گروه فرهنگی مشرق - شخصیت های "رخ دیوانه" نماینده دو طیف اجتماعی هستند که توسط یک عامل مجازی (فیس بوک) یکدیگر را می یابند یک طرف فرزندان و وارثان سرمایه دارای دِفُرمه انحصاری و طرف دیگر قربانیان و جاماندگان از این رقابت نابرابر سود پرستی و منفعت طلبی ، وظیفه "رخ دیوانه" آشتی این دو طیف در غالبی ملودراماتیک و شدیدا عوام فریبانه است.
اگر سرمایه داری موروثی که به تعبیر توماس پیکتی مهمترین مرحله سرمایه داری جهانی در قرن بیست و یکم است اینگونه جهان خوارانه و انحصار طلب معیشت اکثریت را قربانی منافع فردی خود نمی کرد هیچگاه شاهد شکل گیری شخصیتی چون "مسعود" نبود. هیچگاه شاهد جامعه هرج و مرج طلب هابزی نبود که در آن جنگی عظیم بر سر پول و سود در حال رخ دادن است.
برابر دانستن شخصیت "پیروز" و "مسعود" با سه شخصیت متمول فیلم از "رخ دیوانه" اثری دروغین خواهد ساخت و یک بار دیگر بر ابزارمندی سینما در حفاظت از منافع سرمایه داری تاکید خواهد کرد. بزرگترین گناه فیلم تطهیر سرمایه داری بر اساس قواعد منسوخ ملودراماتیک سینما دهه60 و 70 میلادی است تنها تفاوت آن فرم پازل گونه ای ست که در بسیاری از مواقع ساختار ملودرام را به سمت عوام فریبی صرف و پاک نمودن صورت مسئله سوق می دهد مانند داستان تعرض به شخصیت "ماندانا" که تنها کارکرد آن ترحم برانگیزی مخاطب است تا بگویند ثروتمندان چه مظلوم و بی دفاع اند،این حربه دقیقا در نسبت با شخصیت زوج جوان فیلم تکرار می شود.
تحمیق مخاطب از آن لحظه آغاز می شود که شخصیت "مسعود" چهره روان پریش و سودازده خود را عیان می سازد او سودای ثروت دارد و می خواهد انتقام خود را از بچه پولدارهای فیلم بگیرد ،دقیقا از اینجاست که "رخ دیوانه " تصویر خود از جوامع سرمایه داری را به مواضع فیلم سازی چون لوئیس بونوئل در فیلم virdiana و یا اریک رومر در فیلم love in the afternoon نزدیک می کند و آن اینکه تنگدستان جملگی دشمن جامعه و عامل هرگونه ناهنجاری اند وجه ایجابی این نسبت شخصیت "پیروز" است که در عین تنگدستی حافظ منافع دوستان ثروتمند خود است، مشکل اینجاست کارگردان فیلم معتقد است کلیت جامعه هر مقدار که بخواهد می تواند از سرمایه برخوردار گردد و اگر کسی از جریان سرمایه بهره مند نگشت این مشکل اوست و ابدا ارتباطی به سود محوری عده ای که خود را طالب تمامی آن می دانند ، ندارد چون سرمایه داری سهم همه را کنار گذاشته است.
این تلقی مترادف جریان سینمای روشنفکری نیز بر آن تاکید دارد.اما مسئله اینجاست که سرمایه امری ست محدود، اگر حرص و منفعت طلبی عده ای سهمی بیشتر را طلب کرد این امر تعرض به حق دیگری ست لذا این شخصیت "ماندانا" نیست که مورد تعرض قرار گرفته است بلکه این شخصیت "مسعود" است که مجبور است در دخمه ای سر کند در حالی که مابقی در رفاه کامل بسر می برند. این جنون و سودازدگی "مسعود" نیست که پیام اخلاقی فیلم آن را مورد مذمت قرار می دهد بلکه این ویرانگری صاحبان سرمایه و توجیه گری صاحبان رسانه است که تعرض به حق دیگری را مشروع می دانند و صورت مثالی جامعه را بر مبناء جوامع لیبرالی قرار می دهند.اعمال شخصیت "مسعود" در "رخ دیوانه" محصول مسیر انحصار طلب و نابود گر سرمایه داری بحران زده شبه مدرن در ایران است تا در فیلمی این چنین همه چیز را به نفع خود مصالحه کند.
عامل اصلی این مصالحه نیز شخصیتی غیر واقعی همچون "پیروز" است که مهمترین جلوه ایدئولوژیک فیلم را بر دوش می کشد. او که به همراه مادرش در خانه اجاره ای زندگی می کند رفیق دزد است اما شریک غافله نیست زیرا اگر قرار بود سرمایه داری شریکی داشته باشد هیچگاه نمی توانست منافع خود را تا به اینجا تامین کند بنابراین "پیروز" وظیفه آشتی این دو قطب یا جناح را دارد و ماموریت او مبرا نمودن سرمایه داری از حرص و آز و مشروعیت بخشیدن به آن است در حالی که خود هیچ بهره ای از آن نخواهد برد پس اوست قهرمان این داستان که شرح آن داده شد و قربانی گردیدن او نهایت فریبندگی ذات ایدئولوژیک فیلم است.
"رخ دیوانه" نمایانگر ماهیت نئولیبرالیسم فرهنگی عصر حاضر است. انتخاب چنین فیلمی به عنوان برترین محصول سالانه سینما و همچنین الگویی برای ادامه این مسیر نشان از عزلت سینمای انقلاب اسلامی است زیرا هنر و سینمای برآمده از ذات گفتمان انقلاب از چنین ساختار ایدئولوژیکی عبور خواهد نمود تا تفسیری ناواقع از واقعیت را به جای آگاهی نگذارد و هیچگاه نسبت خود در شناخت موقعیت جامعه را این چنین بر جزئی نگری و نقص قرار ندهد زیرا آن هنرمندی که در اندیشه امام راحل، همسفر عرفاست هیچگاه شناخت کَمّی خود را به جای درک و آگاهی جامع از ماهیت پدیده ای تعمیم نمی دهد.
اگر سرمایه داری موروثی که به تعبیر توماس پیکتی مهمترین مرحله سرمایه داری جهانی در قرن بیست و یکم است اینگونه جهان خوارانه و انحصار طلب معیشت اکثریت را قربانی منافع فردی خود نمی کرد هیچگاه شاهد شکل گیری شخصیتی چون "مسعود" نبود. هیچگاه شاهد جامعه هرج و مرج طلب هابزی نبود که در آن جنگی عظیم بر سر پول و سود در حال رخ دادن است.
برابر دانستن شخصیت "پیروز" و "مسعود" با سه شخصیت متمول فیلم از "رخ دیوانه" اثری دروغین خواهد ساخت و یک بار دیگر بر ابزارمندی سینما در حفاظت از منافع سرمایه داری تاکید خواهد کرد. بزرگترین گناه فیلم تطهیر سرمایه داری بر اساس قواعد منسوخ ملودراماتیک سینما دهه60 و 70 میلادی است تنها تفاوت آن فرم پازل گونه ای ست که در بسیاری از مواقع ساختار ملودرام را به سمت عوام فریبی صرف و پاک نمودن صورت مسئله سوق می دهد مانند داستان تعرض به شخصیت "ماندانا" که تنها کارکرد آن ترحم برانگیزی مخاطب است تا بگویند ثروتمندان چه مظلوم و بی دفاع اند،این حربه دقیقا در نسبت با شخصیت زوج جوان فیلم تکرار می شود.
تحمیق مخاطب از آن لحظه آغاز می شود که شخصیت "مسعود" چهره روان پریش و سودازده خود را عیان می سازد او سودای ثروت دارد و می خواهد انتقام خود را از بچه پولدارهای فیلم بگیرد ،دقیقا از اینجاست که "رخ دیوانه " تصویر خود از جوامع سرمایه داری را به مواضع فیلم سازی چون لوئیس بونوئل در فیلم virdiana و یا اریک رومر در فیلم love in the afternoon نزدیک می کند و آن اینکه تنگدستان جملگی دشمن جامعه و عامل هرگونه ناهنجاری اند وجه ایجابی این نسبت شخصیت "پیروز" است که در عین تنگدستی حافظ منافع دوستان ثروتمند خود است، مشکل اینجاست کارگردان فیلم معتقد است کلیت جامعه هر مقدار که بخواهد می تواند از سرمایه برخوردار گردد و اگر کسی از جریان سرمایه بهره مند نگشت این مشکل اوست و ابدا ارتباطی به سود محوری عده ای که خود را طالب تمامی آن می دانند ، ندارد چون سرمایه داری سهم همه را کنار گذاشته است.
این تلقی مترادف جریان سینمای روشنفکری نیز بر آن تاکید دارد.اما مسئله اینجاست که سرمایه امری ست محدود، اگر حرص و منفعت طلبی عده ای سهمی بیشتر را طلب کرد این امر تعرض به حق دیگری ست لذا این شخصیت "ماندانا" نیست که مورد تعرض قرار گرفته است بلکه این شخصیت "مسعود" است که مجبور است در دخمه ای سر کند در حالی که مابقی در رفاه کامل بسر می برند. این جنون و سودازدگی "مسعود" نیست که پیام اخلاقی فیلم آن را مورد مذمت قرار می دهد بلکه این ویرانگری صاحبان سرمایه و توجیه گری صاحبان رسانه است که تعرض به حق دیگری را مشروع می دانند و صورت مثالی جامعه را بر مبناء جوامع لیبرالی قرار می دهند.اعمال شخصیت "مسعود" در "رخ دیوانه" محصول مسیر انحصار طلب و نابود گر سرمایه داری بحران زده شبه مدرن در ایران است تا در فیلمی این چنین همه چیز را به نفع خود مصالحه کند.
عامل اصلی این مصالحه نیز شخصیتی غیر واقعی همچون "پیروز" است که مهمترین جلوه ایدئولوژیک فیلم را بر دوش می کشد. او که به همراه مادرش در خانه اجاره ای زندگی می کند رفیق دزد است اما شریک غافله نیست زیرا اگر قرار بود سرمایه داری شریکی داشته باشد هیچگاه نمی توانست منافع خود را تا به اینجا تامین کند بنابراین "پیروز" وظیفه آشتی این دو قطب یا جناح را دارد و ماموریت او مبرا نمودن سرمایه داری از حرص و آز و مشروعیت بخشیدن به آن است در حالی که خود هیچ بهره ای از آن نخواهد برد پس اوست قهرمان این داستان که شرح آن داده شد و قربانی گردیدن او نهایت فریبندگی ذات ایدئولوژیک فیلم است.
"رخ دیوانه" نمایانگر ماهیت نئولیبرالیسم فرهنگی عصر حاضر است. انتخاب چنین فیلمی به عنوان برترین محصول سالانه سینما و همچنین الگویی برای ادامه این مسیر نشان از عزلت سینمای انقلاب اسلامی است زیرا هنر و سینمای برآمده از ذات گفتمان انقلاب از چنین ساختار ایدئولوژیکی عبور خواهد نمود تا تفسیری ناواقع از واقعیت را به جای آگاهی نگذارد و هیچگاه نسبت خود در شناخت موقعیت جامعه را این چنین بر جزئی نگری و نقص قرار ندهد زیرا آن هنرمندی که در اندیشه امام راحل، همسفر عرفاست هیچگاه شناخت کَمّی خود را به جای درک و آگاهی جامع از ماهیت پدیده ای تعمیم نمی دهد.
مسعود قدیمی
