به گزارش مشرق به نقل از میراث فرهنگی ،دامغان شهری است که باید دید. تاریخ در آن
به شکل خارق‌العاده‌ای عناصر عینی و بصری خود را چیده است و هر بیننده‌ای
را به بستر پر فرارز و نشیب خود می‌کشاند. تپه باستانی حصار، دیوار و حصار
شهر، مسجد کم‌نظیر تاریخانه، مسجد جامع، برج پیر علمدار، مولودخانه، چشمه
علی و برج چهل دختر، آثاری هستند که دامغان را به یکی از شهرهای دیدنی کشور
بدل کرده‌اند.
تپه حصار
حصار،
تپه‌ای پیش‌تاریخی متعلق به هزاره پنجم قبل از میلاد که در سه کیلومتری
جنوب شهر دامغان واقع است. این تپه دارای نمونه‌های متنوعی از نگارگری روی
سفال بوده و در اواخر حیات خود در حدود 4000
سال پیش به سفال خاکستری بدون لعاب روی آورده است. در سفال‌نگاره‌های تپه
حصار نمونه‌هایی از نقش پلنگ‌هایی با بدن باریک و دُم بلند، پرندگان
متناوبی که از سطح زمین تا آسمان تکرار شده‌اند، زنان و مردانی که نیم‌تنه
پایینی آنان از دامنی برگ مانند تشکیل شده، به دست آمده است.
در
تپه حصار بقایای خانه‌ای پیدا شده که به ساختمان حریق‌زده مشهور است.
شواهد موجود در این خانه نشان می‌دهد که عده‌ای مسلح به ساکنان این خانه
حمله کرده و آنها را در آتش سوزانده‌اند. بقایای اسکلت سوخته شده یک شخص
بالغ (احتمالاً زن) و یک کودک که در حال فرار به سوی بام خانه بوده‌اند، در
این خانه پیدا شده است. امروزه راه‌آهن تهران- مشهد از دل این تپه می‌گذرد
و آنرا به دو تکه تقسیم کرده است.
 |
| تپه حصار |
ساکنین این محوطه صاحب "خط" بوده اند و نه تنها با ذوب فلز آشنایی داشتند، که از مهمترین صادرکنندگان آن نیز بوده اند. وجود استخوان چهارپایان، دامداری در این منطقه را تایید می کند. این محوطه با قدمتی 7000 ساله بعنوان یکی از قدیمی ترین مناطق باستانی ایران شناخته می شود.
دیوار شهر
پس
از ارگ بم، باروی شهر دامغان بزرگترین دیوار باروی خشتی ایران است، هر چند
از این دیوار 16 کیلومتری امروز تنها 8 کیلومتر بر جای مانده است، اما به
خوبی اهمیت شهر دامغان را در دوره های مختلف تاریخی نشان می دهد. باستان
شناسان زمان ساخت این دیوار را قرن اول هجری می دانند، اما به باور برخی
دیگر قدمت آن به دوره اشکانی و حتی به زمان حمله اسکندر می رسد. این دیوار
طی قرن ها بارها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته که عمده این مرمت ها با
حفظ ویژگی ها آن، مربوط به دوران افشار و زند است.
مسجد جامع
در مورد زمان بنای این مسجد روایت های گوناگونی وجود دارد، گروهی آن را متعلق به دوران مامون عباسی می دانند و برخی دیگر از کارشناسان ساخت آن را به دوره سلجوقی نسبت می دهند.
در مورد زمان بنای این مسجد روایت های گوناگونی وجود دارد، گروهی آن را متعلق به دوران مامون عباسی می دانند و برخی دیگر از کارشناسان ساخت آن را به دوره سلجوقی نسبت می دهند.
 |
| مسجد جامع |
آنچه مسلم است در دوران قاجار بنای این مسجد مخروبه بوده و به دستور میرزا محمد خان سپهسالار مسجد جامع جدید در محل آن ساخته شده است. منار این مسجد به نوعی نشانه شهر به شمار می رود و در میان اهالی داستان های عامیانه زیادی درباره این مسجد وجود دارد
مسجد تاریخانه
در
جنوب شرقی شهر، با نمونه ای از قدیمی ترین مساجد آتشکده ای ایران مواجه می
شوید. معماری این مسجد، شباهت های بسیاری به کاخ سروستان فیروز آباد دارد.
نقشه آن، شبستانی ستون دار و کاملا منطبق با نقشه بناهای ساسانی است.
 |
| مسجد تاریخانه |
این
مسجد نخستین مسجد مناره دارایران است. مناره آن با مقطع چهار گوش بوده و
در زمان سلجوقی مورد مرمت قرار گرفته و الحاقاتی نظیر مناره ای دایره شکل
منقش به آیات قرآن به آن افزوده شده است. تاریخانه که در زبان ترکی سلجوقی
به معنای خانه خدا است، همچون سایر بناهای مذهبی ساسانی دارای فضایی ساده و
متواضعانه است که با کمک ستون ها و آجرچینی حالتی شاهانه و باشکوه را
توامان به نمایش می گذارد.
برج پیر علمدار
آرامگاه پیرعلمدار مربوط به سدهٔ 5
ه.ق است و درخیابان ایستگاه راه آهن، درشرق شهر دامغان در محله خوریا
نزدیک مسجد جامع و مدرسه حاج فتح علی‌بیگ (حوزه علمیه دامغان) واقع
شده‌است.
 |
| برج پیر علمدار |
این برج آرامگاهی مقبره حاجب دربار منوچهر ابن کاووس آل زیار، ابوجعفر است. این برج دایره شکل، منقش به خطوط کوفی است گنبد پیازی شکل بنا، سابقاً ایوانی داشت که امروزه اثری از آن باقی نمانده‌است.
مولودخانه:
بنای
مخروبه مولودخانه، زادگاه فتحعلی شاه قاجار است که هرچند امروز از آن چیزی
باقی نمانده باعث احداث معروفترین مجموعه ییلاقی استان سمنان، یعنی چشمه
علی شده است.
چشمه علی:
چشمه
علی با 35 کیلومتر فاصله از دامغان، در جاده دامغان به ساری قرار دارد.
بنای آن که در زمان صفوی ساخته شده است و عمده شهرت و کاربردش را در زمان
قاجاریه کسب کرده است. گفته می شود فتحعلیشاه قاجار با علاقه ای که به محل
تولد خود داشته و طی سفرهایش به دامغان، دستور ساخت یک مجموعه تفریحی را
صادر می کند.
 |
| چشمه علی |
در
کنار چشمه علی یا هزار چشمه این مجموعه فاخر احداث می شود. بنا به گفته
برخی از تاریخ دانان این چشمه و درختان اطراف آن از زمان پیش از اسلام
محیطی مقدس و مذهبی قلمداد می شده اند وجود دخیل های پارچه ای بر روی
تعدادی از درختان مجموعه موید این مطلب است.
برج چهل دختر
این
برج در بخش غربی شهر و در کنار جاده دامغان به سمنان قرار دارد، این بنا
با توجه به سبک معماری و نیز نامش یک ساختمان پیش از اسلام تلقی می شود که
در سال های حدود 900 هجری به دستور شخصی به نام ابو شجاع با مصالح جدیدتری
نظیر آجر بازسازی شده است. این برج حدود 15 متر بلندا دارد.
به علت استحکام، بنا خوب دوام آورده بطوریکه هیچگونه آثار خرابی در آن مشاهده نمی‌شود. در بالای در کوچک این برج که به جانب جنوب باز می‌شود کتیبه‌ای است از گچ به خط کوفی گویا نام بانی آن را نوشته‌اند.
در مرکز برج، قبر ساده‌ای است که کتیبه روی آن صاحب اش را مشخص نمی کند.
از
دیگر نقاط دیدنی این شهرستان جنگل سیاه خانی در شمال شهرستان و در جاده
دامغان به دیباج ،قلعه گردکوه بر روی کوه کوه گردکوه که بنایی یادگار از
نبردهای حسن صباح است، کوه مهرنگار و ... است.
