به گزارش مشرق به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری، متن کامل پرسش ها و پاسخ های مقام معظم رهبری درباره وقف را در زیر می خوانید:
1- زمین موقوفه‌ای در کنار قبرستانی که برای دفن اموات اهالی کافی نیست، وجود دارد و موقعیت آن برای تبدیل به قبرستان مناسب است، آیا تبدیل آن به قبرستان جایز است؟
جواب:
تبدیل زمینی که برای جهتی غیر از دفن اموات وقف شده، به قبرستان به طور رایگان جایز نیست، ولی اگر وقف آن از قبیل وقف منفعت باشد، متولی شرعی آن می‌تواند در صورتی که به مصلحت و نفع وقف بداند آن را برای دفن اموات اجاره دهد.
2- زمینی وجود دارد که از زمان‌های طولانی محل دفن اموات اهالی بوده و یکی از اولاد ائمه علیهم السلام نیز در آن مدفون است و قبل از سی سال پیش مکانی را برای غسل دادن اموات در آن ساختهاند، ولی معلوم نیست که این زمین وقف برای دفن اموات شده یا آنکه وقف برای امامزاده مدفون در آن است. همچنین نمیدانیم ساخت غسالخانه در آن برای غسل اموات مشروع است یا خیر؟ بنابراین آیا جایز است اهالی آنجا اموات خود را در آن مکان غسل بدهند؟
جواب:
جایز است همانند گذشته، اموات را در آن غسالخانه، غسل داده و در آن زمین که از توابع صحن امامزاده است، دفن کنند مگر این که علم به مغایرت آن، با جهت وقف زمین، پیدا کنند.
3- آیا جمع‌آوری مبالغی با هماهنگی سازمان‌ها و افراد خیر برای اهدای جوایز به محققان دانشگاهی و نگهداری آن وجوه به صورت وقف در حسابی ویژه برای استفاده از منافع سالانه آن جایز است؟
جواب:
تطبیق عنوان وقف با این مورد محل شبهه است لکن دانشگاه می‌تواند با اجازه صاحبان پول یا با اخذ وکالت از آنان، مبالغ مزبور را به شکل مورد نظر خود سپرده‌گذاری کند.
4- نحوه واگذاری زمین برای احداث مسجد و حسینیه از طرف مالکان حقوقی چگونه است؟
جواب:
وقف اموال از سوی مالک حقوقی مثل وقف املاک دولتی به وسیله دولت با لحاظ شرایط لازم، جایز است.
5- اگر مهر نماز متعلق به مسجد در جیب کسی بماند تکلیف چیست؟
جواب:
اگر برای خصوص آن مسجد وقف شده باشد باید به آنجا برگرداند و در صورت شک نیز حکم همین است.
6- کسی که در مکانی زندگی می‌کند که وقف نامه‌ای دارد مثلا طبق وقف باید فرد هر روز یک جزء قرآن بخواند ولی به آن عمل نکرده وظیفه او چیست؟
جواب:
تخلف از مورد و جهت وقف حرام است و نمی‌تواند در مکان مذکور تصرف کند.
7- در ساختمان یک مرکز آموزشی اطاقی وجود دارد که در حال حاضر از آن به عنوان آزمایشگاه آموزشی استفاده می‌شود و زمین آن جزء قبرستان مجاور است که در سال‌های قبل از قبرستان جدا شده است، با توجه به اینکه قبرستان مجاور هنوز مورد استفاده قرار میگیرد، معلمان و دانشآموزانی که در آن آزمایشگاه نماز میخوانند چه تکلیفی دارند؟
جواب:
تا زمانی که ثابت نشود که زمین آزمایشگاه برای دفن اموات وقف شده، نماز خواندن و سایر تصرفات در آن اشکال ندارد، ولی اگر با دلیل معتبری ثابت شود که فقط برای دفن اموات در آن، وقف شده، واجب است به حالت قبلی خود برگشت داده شده و برای دفن اموات تخلیه شود و تاسیسات ساخته شده در آن محکوم به غصب است.
8- چند ماه قبل یکی از علما در زمین موقوفه‌ای با اجازه وقفکنندگان آن دفن شده است و در حال حاضر عدهای به این کار اعتراض دارند و ادعا میکنند که دفن در زمین موقوفه جایز نیست، این مساله چه حکمی دارد؟ و برفرض عدم جواز، آیا اشکال با پرداخت مبلغی به عنوان عوض زمین موقوفه‌ای که آن عالم در آن دفن شده، برطرف می‌شود؟
جواب:
اگر دفن میت در زمین موقوفه منافی با جهت وقف نباشد، اشکال ندارد، ولی اگر دفن او منافی با جهت وقف باشد جایز نیست و اگر شخصی در چنین زمین موقوفه‌ای دفن شود، احوط این است که تا بدن او متلاشی نشده نبش قبر شود و در مکان دیگر دفن شود، مگر آنکه نبش قبر، حرجی بوده و یا موجب اهانت و هتک مومن شود و به هر حال، اشکال با پرداخت مال یا زمین به عنوان عوض زمین موقوفه بر طرف نمیشود.
9- آیا وقف از کسی که اکراه بر آن شده صحیح است؟
جواب:
اگر واقف اکراه بر وقف شده باشد، تا زمانی که اجازه او به آن ملحق نشود وقف صحیح نیست و کفایت اجازه لاحقه برای صحت آن هم محل اشکال است.
10- بعضی از زرتشتی‌ها بیمارستانی ساختهاند و آن را به مدت هزار سال در راه خیر وقف کردهاند، با توجه به ضوابط و مقررات وقف در فقه امامیه، آیا جایز است متولی وقف در حال حاضر بر خلاف شرایط وقفنامه که در آن تصریح شده است: «اگر درآمد بیمارستان از هزینههای آن بیشتر شود باید با آن تعدادی تخت خریده و به تختهای موجود در بیمارستان اضافه شود»، عمل کند؟
جواب:
در مواردی که وقف از مسلمان صحیح است از غیر مسلمان اعم از کتابی و غیرکتابی هم صحیح است، در نتیجه وقف بیمارستان برای استفاده در راه خیر تا هزار سال، هر چند وقف منقطعالآخر است، ولی صحت آن از نظر شرعی بدون اشکال است، لذا عمل به شرایط واقف بر متولی موقوفه واجب است و او حق اهمال آن شرایط و تعدی از آنها را ندارد.
11- شخص بلاوارثی در زمان حیات خود تمامی اموال منقول و غیر منقول خود را وقف بر مصارف عامه می کندو به آن عمل شده و می‌شود از موارد وقف یکی سرقفلی مغازه ایشان است که مالکیت آن به دیگران تعلق دارد جهت رفع کدورت میان مالک و متولی بیان فرمایند آیا سرقفلی مغازه می‌تواند مورد وقف قرار گیرد یا نه؟
ضمن اینکه بهای سرقفلی توسط واقف مرحوم به مالک پرداخت شده است.
جواب:
وقف سرقفلی محل اشکال است لکن نگهداری این حق و استفاده از درآمد آن در راه خیر مانعی ندارد.
12- احتراما به استحضار می‌رساند که شخصی مطابق وقفنامه مورخه 12/04/1339 شمسی در مرض متصل به موت در حالی که به شدت بیمار و در بستر بوده است منزل مسکونی خود را برای برگزاری تعزیه داری و روضه خوانی حضرت خامس آل عبا و سایر ائمه (ع) در عمارت اندرونی که جزء رقبات موقوفه است وقف کرده و در تاریخ 26/04/1339 یعنی 14 روز بعد بدرود حیات گفته ضمنا از زمانی که وقفنامه تنظیم شده تا زمان فوت واقف که تولیت را نیز عهده دار بوده عملا تصرف به وقف صورت نپذیرفته است و به لحاظ این دو مطلب علما محل از همان زمان در صحت وقف مزبور دچار شک و شبهه و تردید بوده اند، لذا خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص صحت یا اشکال و چگونگی وقف مزبور مرقوم فرمایید.
جواب:
اگر واقف منزل مسکونی خود را با صیغه مخصوص وقف کرده است و خود را متولی موقوفه قرار داده است با فرض اینکه در تصرف متولی بوده نیاز به قبض جدید نیست و وقف تمام است و قابل تغییر نیست.
1- زمین موقوفه‌ای در کنار قبرستانی که برای دفن اموات اهالی کافی نیست، وجود دارد و موقعیت آن برای تبدیل به قبرستان مناسب است، آیا تبدیل آن به قبرستان جایز است؟
جواب:
تبدیل زمینی که برای جهتی غیر از دفن اموات وقف شده، به قبرستان به طور رایگان جایز نیست، ولی اگر وقف آن از قبیل وقف منفعت باشد، متولی شرعی آن می‌تواند در صورتی که به مصلحت و نفع وقف بداند آن را برای دفن اموات اجاره دهد.
2- زمینی وجود دارد که از زمان‌های طولانی محل دفن اموات اهالی بوده و یکی از اولاد ائمه علیهم السلام نیز در آن مدفون است و قبل از سی سال پیش مکانی را برای غسل دادن اموات در آن ساختهاند، ولی معلوم نیست که این زمین وقف برای دفن اموات شده یا آنکه وقف برای امامزاده مدفون در آن است. همچنین نمیدانیم ساخت غسالخانه در آن برای غسل اموات مشروع است یا خیر؟ بنابراین آیا جایز است اهالی آنجا اموات خود را در آن مکان غسل بدهند؟
جواب:
جایز است همانند گذشته، اموات را در آن غسالخانه، غسل داده و در آن زمین که از توابع صحن امامزاده است، دفن کنند مگر این که علم به مغایرت آن، با جهت وقف زمین، پیدا کنند.
3- آیا جمع‌آوری مبالغی با هماهنگی سازمان‌ها و افراد خیر برای اهدای جوایز به محققان دانشگاهی و نگهداری آن وجوه به صورت وقف در حسابی ویژه برای استفاده از منافع سالانه آن جایز است؟
جواب:
تطبیق عنوان وقف با این مورد محل شبهه است لکن دانشگاه می‌تواند با اجازه صاحبان پول یا با اخذ وکالت از آنان، مبالغ مزبور را به شکل مورد نظر خود سپرده‌گذاری کند.
4- نحوه واگذاری زمین برای احداث مسجد و حسینیه از طرف مالکان حقوقی چگونه است؟
جواب:
وقف اموال از سوی مالک حقوقی مثل وقف املاک دولتی به وسیله دولت با لحاظ شرایط لازم، جایز است.
5- اگر مهر نماز متعلق به مسجد در جیب کسی بماند تکلیف چیست؟
جواب:
اگر برای خصوص آن مسجد وقف شده باشد باید به آنجا برگرداند و در صورت شک نیز حکم همین است.
6- کسی که در مکانی زندگی می‌کند که وقف نامه‌ای دارد مثلا طبق وقف باید فرد هر روز یک جزء قرآن بخواند ولی به آن عمل نکرده وظیفه او چیست؟
جواب:
تخلف از مورد و جهت وقف حرام است و نمی‌تواند در مکان مذکور تصرف کند.
7- در ساختمان یک مرکز آموزشی اطاقی وجود دارد که در حال حاضر از آن به عنوان آزمایشگاه آموزشی استفاده می‌شود و زمین آن جزء قبرستان مجاور است که در سال‌های قبل از قبرستان جدا شده است، با توجه به اینکه قبرستان مجاور هنوز مورد استفاده قرار میگیرد، معلمان و دانشآموزانی که در آن آزمایشگاه نماز میخوانند چه تکلیفی دارند؟
جواب:
تا زمانی که ثابت نشود که زمین آزمایشگاه برای دفن اموات وقف شده، نماز خواندن و سایر تصرفات در آن اشکال ندارد، ولی اگر با دلیل معتبری ثابت شود که فقط برای دفن اموات در آن، وقف شده، واجب است به حالت قبلی خود برگشت داده شده و برای دفن اموات تخلیه شود و تاسیسات ساخته شده در آن محکوم به غصب است.
8- چند ماه قبل یکی از علما در زمین موقوفه‌ای با اجازه وقفکنندگان آن دفن شده است و در حال حاضر عدهای به این کار اعتراض دارند و ادعا میکنند که دفن در زمین موقوفه جایز نیست، این مساله چه حکمی دارد؟ و برفرض عدم جواز، آیا اشکال با پرداخت مبلغی به عنوان عوض زمین موقوفه‌ای که آن عالم در آن دفن شده، برطرف می‌شود؟
جواب:
اگر دفن میت در زمین موقوفه منافی با جهت وقف نباشد، اشکال ندارد، ولی اگر دفن او منافی با جهت وقف باشد جایز نیست و اگر شخصی در چنین زمین موقوفه‌ای دفن شود، احوط این است که تا بدن او متلاشی نشده نبش قبر شود و در مکان دیگر دفن شود، مگر آنکه نبش قبر، حرجی بوده و یا موجب اهانت و هتک مومن شود و به هر حال، اشکال با پرداخت مال یا زمین به عنوان عوض زمین موقوفه بر طرف نمیشود.
9- آیا وقف از کسی که اکراه بر آن شده صحیح است؟
جواب:
اگر واقف اکراه بر وقف شده باشد، تا زمانی که اجازه او به آن ملحق نشود وقف صحیح نیست و کفایت اجازه لاحقه برای صحت آن هم محل اشکال است.
10- بعضی از زرتشتی‌ها بیمارستانی ساختهاند و آن را به مدت هزار سال در راه خیر وقف کردهاند، با توجه به ضوابط و مقررات وقف در فقه امامیه، آیا جایز است متولی وقف در حال حاضر بر خلاف شرایط وقفنامه که در آن تصریح شده است: «اگر درآمد بیمارستان از هزینههای آن بیشتر شود باید با آن تعدادی تخت خریده و به تختهای موجود در بیمارستان اضافه شود»، عمل کند؟
جواب:
در مواردی که وقف از مسلمان صحیح است از غیر مسلمان اعم از کتابی و غیرکتابی هم صحیح است، در نتیجه وقف بیمارستان برای استفاده در راه خیر تا هزار سال، هر چند وقف منقطعالآخر است، ولی صحت آن از نظر شرعی بدون اشکال است، لذا عمل به شرایط واقف بر متولی موقوفه واجب است و او حق اهمال آن شرایط و تعدی از آنها را ندارد.
11- شخص بلاوارثی در زمان حیات خود تمامی اموال منقول و غیر منقول خود را وقف بر مصارف عامه می کندو به آن عمل شده و می‌شود از موارد وقف یکی سرقفلی مغازه ایشان است که مالکیت آن به دیگران تعلق دارد جهت رفع کدورت میان مالک و متولی بیان فرمایند آیا سرقفلی مغازه می‌تواند مورد وقف قرار گیرد یا نه؟
ضمن اینکه بهای سرقفلی توسط واقف مرحوم به مالک پرداخت شده است.
جواب:
وقف سرقفلی محل اشکال است لکن نگهداری این حق و استفاده از درآمد آن در راه خیر مانعی ندارد.
12- احتراما به استحضار می‌رساند که شخصی مطابق وقفنامه مورخه 12/04/1339 شمسی در مرض متصل به موت در حالی که به شدت بیمار و در بستر بوده است منزل مسکونی خود را برای برگزاری تعزیه داری و روضه خوانی حضرت خامس آل عبا و سایر ائمه (ع) در عمارت اندرونی که جزء رقبات موقوفه است وقف کرده و در تاریخ 26/04/1339 یعنی 14 روز بعد بدرود حیات گفته ضمنا از زمانی که وقفنامه تنظیم شده تا زمان فوت واقف که تولیت را نیز عهده دار بوده عملا تصرف به وقف صورت نپذیرفته است و به لحاظ این دو مطلب علما محل از همان زمان در صحت وقف مزبور دچار شک و شبهه و تردید بوده اند، لذا خواهشمند است نظر مبارک خود را در خصوص صحت یا اشکال و چگونگی وقف مزبور مرقوم فرمایید.
جواب:
اگر واقف منزل مسکونی خود را با صیغه مخصوص وقف کرده است و خود را متولی موقوفه قرار داده است با فرض اینکه در تصرف متولی بوده نیاز به قبض جدید نیست و وقف تمام است و قابل تغییر نیست.
