در مورد تحولات بحرین، رسانه های ایران با شکستن سانسور خبری بهترین عمل کرد را از خود نشان دادند، به طوری شبکه بی بی سی عربی در وب سایت خود دیپلماسی عمومی ایران در بحرین را اینگونه توصیف کرد: «باید گفت در کنار چادرهای برافراشته شده توسط معترضان بحرینی، خیمه‌های جدیدی نیز توسط شبکه‌های ماهواره‌ای افکنده شده بود، شبکه‌ی العالم در بازتاب تحولات و ناآرامی‌های بحرین در میدان اللولو، نقش به سزایی ایفاء می نماید و همچنین نقش موثری در جلب توجه مخاطبین نسبت به شبکه‌های رقیب خود داشت، تا جایی که دیده می‌شد تظاهرکنندگان پلاکاردهایی را در انتقاد از عملکرد شبکه الجزیره در انعکاس رویدادهای بحرین در دست داشتند.»

یکی از مهم ترین امتیازت ایران در عرصه اعمال دیپلماسی عمومی، لبنان است؛ کشوری که رابطه تاریخی دراز مدت ایران با آن موجب شده تا حافظه تاریخی مثبتی از ایرانیان در بین افکار عمومی لبنان برجای گذاشته شود، بالاخص در حالی که سایر رقبای ایران، نظیر فرانسه با تاریخ استعماری و همچنین آمریکا با سابقه دخالت در امور داخلی لبنان، هرگز این چنین حسن و امتیازی ندارند. ایران، موفق شده است با ایجاد مقاوت حزب الله و حمایت تمام قد از این جنبش، این نهضت را تبدیل به قوی ترین و محبوب ترین بازیگر سیاسی لبنان بکند و جایگاه مطلوبی در اذهان عموم لبنانی ها برای آن ایجاد کند.

در مجموع رسانه های ایران در کنار مردم کشورهای عربی در قیام آنان علیه دولت های استبدادی با وجود عدم اشتراک نژادی تمام قد از هویت عربی و اسلامی آنان دفاع کردند. با توجه به نقش آفرینی شبکه های ایرانی در مصر می توان اینگونه قضاوت کرد که عملکرد آنها در حوزه جهان عرب به مرحله پختگی نزدیک می شود.

رسانه های ایران با بی طرفی هوشمندانه آرای مخالفان سیاست‌های ایران و موافقان و مخالفان کشورهای عرب را بازتاب داده اند. اوج هوشمندی شبکه های ایرانی را می توان در این مسئله دید که رسانه ها به مسائل مورد اختلاف میان ایرانیان و شیعیان با اعراب و سنی ها نمی‌پردازند و بر هم زیستی در کنار یکدیگر و پذیرش اشتراکات مذهبی، جغرافیایی و تاریخی و سرنوشت مشترک تأکید دارند.

 دیپلمات های رسانه ای ایران در جهان عرب

سخنگویان و پرچم داران عرصه دیپلماسی عمومی به عنوان هادیان سایر نهادهای دیپلماتیک و عوامل ارتباط دولت ها با ملت های هدف در خط مقدم نبرد عرصه دیپلماسی عمومی قرار دارند. جمهوری اسلامی ایران نیز نیازمند این است تا از چهره های متعددی که در این حوزه دارد به خوبی جهت پیشبرد اهداف و تامین منافع اسلام انقلابی استفاده کند.

به عبارتی دیگر مجاورت و ریشه های فرهنگی- دینی مشترک بین ایران اسلامی و جوامع عرب باعث شده تا تعداد زیادی از ایرانیان به ادبیات و تحولات جهان عرب علاقمند بوده و در این زمینه به مطالعه و ارائه نظرات و تحلیل های خود گرچه با وجود تفاوت های فراوان بپردازند. این تکثر و تنوع فرصت مناسبی را برای جمهوری اسلامی به منظور جذب طیف های مختلف مردم عرب زبان با گرایشات سیاسی- فکری متفاوت فراهم کرده است، فرصتی که متأسفانه به خوبی مورد استفاده قرار نمی گیرد.

آشنایی با برخی از دیپلمات های رسانه ای

گرچه در سخنگویان دیپلماسی عمومی عربی، تنوع زیادی وجود دارد، اما می توان از شاخص ترین سخنگویان جمهوری اسلامی در عرصه دیپلماسی عمومی و تعامل با جهان عرب، به چهره هایی نظیر دکتر سید محمد صادق الحسینی، دکتر مسعود اسدالهی، دکتر سیدهادی سید افقهی، حسین رویوران و سید امیر موسوی اشاره نمود.

همانگونه که اشاره شد، جمع سخنگویان عربی دیپلماسی رسانه ای جمهوری اسلامی ایران، بسیار گسترده و به قطع به یقین فرای پنج شخصیت فوق الذکر می باشد؛ اما در مجموع باید متذکر شد که نباید از این نکته به راحتی گذشت كه در عرصه دیپلماسی عمومی منطقه ای و بالاخص با توجه به تحولات روز افزون خاورمیانه، دیپلماسی ایران بایستی بیش از گذشته به سمت مدیریت رقابت دیپلماتیك و هم سو سازی نهادهای دیپلماسی رسمی و عمومی قدم بردارد.

جمهوری اسلامی بایستی سعی نماید از طریق توسعه روز افزون دیپلماسی عمومی اش به مدیریت افکار عمومی رقبای سنتی عربی خود نظیر امارات متحده، عربستان سعودی، و رقبای نوظهوری چون قطر و ترکیه كه در محاسبات منطقه ای تقابل منفعت و مصلحت آشكاری دارند، قدم بردارد.

ایران به راحتی می تواند با اتخاذ یك دیپلماسی عمومی هوشمند و تهاجمی و مدیریت تعامل و تبادل هم سو و همچنین گسترش روابط اقتصادی و سیاسی خود به خاطر افزایش بستر های اعمال نفوذ، به افزایش نقش آفرینی با به کار گرفتن چاشنی دیپلماسی عمومی بپردازد. از آنجا که جهان عرب دارای تنوع فکری، سیاسی- عقیدتی گسترده است، بنابراین برای جذب مخاطب حداکثری ضروری است از یک دست کردن و یک جناح کردن سخنگویان ایران در این عرصه پرهیز کرد و سعی نمود تا طیف متنوع و وسیعی را با لحاظ احراز وفاداری آنان به اسلام و نظام به کار گرفت.

بر این اساس شاید بتوان ضعف های جمهوری اسلامی برای تعامل با مردم سایر مذاهب و ملیت های جهان را قبول کرد، چرا که طبیعتاً افراد مسلط به زبان انگلیسی و شگردهای عملیات روانی که به انقلاب اسلامی وفادار بوده و مجال حضور در رسانه های غربی را به علت تفوق رسانه ای نظام سلطه به دست می آورند، کم هستند.

اما نداشتن دیپلماسی عمومی قوی، منحصر به فرد، پیشتاز، پویا، جنبش آفرین و تهاجمی در تعامل با مردم عرب زبان منطقه و سایر مسلمانان اصلاً قابل قبول نیست، آن هم هنگامی که عربی بودن کلام الله، تبادلات تاریخی و درازمدت ایرانیان و اعراب، تعداد زیاد کارشناسان و متخصصان علوم سیاسی آشنا به زبان عربی، تعداد زیاد فارغ التحصیلان دانشگاهی ادبیات و زبان عربی، طلاب و حوزویان، ظرفیت های عظیم فضای مجازی و امکانات سخت افزاری و نرم افزاری شبکه های صوتی و تصویری در نظر گرفته می شود.

پتانسیل فوق العاده ی جمهوری اسلامی برای تعامل با مسلمانان منطقه و جهان چون کوه یخی است که تا کنون تنها قله آن به سبب تلاش برخی شبکه ها، کارشناسان علوم سیاسی و وبلاگ ها و سایت ها بیرون زده است.

در زمانی که دستگاه دیپلماسی رسمی کشور توجه خود را به شبکه اجتماعی فیس بوک و تعامل با ایرانیان داخل و خارج معطوف کرده است، رسانه  ملی و سایت ها و خبرگزاری ها در کنار افراد متعهد و اندیشمند می توانند خلاء های موجود در این عرصه را پوشش دهند. برای نمونه برخی از کارشناسان نام برده در فضای مجازی به فعالیت پرداخته و برای خود وبلاگ دارند، در حالی که می توانند با حضور در شبکه های اجتماعی مطالب را به صورت خلاصه، موجز، بنیادی و فشرده برای مخاطبان عام و خاص خود در جهان عرب مطرح کنند، در حالی که وبلاگ های فارسی زبان آنها تنها نیاز علاقمندان علوم سیاسی در داخل کشور را برطرف می کند.

همچنین مزیت پیام های فشرده در برابر مقاله های سنگین و تخصصی این است که به راحتی در شبکه های اجتماعی و در کل فضای مجازی پخش شده و می توانند موجی از تغییرات را در مخاطبان ایجاد کنند. از طرف دیگر بسیاری از سایت ها و خبرگزاری های داخلی از نسخه های عربی، انگلیسی، اردو، پشتو بی بهره اند، در حالی که راه اندازی این بخش ها و قرار دادن معدودی از مطالب کارشناسانه و تخصصی در آنها به هزینه و زمان زیادی نیاز ندارد. در این صورت با همکاری کارشناسان و ترتیب دادن مصاحبه ها و یادداشت های کوتاه و موثر که قابلیت جذب مخاطبان عام به ویژه جوانان و حتی نوجوانان را دارند، می توان اثرگذاری مناسبی را در عرصه دیپلماسی عمومی رقم زد.

البته دستگاه دیپلماسی رسمی کشور نیز می تواند چنانچه مایل باشد با استفاده از کارشناسان و متخصصان متعهد به انقلاب و وفادار به آرمان های اسلام انقلابی و نه اسلام سازش کار که موجود بوده و کم تعداد نیستند، بر افکار عمومی جهان عرب تأثیرگذاشته و از این طریق بسیاری از مشکلات خود در حوزه سیاست خارجی و سیاست بین الملل را به آسانی و با کمترین هزینه برطرف نماید، مشکلاتی که دیپلماسی عمومی کشورهای غربی و برخی رژیم های دست نشانده ی عربی با اقناع افکار عمومی مردم منطقه برای جمهوری اسلامی ایجاد کرده است.

به علاوه با توجه با آنکه در پاره ای از سطوح جهان عرب در اثر عملیات رسانه ای –روانی دولت های رقیب نوعی دید فرقه گرا و قومیت گرایانه نسبت به ایران شکل گرفته است، از این رو می توان با تربیت هر چه بیشتر سخنگویان عرب زبان و سنی مذهب، این تصویر را زدود و در جهت وحدت شیعه و سنی حرکت کرد.