گروه سیاسی مشرق ــ نشریه آمریکایی نشنال اینترست در گزارشی با عنوان "همه مردان آیت‌الله" به بررسی رفتارهای سیاسی سه رئیس جمهور اسلامی ایران از زمان رحلت امام خمینی(ره) تاکنون پرداخته است.گزارش این نشریه همچنین حاوی نسخه‌های شورای روابط خارجی آمریکا درباره ایران نظیر رویگردانی جوانان ایرانی از آرمان‌های انقلاب اسلامی سال 57 و مطلوب جلوه دادن تلاش چهره‌هایی همچون آیت‌الله هاشمی بهرمانی (رفسنجانی) و سیدمحمد خاتمی برای برقراری روابط با غرب و گفت‌وگو با آمریکاست.
نکته جالب گزارش طولانی نشنال اینترست نیز تعاریفی است که این رسانه آمریکایی از تلاش‌ها و اقدامات روسای جمهوری دو دولت سازندگی و اصلاحات بعمل می‌آورد.
تعاریفی که در ادامه آنها، سیاست‌ها و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری بعنوان عنصری پاردوکسیکال (نقض کننده) در روند رشد اقدامات اشاره شده ذکر می‌شود.
نشنال اینترست در بخشی از گزارش خود راجع به آیت‌الله هاشمی بهرمانی (رفسنجانی) می‌نویسد: هاشمی (بعنوان اولین رئیس جمهور پس از امام(ره)) به دنبال ترمیم روابط با کشورهای حاشیه خلیج فارس و نیز رسیدن به جامعه اروپا و روسیه بود.
*هاشمی خواستار روابط بهتر با آمریکا بود اما عده‌ای در ایران با او مخالف بودند!
نشنال اینترست در ادامه به اختلافات هاشمی رفسنجانی و یارانش با کسانی که بر حفظ فرهنگ انقلاب و دفاع مقدس تاکید داشتند و محافظه‌کاران اشاره می‌کند و می‌نویسد: هاشمی رفسنجانی به دنبال اقتصاد بزرگ‌تر و همکاری‌های امنیتی (و منطقه‌ای) بود. رفسنجانی همچنین خواستار روابط بهتر (با اروپا و آمریکا) بود اما عده‌ای در ایران با او مخالفت می‌کردند.
این گزارش می‌افزاید: هاشمی رفسنجانی سرانجام نتوانست کشورهای حاشیه خلیج فارس را متقاعد کند که ایران عوض شده و چهره جدیدی پیدا کرده است و تنش‌ها بین ایران و این کشورها باقی ماند.
او همچنین به دلیل نیاز ایران به سرمایه‌گذاری و فناوری‌های جدید و نیز برای فرار از انزوا مایل بود که روابط مطلوبی با کشورهای اروپایی داشته باشد. اروپایی‌ها نیز در ابتدا به سوی رئیس جمهور جدید ایران آغوش گشودند و به درخواست او برای آشتی پاسخ دادند.
مارک اروپایی این "گفتگوی انتقادی" (میان ایران و غرب) نشان می‌داد که ایران از طریق مشوق‌های اقتصادی و مباحث دیپلماتیک به تغییر رفتار خود متقاعد شده است اما ماجرای تلاش برای اجرای حکم اعدام سلمان رشدی و ماجرای دادگاه میکونوس مانع این تغییرات شد!.
*هاشمی تلاش کرد تا سر و صداهای مربوط به پرونده سلمان رشدی را کم کند
نشنال اینترست در ادامه گزارش خود با بیان اینکه آیت‌الله هاشمی با توجه به تلاش‌هایی که برای ایجاد رابطه با غرب و ... داشت تلاش کرد تا سر و صداهای مربوط به فتوای امام خمینی(ره) علیه سلمان رشدی را پایین بکشد، می‌نویسد: این در حالی بود که دستورات امام خمینی(ره) برگشت پذیر نیستند.
*خاتمی می‌خواست با تکیه بر رای خود، یک مقام خاص! را به رهبر ایران تحمیل کند
این مجله آمریکایی در ادامه گزارش خود به انتخابات سال 1997 (دوم خرداد 76) ایران و بر سر کار آمدن سیدمحمد خاتمی می‌پردازد.
نشنال اینترست درباره سیدمحمد خاتمی نیز می‌نویسد: انتخابات سال 97 به نوعی قرار بود تغییر سرنوشت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران محسوب شود. اهداف خاتمی عبارت بود از پاسخگو کردن حکومت دینی به شهروندانش!، پایان دادن به وضعیت منفور! جمهوری اسلامی و پیوسته شدن ایران با جامعه جهانی. او همچنین بسیاری از دستور کارهای دیگر همکاران اصلاح‌طلب خود نظیر تکیه بر رای مردم و ارائه یک مقام خاص به مقام معظم رهبری (عرض اندام در مقابل رهبری) را نیز پذیرفت.
این در حالی بود که همکاران اصلاح‌طلب او خواسته‌های دیگری نظیر مصالحه با عربستان سعودی و عادی سازی روابط با اروپا و آمریکا نیز داشتند.
در ادامه این گزارش پیرامون خاتمی اینچنین توضیح داده شده است: دیپلماسی "همسایگی خوب" خاتمی سبب شد که روابط ایران با کشورهای حاشیه خلیج فارس بهبود یابد و چند قرارداد دیپلماتیک، تجاری و امنیتی میان ایران و این کشورها امضا شود. ایران همچنین در زمان خاتمی حمایت خود را از گروه‌های اپوزیسیون حاضر در این کشورها کاهش داد.
*خاتمی سیاست‌های جایگزین را به جای میراث امام مطرح کرد
بنابراین خاتمی توانست حتی برای لحظه‌ای، فراتر از میراث امام خمینی(ره) عمل کند؛ با سیاست‌های جایگزینی که ریشه در عمل‌گرایی و توجه به منافع (منظور منافع اقتصادی و امنیتی ایران است) داشت.
نشنال اینترست ادامه می‌دهد: خاتمی دست به لیبرالیزاسیون آرام در داخل ایران زد. شروع به تنش زدایی با کشورهای اروپایی کرد. بحث ترور مخالفان ایران در داخل اروپا (اشاره نشنال اینترست به ماجرای میکونوس است) در دوره او تمام شد. مسئله فتوای امام خمینی(ره) راجع به سلمان رشدی نیز حل و فصل شد!، نویسندگان مورد انتقاد شروع به انتشار عقاید خود در عرصه جامعه کردند و رئیس جمهور ایران در کشورهای اروپایی مورد استقبال قرار گرفت.
این نشریه آمریکایی می‌نویسد: خاتمی حتی اقدام به تنظیم صدای گوشخراش ایران علیه رژیم صهیونیستی کرد. او حتی اعلام کرد که ایران حاضر به پذیرش نتایج گفت‌وگوی فلسطینی‌ها (و جریان سازش) است.
او همچنین تاکید کرد که بر قطعنامه‌های سازمان ملل پایبند است و برای پیشبرد آنها تلاش می‌کند.
رویکرد خاتمی به آمریکا نیز رویکردی آرام (به سمت ایجاد رابطه) همراه با دقت بود. او تلاش می‌کرد که سوء ظن‌های متقابل را رفع کند.
اما خاتمی دشمنی اصولگرایان ایرانی با آمریکا و نیز سیاست مهار آمریکا علیه ایران را دستکم گرفت. در واقع خاتمی قربانی تاکید ایران با خطوط آرمانی خود و سیاست‌های آمریکا پس از 11 سپتامبر شد.
به گزارش نشنال اینترست، خاتمی و اصلاح‌طلبان به حوادث 11 سپتامبر در آمریکا به عنوان فرصتی برای ترمیم روابط نگاه می‌کردند ضمن اینکه خاتمی بعنوان یک روشنفکر مذهبی! اسلام و دموکراسی را با یکدیگر سازگار می‌دید.
