به گزارش مشرق به نقل از فارس، هسته اصلي کتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران در سال 1340 شمسي در مدرسه دارالفنون بنا نهاده شد و در سال 1316 رسماً در ساختمان جديدي که در واقع براي کتابخانه موزه ايران باستان ساخته شده بود، تأسيس شد.
البته پيش از آنکه کتابخانه ملي ايران تأسيس شود کتابخانه‌هاي ديگري به صورت غيررسمي و رسمي وظيفه کتابخانه ملي را انجام داده و خدمات بسياري را به اقشار مختلف جامعه و به خصوص دانشجويان و محققان عرضه کرده‌اند که از نخستين آنها مي‌توان به کتابخانه دارالفنون اشاره کرد.

اين کتابخانه که همزمان با افتتاح مدرسه دارالفنون در سال 1231 شمسي به فرمان «ميرزا تقي‌خان اميرکبير» صدر اعظم ناصرالدين شاه ايجاد شده است و در سال 1277 شمسي کتابخانه ملي جنب کتابخانه دارالفنون گشايش يافت؛ 9 سال بعد يعني در سال 1286 شمسي اين دو کتابخانه در هم ادغام شده و با نام کتابخانه عمومي معارف آغاز به کار کرد.
طبق اساسنامه اين کتابخانه که در سال 1369 به تصويب رسيده است کتابخانه ملي مؤسسه‌اي آموزشي (علمي)، تحقيقاتي و خدماتي محسوب مي‏شود که در شهر تهران زير نظر مستقيم رياست جمهوري انجام وظيفه مي‌کند.

کتابخانه ملي ايران به ساير کتابخانه‌هاي کشور نيز خدمات ارزنده‌اي را ارائه مي‌کند، همچنين اطلاع‌رساني‌ در کتابخانه‌ ملي‌ در تالارهاي‌ گوناگون‌ ارائه‌ مي‌شود، گرچه‌ اين‌ تالارها به‌ لحاظ‌ موضوع‌ تفکيک‌ شده‌اند؛ اما دانشجويان و محققان مي‌توانند از طريق‌ کتاب ‌بر منابع‌ ساير تالارها و مخازن‌ هم‌ دسترسي‌ داشته‌ باشند.

اين کتابخانه داراي تالارهاي مختلفي از جمله خوارزمي‌ (اسناد و کتاب‌هاي‌ خطي‌ و نادر)، خواجه‌ نصيرالدين‌ طوسي‌ (پيايندها)، کمال‌ الملک‌ (منابع‌ غيرکتابي‌)، ابن‌ نديم‌ (مرجع‌ و کتابشناسي‌)، رازي‌ (علوم‌ و فنون‌)، ابن‌ سينا (علوم‌ انساني‌)، تالار و مخزن علوم اجتماعي و هنر و تالار سهروردي‌ (ايران‌شناسي‌ و اسلام‌شناسي‌) است، همچنين بخشي از کتابخانه ملي ايران به کتابخانه کودکان اختصاص داشته و بخشي ديگر از فضاي اين کتابخانه ويژه نابينايان و معلولان است.

تاکنون دانشجويان و محققان بسياري از آثار موجود در کتابخانه ملي ايران بهره‌مند شده‌اند که خبرگزاري فارس براي چگونگي خدمت‌رساني اين کتابخانه به اقشار مختلف جامعه تصميم به گفت‌وگو با برخي از اعضاي اين کتابخانه گرفته که شرح اين گفت‌وگو در ذيل اين مطلب مي‌آيد.

* برخي از منابع کتابخانه ملي ايران فاقد نسخه پي‌دي‌اف است

به گفته آرمين مهدوي، دانشجوي ارشد حقوق بين‌الملل، فضاي کتابخانه ملي ايران براي مطالعه بسيار خوب است و هيچ کتابخانه‌اي به اندازه اين مکان مورد اطمينان نيست، چراکه در اين مکان به تفکيک جنسيت توجه بسيار داشته و واقعأ دانشجويان و محققان براي مطالعه و تحقيق و پژوهش به کتابخانه ملي ايران مراجعه مي‌کنند.
وي با بيان اينکه 30 تا 40 درصد افراد براي مطالعه به اين کتابخانه مراجعه نمي‌کنند، اضافه کرد: متأسفانه برخي از افراد جوان براي مطالعه به اين کتابخانه مراجعه نکرده و باعث مي‌شوند تا ديد ديگران نسبت به سايريني که عضو کتابخانه ملي ايران هستند، تغيير کند.
به عقيده اين دانشجو، منابع لاتين براي برخي از رشته‌ها بسيار اندک است و به نوعي در برخي از منابع زبان‌هاي انگليسي و فرانسه بسيار ضعيف است، همچنين برخي از منابع اين کتابخانه فاقد نسخه پي‌دي‌اف هستند.

* در کتابخانه ملي ايران کيوسک مشخصي براي راهنمايي کردن افراد وجود ندارد

آزاده ابراهيمي، کارشناس ارشد اقتصاد، توسعه و برنامه‌ريزي معتقد است: منابع کتابخانه ملي ايران تا حدودي به‌روز است، اما متأسفانه اين کتابخانه‌ همانند ساير کتابخانه ملي کشورهاي جهان، شبانه‌روزي نيست.
به گفته وي، در کتابخانه ملي ايران کيوسک مشخصي براي راهنمايي کردن افراد وجود ندارد و هميشه اين امر باعث سردرگمي افرادي مي‌شود که مي‌خواهند در اين کتابخانه براي بار اول عضو شوند، همچنين اگر فردي خارجي داخل کتابخانه ملي ايران شود به دليل عدم وجود تابلوي مناسب و نبود افراد راهنما، اين فرد دچار سردرگمي خواهد شد.
اين کارشناس ارشد اقتصاد، توسعه و برنامه‌ريزي با بيان اينکه افرادي که داراي مدرک تحصيلي ليسانس بوده نمي‌توانند از کتابخانه عمومي و تخصصي کتابخانه ملي ايران استفاده کنند، مي‌افزايد: دانشجويان و افرادي که داراي مدرک تحصيلي کارشناسي ارشد هستند نمي‌توانند براي استفاده از بخش تخصصي اين کتابخانه، جزوه‌ و کتابي را به همراه برده و اگر هم اجازه داده شود بايد بيشتر از 20 صفحه نباشد.

* برخي از آثار کتابخانه ملي ايران به روز نيست

به گفته رضا عبداللهي، دانشجوي دکتراي رشته زبان نگليسي، کتابخانه ملي ايران بايد به تمامي علاقمندان حتي دانشجويان دوره کارداني و کارشناسي خدمات ارائه دهد چراکه برخي از افراد شايد توان و امکان ادامه تحصيل نداشته باشد اما علاقمند بوده تا درباره برخي از علم‌ها و فناوري‌ها اطلاعاتي را کسب و مطالعه کند.
وي معتقد است، اکثر آثاري که در کتابخانه ملي ايران وجود دارد فاقد نسخه پي‌دي‌اف است، عدم وجود اين مهم جاي تأسف دارد چراکه کتابخانه‌هاي ملي ساير کشورهاي جهان به تمامي امکانات و فناوري‌هاي روز مجهز بوده و به کتابخانه‌هاي خود بها مي‌دهند، همچنين برخي از آثار کتابخانه ملي ايران به روز نيست.

* برخي از کتاب‌هاي اين کتابخانه براي مراجعه‌کنندگان قابل رويت نيست

سپيده حضرتي کارشناس ارشد ميکروبيولوژي معتقد است، برخي از آثار کتابخانه ملي ايران در فايل‌هاي مربوطه خود قرار ندارند يعني اگر بخواهيم در سايت مخصوص اين کتابخانه کتابي را جستجو کنيم اثري مشاهده نخواهد شد چراکه چيدمان آن بسيار نامنظم است.
وي مي‌افزايد: بايد يک نسخه از کتاب‌هايي که از سوي انتشارات‌هاي مختلف به چاپ مي‌رسد در اختيار کتابخانه ملي ايران قرار گيرد، اما وقتي در سايت داخلي اين کتابخانه به جستجو اثري جديد مي‌پردازيم، پي‌دي‌اف و نسخه خاصي از آن وجود ندارد يا به نوعي براي ما قابل مشاهده نيست.
به گفته اين کارشناس ارشد ميکروبيولوژي، در کتابخانه ملي ايران همايش‌هاي بسياري برگزار مي‌شود اما اکثر افراد عضو در اين کتابخانه از برپايي اين همايش‌ها ناآگاه بوده و به نوعي مطلع نمي‌شوند.

* کتابخانه ملي ايران بايد شبانه‌روزي شود

فاطمه سحرخيزان، فارغ‌التحصيل رشته علوم سياسي معتقد است که کتابخانه ملي ايران هنوز به عنوان يک کتابخانه ملي نتوانسته جايگاه واقعي خود را حفظ کرده و وظايف خود را به خوبي ايفا کند، چراکه اغلب کتاب‌هايي که توسط نويسندگان منتشر شده در اين مرکز موجود است به دليل کندي سيستم چيدماني، به سهولت در اختيار مراجعه‌کنندگان قرار نمي‌گيرد.
وي بيان مي‌کند: در کتابخانه ملي ايران تابلو و شخصي که راهنماي دقيق دانشجويان و دانش‌پژوهان در امور فني و روابط‌ عمومي باشد، وجود ندارد، همچنين استفاده از آرشيو روزنامه‌ها و مجلات با محدوديت کپي و عکسبرداري مواجه هستيم.
اين فارغ‌التحصيل رشته علوم سياسي با بيان اينکه اين کتابخانه بايد شبانه‌روزي شود، مي‌افزايد: کتابخانه ملي ايران از لحاظ مکاني و زماني محيطي مناسب جهت مطالعه و پژوهش محسوب مي‌شود، همچنين اين کتابخانه براي عبور و مرور راحت مراجعه‌کنندگان به اين مرکز سرويس‌هايي را مدنظر قرار داده است.

* عظيمي: کتاب‌هاي قديمي با توجه به ميزان مخاطب، ديجيتال مي‌شوند

فارس براي جويا شدن نظر و بيان مشکلات اعضاي اين کتابخانه با معاون کتابخانه ملي ايران حضورأ به گفت‌وگو نشست که حبيب‌الله عظيمي در اين راستا گفت: کتاب‌هاي جديد داراي پي‌دي‌اف بوده که چاپ مي‌شوند، همچنين چون قانون حق مؤلف و کپي‌رايت وجود دارد اين کتابخانه از ناشران و مؤلفان خواهشمند است که اگر تمايل دارند پي‌دي‌اف آثار خود را به اين مرکز ارائه دهند تا اين پي‌دي‌اف‌ها در کتابخانه ديجيتال کتابخانه ملي ايران وارد شود.

وي اضافه کرد: ناشران و مؤلفاني که تنها تمايل دارند پي‌دي‌اف اثرشان در سطح کتابخانه ملي ايران اطلاع‌رساني شود و امکان ذخيره و پيرينت گرفتن باشد ما اين کار را انجام مي‌دهيم و اگر علاقمند بوده به طور آزاد مورد استفاده قرار گيرد اين کار را خواهيم کرد.

عظيمي با بيان اينکه کتابخانه ملي ايران به رعايت حق مالکيت قانون کپي‌رايت اهتمام ويژه دارد، ادامه داد: اين کتابخانه کتاب‌هاي قديمي در زمينه‌هاي علوم‌انساني، ايران‌شناسي، اسلام‌شناسي، خطي و چاپ سنگي که به دليل عدم مشمول شدن در قانون کپي‌رايت آنها را ديجيتال و اسکن مي‌کند.

* صدهزار کتاب قديمي ديجيتالي مي‌شود

وي با بيان اينکه کتاب‌هاي قديمي به ترتيب خاص و با توجه به ميزان مخاطب، ديجيتال مي‌شوند، افزود: بالغ بر 2 ميليون کتاب در کتابخانه ملي ايران موجود است که تصور مي‌کنم در طراحي فاز نخست ايجاد کتابخانه ديجيتال بين 50 تا يکصد هزار کتاب قديمي با ديدگاه انتخابي، اسکن و ديجيتال ‌شوند، همچنين اين کار را ادامه خواهيم داد.

عظيمي با بيان اينکه استفاده از نرم‌افزار اين کتابخانه براي بنده هم مشکل بوده و براي جستجوي مطلبي هميشه به کتابدار راهنما مراجعه و از او کمک مي‌خواهم، بيان کرد: نرم‌افزار کتابخانه ملي ايران خوب و جامع بوده و به نوعي کارشناسي شده و مخصوص اين کتابخانه است، همچنين براي جستجو از اين نرم‌افزار بايد دامنه را محدودتر کرد تا جستجو به سهولت انجام شود.

معاون کتابخانه ملي ايران گفت: کتابدار راهنما به افرادي که نمي‌توانند از نرم‌افزار اين کتابخانه استفاده کنند کمک کرده و دريافتي‌ها را در غالب پيرينت و سي‌دي در اختيار آنها قرار مي‌دهد.

وي در خصوص عدم اطلاع‌رساني صحيح براي برگزاري همايش‌ها در اين کتابخانه، اضافه کرد: تعدادي از همايش‌هايي که در کتابخانه ملي ايران برگزار مي‌شود اين کتابخانه اسپانسر بوده و به نوعي سالن را در اختيار متقاضي قرار داده و اطلاع‌رساني برنامه‌هاي فوق نيز به اين مرکز مربوط نمي‌شد.

* دانشجويان زيرليسانس عضويت موقت مي‌گيرند

عظيمي با بيان اينکه به دليل مراجعه‌کنندگان بسيار عضويت در اين کتابخانه به افراد داراي مدرک تحصيلي ليسانس به بالا تعلق دارد، عنوان کرد: اگر فردي دانشجو رشته ليسانس بوده و در مقطعي بخواهد تحقيقاتي در کتابخانه ملي ايران انجام دهد درخواستي را نوشته و پس از بررسي‌ به او کارت 3 تا 6 ماه عضويت ارائه مي‌شود.

وي با بيان اينکه افراد فاقد شرايط عضويت نمي‌توانند بيشتر از 6 ماه از کتابخانه ملي ايران خدمات دريافت کنند، ادامه داد: همه افرادي که از خدمات اين کتابخانه استفاده مي‌کنند دانشجوي تحصيلات تکميلي نيستند به همين دليل آنها با ارائه کارت ملي، کارت مهمان روزانه را دريافت مي‌کنند.

تهيه و تنظيم: رقيه عزيزي شيرکوهي