سرویس دیدگاه مشرق - اهمیت دادن ایرانیان به برپایی مناسک جمعی و حضور فعال در آیینهای اجتماعی پیشینهای چندین هزارساله دارد. از مناسبک مهی(وابسته به ماه) و خورشیدی در ایران باستان گرفته تا ورود اسلام و برپایی سوگواریها و جشنهای مذهبی که هرکدام دارای نظامهای هویتی و معنایی خود بودهاند و نقش موثری در هویت یابی و انسجام نظامهای اجتماعی داشته اند.
اسلام به عنوان دینی که توجه ویژهای به حضور فعال انسان دراجتماع دارد و هرگونه فعالیت اجتماعی را نیز ارزشمندتر از شکل فردی آن می داند با ورود به فرهنگ ایرانی، باعث ایجاد تغییرات و اضافه شدن آیین های جمعی جدیدی شد که به مرور با فرهنگ و سنت ایرانی امتزاج و همسازی یافت و ایرانیان در طول سالها سعی کردند مناسک مربوط به پیشینهی تاریخی و مذهبی خود را به صورت توامان حفظ کنند و از آن برای تعریف هویت ایرانی-اسلامی خود بهره ببرند. بنابراین جشن و سوگواری دو وجه از این فرآیند هویت بخش در اجرای آیین های جمعی شد.
اما به دلایل بسیاری و درطول زمان کفه ی آیین های جمعی سوگواری در مذهب سنگین تر از کفه ی جشن ها شد تاجایی که افراط و تفریط در اهمیت دادن به سوگواری های مذهبی و مغفول گذاردن جشن های مذهبی باعث شد تا تصویری که از آیین های جمعی مذهبی برای نسل جوان شکل می گیرد تصویر بانشاط و جذابی نباشد.
کمااینکه شاهد حضور گسترده و پرشوق و اشتیاق جوانان در مراسم های سوگواری به ویژه ایام محرم و صفر و عزاداری آل الله بوده ایم اما همواره جای خالی یک اجتماع بر محور شادی مومنانه احساس می شد. یک جشن بزرگ و یک گردهمایی مذهبی که سالها بزرگان این عرصه فقدان آن و اثرات منفی ناشی از این فقدان را گوشزد می کردند.
غدیر و برگزاری «مهمانی ۱۰کیلومتری»
عید غدیر از مهم ترین و اساسی ترین اعیاد شیعیان است که در فرمایش پیامبر عظیم الشان اسلام، بزرگترین عید امت و برتر از اعیاد دیگر معرفی شده است.
این عید در تاریخ معاصر ایران و حتی پس از انقلاب اسلامی هیچ گاه منطبق با شان و عظمت خود گرامی داشته نشد و خلا حضور دستگاه های فرهنگی و رسانه ای و افراد شاخص مذهبی در بسیج کردن امکانات خود برای برپایی یک پویش عظیم و درک اهمیت بزرگداشت این عید، به شدت قابل مشاهده بود.
کمااینکه این بزرگداشت در محله های کوچک و درقالب جشن های هیئات مذهبی دیده می شد اما عدم بازتاب این ظرفیت ها منجر به یک اتفاق بزرگ و موثر نمی شد. سال گذشته تصمیم گیری نهادهای فرهنگی برای برگزاری یک کارناوال خیابانی بر محور جشن و شادی و با هدف گرامیداشت این روز بزرگ ایدهای نو و قابل توجه بود که برای اولین بار می رفت تا تجربه ای متفاوت برای پایتخت نشینان رقم بزند.
یکی از نکات مثبت برپایی این کارناوال خیابانی که به نام «مهمانی ده کیلومتری» شناخته شد تمرکز بر همکاری گروه ها و نهادهای مردمی با نهادهای سیاسی و فرهنگی بود. متصدیان امر به خوبی دریافته بودند برگزاری مناسک جمعی هیچ گاه امری از بالا به پایین نبوده و عدم درگیرشدن مردم درایجاد مقدمات و متن اجتماع، آن را از حالت مطلوب خود خارج می کند.
پس به این ترتیب از هیئات مذهبی، مدارس، دانشگاه ها، مراکز علمی و درمانی، مراکز فرهنگی و قرآنی، مساجد و ... دعوت شد تا برپایی غرفه در مسیرهای تعیین شده، به نقش آفرینی منطبق با اهداف و تجربیات خود با محوریت عید غدیر بپردازند تا بتوانند طیف های متنوعی از مردم با سلایق و علایق مختلف را در این جشن همگانی درکنارهم قراردهند.
همچنین عموم مردم نیز امکان داشتند تا با مشارکت های مالی و یا حضور داوطلبانه عرصه مشارکت خود را گسترش دهند. مردمی بودنی که انتظار می رود در سالهای بعد و با بهتر شدن زیرساخت های شهری، نقش پررنگ تری از گذشته به خود بگیرد.
غدیر بستری برای همبستگی
امسال در ۱۶م تیرماه ۱۴۰۲ باردیگر گروه های مختلف اجتماعی و مخاطبان گوناگون منتظر شرکت در این آیین تازه متولد شده هستند. در شرایطی که از شهریورماه ۱۴۰۱ تا کنون اتفاقات سیاسی و اجتماعی و فشارهای داخلی و خارجی گوناگون باعث هرچه دورترشدن گروه های مختلف اجتماعی در جامعه ایران از یک دیگر شده بیش از هرزمانی نیاز به پافشاری بر نقاط مشترک احساس می شود.
کما اینکه یکی از آثار و نتایج ایجاد و برگزاری مناسک جمعی تقویت روح جمعی و هویت مشترک است. هویت مشترکی که برخلاف تصور برخی افراد هنوز یک از ارکان اصلی وحدت جامعه ایرانی است و آن ارادت و عشق به اهل بیت علیهم السلام بوده است. ارادت و علاقه ای که در بزنگاه های سیاسی به غلط در آن تشکیک می شود اما با فرا رسیدن زمان های مربوط به ابراز این محبت به صورت اجتماعی، تمام معادلات پیشین را به هم می ریزد.
در شرایطی کنونی که کژاندیشان داخلی و کاسبان خارجی از هر فرصت و موقعیتی برای تعمیق گسست های اجتماعی جامعه ی ایرانی استفاده می کنند و بر طبل ناامیدی و افسردگی و پوچی می کوبند، ایجاد چنین فضاهایی برای یک ابراز شادی دسته جمعی، یک ابراز ارادت جمعی علاوه بر اثرات مثبت معنوی بر افراد جامعه می تواند روح معنوی جامعه را نیز تقویت کند. (که لزوما به معنای تغییرظواهرنیست).
همچنین تصویری که ازاین گردهمایی بزرگ و مشارکت میلیونی به جهان مخابره می شود تاثیرات ارزشمندی خواهد داشت. کما اینکه رسانه های ضددین و ضد ایرانی در سال گذشته تمام تلاش خود را کردند تا این کارناوال با شکوه را کوچک و کم ارزش جلوه دهند.
ایران به عنوان یکی از معدود کشورهایی که مذهب رسمی آن تشیع است و بسیاری از شیعیان جهان از آن به عنوان آرمان شهر دوست داشتنی خود یاد می کنند و علاقه ای بر محور مذهب مشترک با آن حس می کنند، بسیار پیشتر ازاین باید پرچمدار گرامیداشت بزرگترین عید شیعیان می بود.
اتفاقی که در این ۲ سال افتاد می رود تا مبدا مهمی در برپایی جشن های جمعیِ مذهبی و یا حتی به الگوی شیعیانی که جمعیت قابل توجهی در سایر کشورها دارند بدل شود.
الگویی که با مشارکت جوانان مومن می تواند هرسال وجه موثر و پرجاذبه تری به خود بگیرد. البته یکی از مهمترین نکاتی که برای ماندگار شدن این سنت باید در نظرگرفته شود، توجه به هرچه همه گیرتر بودن برنامه ریزی ها و عدم تمرکز بر نمادها و فعالیت هایی است که مجددا باعث تعمیق شکاف های اجتماعی شود.
۰۱:۱۹ - ۱۴۰۲/۰۴/۱۵
