به گزارش ویژه نامه نوروزی مشرق، جشن نوروز که پس از ورود اسلام مشروعیت دینی خود را کسب کرد در گستره آسیای مرکزی، شبه قاره هند، قفقاز و بالکان را در نوردیده و در بسیاری از کشورهای این حوزه 400 میلیونی گرامی داشته می‌شود.

از همین رو، سنت‌های دیرپای نوروزی از قبیل، خانه تکانی، نوپوشی، اظهار نشاط و شادمانی، استفاده از بوی خوش، دید و بازدید، دادن هدایا، فراموش کردن قهرو کینه، برقراری صلح و آشتی با دوستان، عفو و بخشودگی، رفتن به زیارت اهل قبور در آخر سال، دعا و نیایش در هنگام تحویل سال، همگی جزئی از همین ریشه‌های مذهبی است که اکنون به قوت در ایام عید نوروز در میان ملل مختلف مشاهده می‌شود.

در حالی سنت گرامیداشت نوروز از گذشته‌های دور تاکنون پابرجا مانده است که با ورود اسلام خرافات این آئین دیرین به تدریج حذف و سلسله اعمالی رواج یافت که اکنون جزئی از تأکیدات اسلام نیز به شمار می‌آید.

فرهنگ هر کشوری پیوند ناگسستنی با آداب و رسوم و سنت‏های مردمی دارد که گردهم جمع آمده و بنیان‏ ملتی را بنا نهاده‏اند که هریک به طریقی در احیا و نگهداشت سنن و آداب ملی خود می‏کوشند که در این بین گرامیداشت آیین نوروزی در میان کشورهای حوزه نوروز یکی از مهمترین این آداب و رسوم است.

جشن‌های آیینی عموما مناسبت‌ها و خصلت‌های ویژه‌ای دارند که در میان اکثر اقوام مشترک است، به‌طوریکه مهمترین ویژگی جشن یا عید، ریشه‌های مذهبی آن است که به این مراسم‌ها رنگ و بویی دینی و مکتبی می‌بخشد.

سایه اسلام و ایران بر آیین نوروزی در میان اقوام مختلف

در حالی که بسیاری از سنت‌های ایرانیان بعد از ظهور اسلام در ایران از بین رفت و سنت‌های اسلامی جای آنها را گرفت، اما عید نوروز به جهت پاسداشت و مطابقت دادن خود با اصول اسلامی در آن بین باقی ماند. شاید به خاطر این باشد که در این روز امور معنوی و حوادث مذهبی متعددی به وقوع پیوست که آنرا جاودانه ساخت.

این در حالی است که تعیین موضع اسلام و نحوه برخورد دین با عادت‌ها، آداب، رسوم و فرهنگ ملت‌های مختلف جهان از موضوعات مهم اجتماعی و فرهنگی است که در روزگار ما تحقیقی جدی و همه جانبه می‌طلبد.

جشن نوروز حتی پس از تغییر دین در ایران نیز معنا و مفهوم آیینی خود را از دست نداد و فقط پاره‌ای از نمادها و آداب آن مبتنی بر آموزه‌های دین اسلام تغییر یافت و اصلاح شد.

کهن‌ترین یادی که از نوروز در دوران اسلامی شده است، به زمان حضرت علی (ع) برمی‌گردد و بنابر این روایات نوروز روزی است که حضرت علی (ع) به خلافت رسید و نیز روزی است که واقعه غدیر خم روی داد و نیز روز بعثت پیامبر (ص) و نزول وحی بر حضرت محمد (ص) و حتی شکستن بت‌ها به دست حضرت ابراهیم (ع) و ... است که صرف نظر از صحت و سقم این باورها، نشان از از دریچه دین دیدن نوروز است.

نوروز آیینی نیست که فقط در ایران فعلی شناخته شده باشد بلکه در تمام سرزمین‌های این منطقه، فرهنگ نوروز یک آیین محترم‏ شناخته می‌شود بطوریکه بخشی از پاکستان، افغانستان، ترکیه، آسیای مرکزی و قفقاز و...همه نوروز را جشن می‏گیرند،حالا گاهی رسمیت‏ حکومتی پیدا کرده و گاهی هم نکرده ولی هنوز زنده بوده و محمل پیوند ملل قرار گرفته است.

نگاه کارشناسی به مسئله تطابق سنت‌های اسلامی با آداب و رسوم نوروزی نشان می‌دهد اسلام با هرگونه آداب و سنت و مراسمی که با نیازهای فطری انسان سازگار و زمینه تکامل و نشاط واقعی انسان را فراهم نماید، موافق است و بسیاری از فرهنگ‌های خوب از جمله آداب و و عید ملی نوروز که مشترکات زیادی با ارزش‌های ملی و مبانی دینی داشته است، در خود هضم کرده است.

همچنان که مقام معظم رهبری در جواب سوالی درباره عید نوروز فرمودند: اسلام با آداب و سنن ملت‌های مختلف سر جنگ ندارد، گرچه که در اسلام آداب و سنن خاصی هست، هیچ اشکالی ندارد که ملت‌های گوناگون در کنار آداب و سنن اسلامی، آداب و سننی را که از قرن‌ها تجربه یا عادت یا به هرحال از گذشتگان به ارث برده‌اند، حفظ کنند. تنها یک شرط باید مورد ملاحظه قرار گیرد و آن این است که این آداب و سنن ملت‌ها با روح اسلام منافاتی نداشته باشد..."

عقلانیت موجود در دین عامل گسترش فرهنگ اسلامی در میان اقوام مختلف

این در حالی است که گذشته از مراسم جشن و شادمانی به عنوان عید نورز و نیز انجام سلسله کارهایی مانند پوشیدن لباس تازه، خانه تکانی، نظافت، صلح ارحام، دید و بازدید، بخشندگی، سلسله اعمال عبادی نیز مانند غسل، نماز و روزه، و حتی خواندن دعایی ویژه اکنون در میان مللی که سنت نوروز را پررنگ تر از گذشته گرامی می‌دارند، نمایان است.

همچنان که مخالفت نکردن اسلام با آن دسته از آداب، سنن و فرهنگ‌های پسندیده و پذیرفته شده در میان ملت‌ها و حساسیت نشان ندادن به آنچه بی زیان و ضرر است، مانند زبان، خط، گویش، نوع پوشش و یا تایید و پذیرش آنها به هیچ وجه به معنای تأثیر پذیری از فرهنگ‌ها و موضع انفعالی در برابر آنان نیست، بلکه اینگونه موضع گیری‌های واقع بینانه مبتنی بر خرد و منطق و استوار بر اصول دین و دوری از تعصب‌های بی جا و بی مورد دلیل قوت و باعث سرعت گسترش روزافزون اسلام بوده و اسلام را دینی جاودانه، جامع، جهانی، پرجاذبه و ماندنی ساخته و عالی ترین نوع تاثیر گذاری و فرهنگ سازی را در سطح جهانی داشته است.

از اینرو عید نوروز را می‌توان به عنوان یک عید با رنگ و بویی مذهبی در کشورهای مسلمان منطقه برشمرد. جایی که مردمانش در گذر زمان از رسوم و خرده فرهنگ‌های قومی به فرهنگ کلان منطقه‌ای دست پیدا کرده‌اند که ثبت جهانی نوروز از سوی یونسکو و به رسمیت شناختن آن نشان از عقلانیت و سنت‌های حسنه‌ی ماندگار و جاودانه‌ای دارد که بلوغ فکری و فرایند فطری ملل بصیر و مسلمان را در حفظ میراث ماندگار فرهنگ غنی نشان می‌دهد.

همچنان که «شهید مطهری» در کتاب «اسلام و مقتضیات زمان» در این باره نوشته است: از جامعیت اسلام است که نسبت به بسیاری از امور دستور نداشته باشد و مردم را آزاد بگذارد.یک سلسله آداب و رسوم میان مردم و هست که اگر آنها را انسان از طریق مثبت انجام بدهد، نه جایی خراب میشود و نه جایی آباد و اگر ترک هم بکند همین طور.

بنابراین در صورتی که دلیل معتبری بر مخالفت شریعت با نوروز در دست نباشد و بر این آیین باستانی و ملی آثاری چون بدعت، تشریع، تشبه به دشمن، شرک، فساد و تضاد با ارزش‌ها مترتب نگردد، مقتضای اصول و قواعد کلی اسلامی و موازین فقهی و اصولی بی اشکال بودن برگزاری مراسم نوروزی است و به صرف اینکه سنتی کهن و متلعق به ایران باستان و عهد زرتشتیان است، نمی‌توان با نام دین مخالفت با آن برخاست و آن را نامشروع اعلام کرد.

یادآور می‌شود، آمیختگی و اشتراکات سنت‌های حسنه عید نوروز با فرهنگ اصیل اسلام و هضم شدن آن با فرهنگ متعالی اسلام از نظر آیات و روایات بیانگر رخدادهای تاریخی و پیوند عید طبیعت با عید معنویت در تکامل، تعامل و وصول به حیات غایی است.

در نهایت آنکه، عید نوروز بهار طبیعت است، اگر ما خرافات و نقاط منفی و تاریک را از چهره این عید بزداییم و به معرفی و شناساندن آن دسته از آداب و رسومی همت گماریم که نه تنها هیچ منافاتی با ارزش‌های اسلامی و ایرانی ندارد، بلکه تایید کننده واجبات و اصول دین مبین اسلام نیز خواهد بود، از دید مکتب نیز عیدی عزیز و ارجمند را معرفی کرده‌ایم.