گروه بین‌الملل مشرق- "نوروز" یا "روز نو" در تاریخ سه‌شنبه 4 اسفند 1388، در چارچوب ماده 49 و تحت عنوان فرهنگ صلح، به عنوان "روز جهانی نوروز" وارد تقویم سازمان ملل متحد شد. طی این اقدام که برای نخستین‌بار در تاریخ این سازمان صورت گرفت، نوروز ایرانی به عنوان یک مناسبت بین‌المللی به رسمیت شناخته شد. این روز نه تنها در ایران، بلکه در کشورهای همسایه مانند افغانستان، ترکمنستان و ترکیه و حتی در هند و روسیه نیز آداب و رسوم خود را دارد. این کشورها که به کشورهای حوزه تمدنی و فرهنگی نوروز شناخته می‌شوند، هر کدام به تناسب فرهنگ ملت خود، نوروز را به شکلی متفاوت جشن می‌گیرند. با این حال، بسیاری از سنت‌های ایرانی در کشورهای این حوزه اجرا می‌شود که نشان از ریشه ایرانی فرهنگ نوروز دارد.
"ناصر جهان‌شاهی" رایزن فرهنگی ایران در کابل
خبرنگار بین‌الملل مشرق در خصوص آیین‌ها و آداب برگزاری نوروز در کشور افغانستان با آقای "ناصر جهان‌شاهی" رایزن فرهنگی کشورمان در کابل گفتگو کرده است. متن مصاحبه مشرق با آقای جهان‌شاهی به شرح زیر است.
سؤال:: آیا در افغانستان هم سال نو در روز اول فروردین شروع می‌شود یا به شکل دیگری است؟
افغانستان هم جزو کشورهایی حوزه تمدنی نوروز است که بهار و سال جدید خودش را با آغاز بهار و اولین روز بهار به عنوان "روز کشاورز" آغاز می‌کند، روز زنده شدن گیاهان و شروع فعالیت‌های کشاورزی. از این جهت در افغانستان هم همانند جمهوری اسلامی ایران و سایر کشورهای حوزه تمدنی نوروز، شروع سال شمسی از اول فروردین ماه است. این ماه در افغانستان، "حمل" گفته می‌شود و متناسب با آغاز سال نو مراسم‌ها و ویژه‌برنامه‌هایی همانند جمهوری اسلامی و سایر کشورهای حوزه تمدنی در آن‌جا برگزار می‌شود.
اول فروردین آغاز سال شمسی در افغانستان است. در آن‌جا اول فروردین را روز کشاورز نام‌گذاری کرده‌اند، چون روز احیای طبیعت و شروع فعالیت‌های کشاورزی در سرزمین افغانستان است. به تبع آن، برنامه‌های مناسبتی هم به همین منظور اجرا می‌شود.
سؤال:: در مورد آیین‌ها و کارهایی که انجام می‌دهند، بیش‌تر توضیح دهید. آیا مانند ایرانی‌ها سفره هفت سین میندازند؟
ملت افغانستان همانند ملت ایران اقداماتی را قبل از آغاز سال خورشیدی جدید انجام می‌دهند، اقداماتی را هنگام تحویل سال و همچنین برنامه‌هایی را بعد از تحویل سال انجام می‌دهند. در حوزه برنامه‌های قبل از تحویل سال و آغاز سال، ملت افغانستان هم همانند ملت ایران نسبت به پاکی و تمیزکاری خانه و کاشانه خود و آماده کردن محیط خانه برای سال نو اقداماتی را انجام می‌دهند. مردم افغانستان هم مانند ملت ایران تنقلات و میوه‌جاتی را آماده می‌کنند که معمولاً خانواده‌ها در طول تحویل سال و ایام نوروز برای میزبانی از میهمان‌‌های خود نیاز دارند.
نمونه‌ای از سفره هفت‌سین که در ایران پهن می‌شود
هفت سین را هم در بعضی مناطق افغانستان داریم، مثلاً در شمال کشور افغانستان در "بدخشان" در بخشی از مناطق داخلی افغانستان هفت‌سین را به مفهوم هفت‌سین ایرانی داریم. در بعضی مناطق هم ما مفهوم هفت میوه را داریم به این معنا که هفت نوع میوه آن فصل و مقطع را آماده می‌کنند و این هفت نوع میوه خشک را در یک ظرف آب مخلوط می‌کنند و می‌گذارند تا طعم آن‌ها با هم ترکیب شود و خوشمزه شوند. سپس این‌ها را در سفره هفت‌سین خودشان قرار می‌دهند برای پذیرایی از میهمانانشان.
از این جهت است که ما تقریباً می‌توانیم بگوییم که همان برنامه‌هایی که ملت ایران قبل از شروع سال جدید خودشان، در پاکی در نظافت و غیره انجام می‌دهند، ملت افغانستان نیز به همان سبک این کارها را انجام می‌دهد. امروز اگر شما به خانه‌های مردم افغانستان بروید، عموماً فرش‌هایشان شسته شده و در سر دیوارها آویزان شده است و برای سال جدیدشان آماده می‌شوند.
در هنگام تحویل سال ما در افغانستان شاهد حرکتی به نام بلند کردن علم هستیم که در روز اول یا دوم سال جدید و بیش‌تر در شهر‌های "مزارشریف" و "کابل" و "قندهار" و مراکز زیارتی اجرا می‌شود. به این معنا که معمولاً مردم افغانستان از مناطق مختلف به "مزارشریف" مراجعه می‌کنند و در آن‌جا در بارگاه ملکوتی که منتسب است به علی ابن ابی‌طالب (ع) که در آن‌جا مردم این اعتقاد را باور کرده‌اند که منتسب به مولا علی (ع) است، اقدام به بلند کردن علم می‌کنند. نام این جشن را جشن گل سرخ یا میله گل سرخ گذاشته‌اند.
همه مردم تلاش می‌کنند برای آن روز خودشان را به "مزارشریف" برسانند و در آن‌جا جشن باشکوه را برپا کنند. همه معتقد به این هستند که این علم باید بر پا شود. اگر این مراسم علم تا پایان فروردین ماه ادامه داشته باشد، مردم سعی می‌کنند در آن مراسم شرکت کنند و خودشان را در تحویل سال و آغاز سال شمسی شریک نمایند. بعد از آن هم به زیارت مراکز زیارتی می‌روند و از آن علم بازدید می‌کنند.
در کنار آن هم باز آماده می‌شوند جشن‌های شادی را برگزار کنند، اعم از نمایشگاههای خط، نمایشگاههای نقاشی و اجرای گروه‌های موسیقی سنتی، دید و بازدید خانواده‌ها از هم‌دیگر همانند ایران که این رسم وجود دارد. مردم در روز اول عید و روزهای آینده عید لباس‌های تمیز و زیبا می‌پوشند و همراه با خانواده‌های خود به منزل یک‌دیگر می‌روند و سال نو را به هم‌دیگر تبریک می‌گویند. معمولاً ظهر را دعوت به خانه‌های بزرگ خاندان هستند. عمدتاً هم خوراکهای ویژه همین روز از قبیل سبزی‌پلو و خوراکهای دیگر را می‌خورند.
در بعضی نقاط افغانستان، به جای هفت‌سین، هفت‌میوه درست می‌کنند
سنت عیدی دادن هم در افغانستان مرسوم است که کوچک‌ترها از بزرگ‌ترها عیدی دریافت می‌کنند و با این عیدی به نوعی شادی را به کانون خانواده‌ها منتقل می‌کنند. از این جهت در طول ایام تعطیلات نوروز هم که البته تعطیلات نوروز در افغانستان محدود است، اما مردم اضافه بر تعطیلات نوروز سعی می‌کنند این دید و بازدید‌ها را در ایام معمولی نیز از خانواده‌ها و آشنایان خودشان انجام بدهند. خصوصاً کسانی که عزیزی را از دست داده‌اند، همانند ایران رسم است معمولاً مردم به خانه آن فرد مراجعه می‌کنند و خودشان را در غم آن‌ها شریک می‌کنند.
از این جهت می‌توانیم بگوییم تقریباً مراسم‌ها و کارهایی که در ایران در قالب نوروز انجام می‌شود، در کشور افغانستان هم وجود دارد و متناسب با شرایط بومی و برگرفته از ویژگی‌‌های بومی خودش است که به نوعی حال و هوای تازه‌ای را که به عزیزانی منتقل بکنند که در این ایام در برنامه‌ها حضور پیدا می‌کنند.
سؤال:: آیا در افغانستان این مراسم عید نوروز را متعلق به خودشان می‌دانند یا معتقدند از ایران آمده است؟
نوروز میراث مشترک سرزمین‌های حوزه تمدنی نوروز است. از این جهت ما می‌توانیم نوروز را به عنوان نماد دوستی و محبت و همدلی میان ملت‌های حوزه نوروز تعریف بکنیم. ما و ملت افغانستان و سایر ملت‌های این حوزه تمدنی، در این ایام فرصت پیدا می‌کنیم که با محوریت نوروز گفتگوهای فرهنگی و تعاملات فرهنگی را افزایش بدهیم و بر اساس آن در مسیر تحکیم دوستی‌ها و تقویت برادری خودمان با آن‌ها اقدام بکنیم.
از جهتی دیگر ما با اقدامات فرهنگی که در حوزه رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی در این ایام انجام می‌دهیم، خود را شریک شادی ملت افغانستان می‌کنیم و این ملت با دیدن فعالیت‌ها و اقدامات و مناسبت‌ها و به نوعی تعاملات فرهنگی با ایران در نوروز، پی می‌برد که ما یک ملت واحد و یک روح واحد هستیم که در دو پیکر مجزا الآن مجسم شده‌ایم و باید با استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی هم‌دیگر خصوصاً ظرفیت نوروز در مسیر دوستی، محبت و برادری انشالله گام برداریم.
نمایش آیین‌ها و لباس‌های سنتی ایرانی در میدان امام خمینی تهران
سؤال:: لطفاً فعالیت‌های رایزنی به مناسبت نوروز در افغانستان را هم توضیح بدهید.
ما معمولاً برای اجرای برنامه‌های نوروز تلاش می‌کنیم که در کنار دستگاه‌های فرهنگی نوروز باشیم. شما شاهد بودید که سال گذشته نوروز بین‌المللی هم با میزبانی جمهوری اسلامی افغانستان و به ریاست محترم این کشور انجام شد. بخشی از اعضای هیأت دولت هم در آن برنامه‌ها شرکت کردند.
امسال هم ما برنامه‌های مشترکی را داریم در حوزه نوروز. نمایشگاههای نوروزی، گروه موسیقی نوروزی، گفتگوهای خبری و گفتگوهای ویژه در عرصه مشترکات نوروزی، پهن کردن سفره هفت‌سین در رسانه‌ها و گفتگو در خصوص فرهنگ مشترک نوروز میان کشورهای منطقه به خصوص ایران و افغانستان.
اقدامات خوبی را به امید خدا انجام خواهیم داد. این نوروز می‌تواند میراث مشترک ما ملت‌های منطقه باشد و ما در سایه نوروز با تقویت مشترکات خود می‌توانیم نسبت به هم‌دیگر آشنایی بیش‌تر پیدا کنیم و این آشنایی در مسیر تحکیم دوستی‌های ما به امید خدا تأثیرگذار باشد.
