‌ور می‌شود که برایش ناشناخته است و حضور مرد به او این اطمینان را می‌دهد که دوباره به زندگی عادی برمی‌گردد. البته پدران آینده می‌توانند مادران را در دوره‌های آموزشی همراهی کنند و با دردهای زایمان، وسایل پزشکی و نحوه زایمان آشنا شوند تا ترس و اضطرابی برای حضور در کنار زن زائو نداشته باشند.

زایمان طبیعی تجربه منحصر به‌فرد و در عین حال دردناکی در زندگی یک زن است. چنان‌چه زنان مهارت‌های لازم جهت همکاری در زایمان را بیاموزند و تکنیک‌هایی جهت مدیریت یا کاهش درد و نیز دادن آرامش و حمایت از زائو در بیمارستان‌ها و کلینیک‌ها به‌کار گرفته شود، ممکن است ترس و اضطراب ناشی از آن کاهش یابد و این نوع زایمان با اقبال بیشتری روبه‌رو شود. برخی از امکانات و تسهیلات ذکرشده در تمامی کلینیک‌ها و بیمارستان‌های فرانسه و برخی در اغلب آن‌ها موجود است. البته چنان‌چه در مقدمه گفته شد، کشور فرانسه علی‌رغم تمام این تدابیر، با افزایش میزان سزارین روبه‌روست، اما چه بسا در صورت فقدان چنین تمهیداتی نرخ رشد سزارین بسیار بیشتر از نرخ کنونی بود.

برخی منابع:

1.    http://www.who.int/maternal_child_adolescent/documents/9280631985/fr/
2.    http://www.lexpress.fr/styles/enfant/accouchement-sans-peridurale-comment-supporter-la-douleur_1608474.html
3.    http://fael.asso.fr/content/femmes-enceintes
4.    http://sante.lefigaro.fr/actualite/2010/11/21/10560-est-il-normal-daccoucher-par-cesarienne
5.    www.haptonomy.org
6.    http://www.cesarine.org/avant/etat_des_lieux.php
7.    http://www.topol.ch/index.php/gebaerstuhl-vita-165.html

منبع: مهرخانه