سرویس جهان مشرق - تنش بین امارات متحده عربی و سودان فعالیت‌های شرکت جهانی انرژی و کالاها، ویتول، را مختل کرده است، زیرا این شرکت قادر به ارسال سوخت از بندر اصلی سودان به امارات متحده عربی نیست. دولت سودان به رهبری ارتش خود، امارات متحده عربی را متهم به حمایت از نیروهای شورشی در جنگ بی‌رحمانه‌ای کرده است که دو سال و نیم در این کشور ادامه داشته است، اتهامی که ابوظبی آن را رد می‌کند.

خارطوم در ماه مه سال جاری روابط دیپلماتیک خود را با این کشور حوزه خلیج‌فارس قطع کرد، زمانی که پهپادهای انتحاری متعلق به نیروهای شبه‌نظامی واکنش سریع برای اولین بار در طول جنگ به بندر سودان حمله کردند. ارتش سودان، امارات متحده عربی را مسئول این حمله دانست.

از ۷ اوت، امارات متحده عربی به دلیل گسترش شکاف بین دو کشور، از پذیرش بار از بندر سودان یا به مقصد آن خودداری کرده است. این امر ارسال نفت خام به ویتول – بزرگ‌ترین تاجر مستقل نفت جهان – را مختل کرده و مانع از ارائه خدمات این شرکت به پالایشگاه فجیره شده است، جایی که طبق گزارش فایننشال تایمز، نفت به سوخت کم‌گوگرد برای نفت‌کش‌ها تبدیل می‌شود.

نفت خام که منشأ آن سودان جنوبی، بدون داشتن دسترسی دریایی است، معمولاً از طریق بندر سودان منتقل می‌شود، قبل از اینکه به پایانه ویتول برای پالایش برسد. طبق گزارش فایننشال تایم، سودان جنوبی روزانه حدود ۱۴۹,۰۰۰ بشکه نفت خام تولید می‌کند، اما بسته شدن خط لوله به بندر سودان تجارت را حتی پیش از محاصره مختل کرده بود. بر اساس داده‌های کپلر، از ۳۰ ژوئیه هیچ محموله‌ای از سودان جنوبی به امارات متحده عربی نرسیده است.

سودان، که اخیراً رابطه خوبی با ایران برقرار کرده است، تلاش می‌کند به امارات متحده عربی، بزرگ‌ترین حامی و تأمین‌کننده مالی نیروهای شورشی علیه دولت این کشور است، ضربه بزند. امارات متحده عربی به نوبه خود واحدی از اپراتورهای اوکراینی را اداره می‌کند که با ۲۵ پهپاد انتحاری به پورت سودان حمله کردند و خسارات سنگینی به آن وارد کردند.

پیشتر رژیم صهیونیستی و سران امارات متحده عربی که سابق قابل توجهی در اقدامات ضد ایرانی دارند، مدعی شده بودند که ایران و نیروهای محور مقاومت در منطقه از بندر سودان برای ارسال تسلیحات به یمن و رزمندگان مقاومت حماس در غزه استفاده می‌کنند. از این رو، صهیونیست‌ها توجیه دخالت‌های خود در سودان در همکاری با امارات متحده عربی را، حضور نیروهای محور مقاومت در این کشور عنوان کرده‌اند.

با آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۲۳، رژیم صهیونیستی تلاش کرد خود را به‌عنوان میانجی بالقوه معرفی کند و به روابطش با هر دو طرف اشاره نمود. وزارت خارجه اسرائیل در ابتدا از ژنرال البرهان و نیروهای مسلح سودان حمایت لفظی کرد. اما در عمل، گفته می‌شود موساد به حمیدتی و RSF تمایل بیشتری داشت و ارتباط نزدیکی با او در خارطوم حفظ کرده بود.

یک گزارش تحقیقی در سال ۲۰۲۲ از روزنامه هاآرتص نشان داد که «تجهیزات نظارتی پیشرفته ساخت اتحادیه اروپا، با قابلیت تغییر توازن قدرت در سودان»، با جت خصوصی به RSF تحویل داده شده‌اند. این تجهیزات، از جمله نرم‌افزار جاسوسی Predator، از شرکت اینتِلِکسا منشأ گرفته‌اند که مؤسس آن، تال دیلیان، از افسران پیشین اطلاعاتی اسرائیل است.

احیای ارتباط دولت سودان با ایران

لازم به ذکر است که در ماه‌های گذشته، نیروهای ارتش سودان به رهبری "ژنرال عبدالفتاح برهان"، به تازگی و پس از ماه ها نبرد سنگین توانسته اند نیروهای شورشی موسوم به واکنش سریع به رهبری "ژنرال حمیدتی" را از خارطوم پایتخت سودان و مناطق مجاور با آن اخراج کنند و به یک پیروزی مهم در چهارچوب جنگ داخلی این کشور دست یابند.

در این میان، یکی از نکاتی که تقریبا اغلب تحلیلگران به آن اشاره داشته اند، نقش موثر و قابل توجه ایران در حمایت از ارتش سودان و به طور خاص حضور موفق پهپادهای ایرانی در حمایت از نیروهای این ارتش و جنگ با شورشیان سودانی بوده است.

گزارش های برخی منابع غربی تاکید دارند که پهپادهای ایرانیِ ابابیل و شاهد، نقشی مهم در عقب‌راندن نیروهای واکنش سریع سودانی از پایتخت این کشور داشته است. این در حالی است که در ابتدای جنگ داخلی سودان، ارتش این کشور با جنگنده های خود به مواضع شورشیان حمله می کرد که نه تنها موثر نبود بلکه موجب آسیب رسیدن به غیرنظامیان نیز می شد.

پیشتر نیز در چندین نوبت شاهد سفر مقام های ارشد سودان و به طور خاص وزیر خارجه این کشور به تهران نیز بوده ایم. موضوعی که با بازتاب های مختلفی همراه شده و حتی برخی منابع غربی و صهیونیستی از توسعه پیوندها میان ایران و سودان ابراز نگرانی می کردند. با وجود روابط نزدیک ایران و خارطوم در دهه ۹۰ میلادی، جمهوری اسلامی ایران به‌تدریج از سودان کنار زده شد و روابط دو طرف در سال ۲۰۱۶ به‌طور کامل قطع گردید. اما جنگ داخلی، بار دیگر به روابط ایران و سودان جان تازه‌ای بخشید.

درگیری‌های داخلی بین ارتش سودان و نیروهای واکنش سریع (RSF) شاهد حمایت‌های مختلفی از سوی کشورهای منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای بود. این آرایش به شرح زیر است:

حامیان ارتش سودان

ایران: ایران یکی از حامیان کلیدی ارتش ملی و دولت سودان به دلیل غیرقانونی بودن اقدام حمیدتی و خطر تجزیه مجدد سودان و نفود بیشتر رژیم‌صهیونیستی بود.

روسیه: روسیه با تأمین سوخت و سلاح، از ارتش سودان پشتیبانی کرد. این کمک‌ها به بازپس‌گیری بخش‌هایی از خارطوم و دیگر مناطق توسط ارتش منجر شد.

ترکیه: ترکیه بیش‌تر در نقش دیپلماتیک و میانجی‌گری عمل کرد و از دولت برهان حمایت سیاسی کرد. لذا به صورت مستقیم در زمینه نظامی حضور نداشت.

حامیان نیروهای شورشی واکنش سریع (RSF)

امارات متحده عربی: امارات یکی از بزرگ‌ترین حامیان RSF بود و با ارائه حمایت مالی و لجستیکی، به این نیروها کمک کرد تا در برابر ارتش مقاومت کنند. امارات به دنبال گسترش نفوذ خود در آفریقا و مقابله با سیاست‌های ایران و ترکیه در منطقه بود.

قطر: دوحه به طور غیرمستقیم در درگیری‌ها حضور داشت و بیشتر بر میانجی‌گری متمرکز بود. هرچند حمایت مستقیم نظامی از RSF نداشت، اما به دلیل روابط تاریخی با برخی گروه‌ها، گاهی به عنوان حامی غیر مستقیم RSF تلقی می‌شد.

رژیم صهیونیستی: صهیونیست‌ها همراه با امارات متحده عربی، با حمایت لفظی و میدانی از شورشی‌های واکنش سریع، تلاش کردند تا توازن قدرت در وضعیت میدانی را به نفع این گروه تغییر دهند، اما در عمل تاکنون به هدف خود دست پیدا نکرده اند.

در تحولات اخیر سودان، جایی که درگیری‌های نیابتی میان ایران و رژیم صهیونیستی به همراه متحدش امارات متحده عربی شعله‌ور شده، ایران با حمایت قاطع از ارتش سودان (SAF) به رهبری ژنرال عبدالفتاح البرهان، دست برتر را به دست آورده است.

در حالی که امارات و اسرائیل از نیروهای شورشی RSF حمایت مالی، تسلیحاتی و اطلاعاتی می‌کنند تا نفوذ خود را در دریای سرخ گسترش دهند، ایران با ارسال پهپادهای پیشرفته مانند مهاجر-۶ و آبابیل-۳، ارتش سودان را قادر ساخت تا در نبردهای کلیدی مانند اومدورمان و خارکوم، پیشروی‌های چشمگیری داشته باشد و خطوط تأمین RSF را مختل کند.

این حمایت که از ژوئیه ۲۰۲۴ رسماً از سر گرفته شد، نه تنها جریان جنگ را به نفع ارتش سودان تغییر داد، بلکه تلاش‌های رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی روابط با سودان را ناکام گذاشت و ایران را به عنوان قدرت غالب در این عرصه تثبیت کرد. در نهایت، این پیروزی نیابتی ایران، توطئه‌های امارات و رژیم صهیونیستی برای گسترش نفوذ خود در این منطقه مهم از آفریقا را خنثی کرده و موقعیت استراتژیک تهران را در شاخ آفریقا تقویت کرده است.

[1] - https://nziv.net/121251

[2] - https://www.jahannews.com/report/924797/1

[3] - https://jonoubejahani.com/2025/04/16