مشرق - محمد در وبلاگ دیتا نوشت: درباره ماه محرم ، روایات فراوانى در منابع روایى شیعه و اهل سنت وارد شده اند و این ماه را از ابعاد گوناگون مورد بررسى قرار داده اند.
اهم موضوعاتى كه در این روایات به آن ها پرداخته شده است عبارتند از: برخى از رویدادهایى كه در این ماه واقع شده اند، حرام بودن این ماه پیش از اسلام و تنفیذ آن از سوى اسلام ، اعمال و عباداتى كه انجام آنها در این ماه داراى ثواب و پاداش زیادى است . مانند روزه ، نماز، شب زنده دارى ، مناجات و نیایش و سوگوارى براى اباعبدالله الحسین علیه السلام .
پرداختن به تمامى احادیث و روایات مربوطه ، از ظرفیت این مقوله خارج است و مستقلا تالیف دیگرى را مى طلبد. اما از باب نمونه و تبریك جستن به كلام معصومین علیه السلام چند حدیث را در این جا نقل مى كنیم :
1 - عن امیرالمؤ منین علیه السلام فى حدیث : ان رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم لما ثقل فى مرضه ، قال : ان السنة اثنى عشر شهرا، منها اربعة حرم .
قال ثم قال بیده : فذلك رجب مفرد، و ذو القعده و ذوالحجة و المحرم ثلاثة متوالیات (26)
امیرالمؤ منان على علیه السلام فرمود: آن گاه كه بیمارى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم سنگین شده بود، آن حضرت فرمود: هر سالى از دوازده ماه تشكیل مى یابد كه چهار ماه از آنها، حرام مى باشد.
آن گاه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با اشاره به دستان مباركش فرمود: این چهار ماه حرام عبارتند از: رجب كه منفرد واقع شد و ذى قعده ، ذى حجه و محرم كه پشت سر هم قرار گرفته اند.
2 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : تصلى اول لیلة من المحرم ركعتین ، تقراء فى الاولى فاتحة الكتاب و سورة الاءنعام و فى الركعة الثانیة فاتحة الكتاب و سورة یس . (27)
پیامبر گرامى اسلام فرمود: در شب اول ماه محرم ، دو ركعت نماز به جاى آوردید و در ركعت اول ، سوره فاتحه و سوره انعام ، و در ركعت دوم سوره فاتحه و یاسین را قرائت كنید.
3 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : ان فى المحرم لیلة شریفة و هى اول لیلة ، من صلى فیها ماءة ركعة الحمد و قل هو الله احد و یسلم آخر كل تشهد، و صام صبیحة الیوم و هو اول یوم من المحرم كان ممن یدوم علیه الخیر سنة و لایزال محفوظا من الفتنة الى القابل ، و ان مات ذلك صار الى الجنة ان شاءالله . (28)
پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: در ماه محرم ، شبى شریف است . آن شب ، شب اول این ماه است . هر كس در این شب صد ركعت نماز به جاى آورد كه در هر ركعت آن سوره حمد و سوره قل هو الله احد را قرائت كند و در آخر هر تشهدى سلام دهد و روز آن را كه روز اول ماه محرم است ، روزه بگیرد، براى چنین شخصى در تمام سال ، خیر و خوبى تداوم مى یابد و تا سال بعد از هر فتنه اى محفوظ خواهد ماند و اگر در این روز از بین بمیرد، ان شاءالله وارد بهشت مى گردد.
4 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : من صام یوما من المحرم فله بكل یوم ثلاثون یوما. (29)
پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس یك روز از ماه محرم را روزه بگیرد، براى او در برابر هر روز، سى روز پاداش منظور مى گردد.
5 - قال على علیه السلام : ان استطعت ان تحافظ على لیلة الفطر و لیلة النحر و اول من المحرم و لیلة عاشورا و اول لیلة من رجب و لیلة النصف من شعبان ، فافعل و اكثر فیهن من الدعاء و الصلاة و تلاوة القرآن . (30)
حضرت على علیه السلام فرمود: اگر توانایى شب زنده دارى در شب عید فطر، شب عید قربان ، شب اول ماه محرم ، شب عاشورا، شب اول رجب و شب نیمه شعبان را دارى ، آن را بجاى آور و در این شب ها براى زیاد كردن دعا، نماز و قرائت قرآن تلاش كن .
6 - عن الریان بن شبیب قال : دخلت على الرضا علیه السلام فى اول یوم من المحرم فقال : یا ابن شبیب اصائم ؟ فقلت : لا. فقال : ان هذا الیوم هو الیوم الذى دعا فیه زكریا علیه السلام ربه فقال : رب لى من لدنك ذریة طیبة انك سمیع الدعا،(31)
ریان بن شیب گفت : در نخستین روز ماه محرم به محضر امام رضا علیه السلام رسیدم . آن حضرت به من فرمود: اى پسر شبیب ، آیا امروز روزه دارى ؟ گفتم نه !
فرمود: به راستى امروز، روزى است كه حضرت زكریا علیه السلام در نزد پروردگارش دعا كرد و عرضه داشت : پروردگارا از ساحت مقدست به من ذریه اى پاك عنایت كن چه این كه تو شنونده هر دعایى . پس خداى سبحان دعاى وى را اجابت كرد و به فرشته اى دستور داد كه خبر استجابتش را به زكریا برساند. هنگامى كه زكریا براى اقامه نماز در محراب ایستاده بود، فرشته الهى بر او وارد شد و به او گفت كه پروردگارت ، تو را به یحیى بشارت مى دهد.
پس هر كس ، این روز را روزه بگیرد و سپس خداى خود را بخواند، خدا نیز او را اجابت نماید، همانطورى كه زكریا علیه السلام را اجابت فرمود.
7 - عن ابى عبدالله علیه السلام قال : من بات عند قبر الحسین علیه السلام لیلة عاشورا لقى الله یوم القیامة ملطخا بدمه و كاءنما قتل معه فى عرصة كربلا. (32)
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كسى كه در شب عاشورا در مزار امام حسین علیه السلام بسر ببرد، و این شب را در آن جا بیتوته كند (و به زیارت ، سوگوارى و عبادت بپردازد) در قیامت خدا را در حالى ملاقات مى كند كه به خون امام حسین علیه السلام آغشته است و گویا در ركاب آن حضرت در دشت كربلا به شهادت رسیده است .
لازم به یادآورى است كه روز عاشورا حالت ویژه اى در نزد شیعیان دارد و شایسته است كه همه مسلمانان و حقیقت جویان جهان در این روز به سوگوارى امام حسین علیه السلام و یاران شهیدش بپردازد. به همین جهت روایات فراوانى وارد شده اند مبنى بر این كه شیعیان در این روز، به زندگى شخصى خویش (از قبیل كسب و كار) نپردازند و چون دشمنان اهل بیت علیه السلام به خاطر شهادت امام حسین علیه السلام در این روز جشن گرفته و روزه مى گرفتند، محبان اهل بیت در غم و اندوه بسر برند و به سوگوارى بپردازند و این روز را روزه نگیرند و اگر روزه گرفتند، آن را با نوشیدن آبى در بعد از ظهر افطار كنند.
26- وسائل الشیعة ، ج 10، باب 3، ص 257، روایت 13355.
27-همان ، ج 8، باب 50، ص 181، روایت 10366.
28- همان .
29-همان مدرك ، ج 1، باب 25، ص 470، روایت 13873.
30-همان مدرك ج 8، باب ، ص 109، روایت 10190.
31- سوره آل عمران (3)، آیه 38.
32-همان مدرك ، ج 14، ص 340، باب 8، روایت 2.
اهم موضوعاتى كه در این روایات به آن ها پرداخته شده است عبارتند از: برخى از رویدادهایى كه در این ماه واقع شده اند، حرام بودن این ماه پیش از اسلام و تنفیذ آن از سوى اسلام ، اعمال و عباداتى كه انجام آنها در این ماه داراى ثواب و پاداش زیادى است . مانند روزه ، نماز، شب زنده دارى ، مناجات و نیایش و سوگوارى براى اباعبدالله الحسین علیه السلام .
پرداختن به تمامى احادیث و روایات مربوطه ، از ظرفیت این مقوله خارج است و مستقلا تالیف دیگرى را مى طلبد. اما از باب نمونه و تبریك جستن به كلام معصومین علیه السلام چند حدیث را در این جا نقل مى كنیم :
1 - عن امیرالمؤ منین علیه السلام فى حدیث : ان رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم لما ثقل فى مرضه ، قال : ان السنة اثنى عشر شهرا، منها اربعة حرم .
قال ثم قال بیده : فذلك رجب مفرد، و ذو القعده و ذوالحجة و المحرم ثلاثة متوالیات (26)
امیرالمؤ منان على علیه السلام فرمود: آن گاه كه بیمارى پیامبر خدا صلى الله علیه و آله و سلم سنگین شده بود، آن حضرت فرمود: هر سالى از دوازده ماه تشكیل مى یابد كه چهار ماه از آنها، حرام مى باشد.
آن گاه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم با اشاره به دستان مباركش فرمود: این چهار ماه حرام عبارتند از: رجب كه منفرد واقع شد و ذى قعده ، ذى حجه و محرم كه پشت سر هم قرار گرفته اند.
2 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : تصلى اول لیلة من المحرم ركعتین ، تقراء فى الاولى فاتحة الكتاب و سورة الاءنعام و فى الركعة الثانیة فاتحة الكتاب و سورة یس . (27)
پیامبر گرامى اسلام فرمود: در شب اول ماه محرم ، دو ركعت نماز به جاى آوردید و در ركعت اول ، سوره فاتحه و سوره انعام ، و در ركعت دوم سوره فاتحه و یاسین را قرائت كنید.
3 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : ان فى المحرم لیلة شریفة و هى اول لیلة ، من صلى فیها ماءة ركعة الحمد و قل هو الله احد و یسلم آخر كل تشهد، و صام صبیحة الیوم و هو اول یوم من المحرم كان ممن یدوم علیه الخیر سنة و لایزال محفوظا من الفتنة الى القابل ، و ان مات ذلك صار الى الجنة ان شاءالله . (28)
پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: در ماه محرم ، شبى شریف است . آن شب ، شب اول این ماه است . هر كس در این شب صد ركعت نماز به جاى آورد كه در هر ركعت آن سوره حمد و سوره قل هو الله احد را قرائت كند و در آخر هر تشهدى سلام دهد و روز آن را كه روز اول ماه محرم است ، روزه بگیرد، براى چنین شخصى در تمام سال ، خیر و خوبى تداوم مى یابد و تا سال بعد از هر فتنه اى محفوظ خواهد ماند و اگر در این روز از بین بمیرد، ان شاءالله وارد بهشت مى گردد.
4 - عن النبى صلى الله علیه و آله و سلم انه قال : من صام یوما من المحرم فله بكل یوم ثلاثون یوما. (29)
پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس یك روز از ماه محرم را روزه بگیرد، براى او در برابر هر روز، سى روز پاداش منظور مى گردد.
5 - قال على علیه السلام : ان استطعت ان تحافظ على لیلة الفطر و لیلة النحر و اول من المحرم و لیلة عاشورا و اول لیلة من رجب و لیلة النصف من شعبان ، فافعل و اكثر فیهن من الدعاء و الصلاة و تلاوة القرآن . (30)
حضرت على علیه السلام فرمود: اگر توانایى شب زنده دارى در شب عید فطر، شب عید قربان ، شب اول ماه محرم ، شب عاشورا، شب اول رجب و شب نیمه شعبان را دارى ، آن را بجاى آور و در این شب ها براى زیاد كردن دعا، نماز و قرائت قرآن تلاش كن .
6 - عن الریان بن شبیب قال : دخلت على الرضا علیه السلام فى اول یوم من المحرم فقال : یا ابن شبیب اصائم ؟ فقلت : لا. فقال : ان هذا الیوم هو الیوم الذى دعا فیه زكریا علیه السلام ربه فقال : رب لى من لدنك ذریة طیبة انك سمیع الدعا،(31)
ریان بن شیب گفت : در نخستین روز ماه محرم به محضر امام رضا علیه السلام رسیدم . آن حضرت به من فرمود: اى پسر شبیب ، آیا امروز روزه دارى ؟ گفتم نه !
فرمود: به راستى امروز، روزى است كه حضرت زكریا علیه السلام در نزد پروردگارش دعا كرد و عرضه داشت : پروردگارا از ساحت مقدست به من ذریه اى پاك عنایت كن چه این كه تو شنونده هر دعایى . پس خداى سبحان دعاى وى را اجابت كرد و به فرشته اى دستور داد كه خبر استجابتش را به زكریا برساند. هنگامى كه زكریا براى اقامه نماز در محراب ایستاده بود، فرشته الهى بر او وارد شد و به او گفت كه پروردگارت ، تو را به یحیى بشارت مى دهد.
پس هر كس ، این روز را روزه بگیرد و سپس خداى خود را بخواند، خدا نیز او را اجابت نماید، همانطورى كه زكریا علیه السلام را اجابت فرمود.
7 - عن ابى عبدالله علیه السلام قال : من بات عند قبر الحسین علیه السلام لیلة عاشورا لقى الله یوم القیامة ملطخا بدمه و كاءنما قتل معه فى عرصة كربلا. (32)
امام صادق علیه السلام فرمود: هر كسى كه در شب عاشورا در مزار امام حسین علیه السلام بسر ببرد، و این شب را در آن جا بیتوته كند (و به زیارت ، سوگوارى و عبادت بپردازد) در قیامت خدا را در حالى ملاقات مى كند كه به خون امام حسین علیه السلام آغشته است و گویا در ركاب آن حضرت در دشت كربلا به شهادت رسیده است .
لازم به یادآورى است كه روز عاشورا حالت ویژه اى در نزد شیعیان دارد و شایسته است كه همه مسلمانان و حقیقت جویان جهان در این روز به سوگوارى امام حسین علیه السلام و یاران شهیدش بپردازد. به همین جهت روایات فراوانى وارد شده اند مبنى بر این كه شیعیان در این روز، به زندگى شخصى خویش (از قبیل كسب و كار) نپردازند و چون دشمنان اهل بیت علیه السلام به خاطر شهادت امام حسین علیه السلام در این روز جشن گرفته و روزه مى گرفتند، محبان اهل بیت در غم و اندوه بسر برند و به سوگوارى بپردازند و این روز را روزه نگیرند و اگر روزه گرفتند، آن را با نوشیدن آبى در بعد از ظهر افطار كنند.
26- وسائل الشیعة ، ج 10، باب 3، ص 257، روایت 13355.
27-همان ، ج 8، باب 50، ص 181، روایت 10366.
28- همان .
29-همان مدرك ، ج 1، باب 25، ص 470، روایت 13873.
30-همان مدرك ج 8، باب ، ص 109، روایت 10190.
31- سوره آل عمران (3)، آیه 38.
32-همان مدرك ، ج 14، ص 340، باب 8، روایت 2.
