به گزارش مشرق، همزمان با سفر اردوغان به تهران، بسیاری از تحلیلگران، به دنبال پاسخی برای این سوال بودند: آیا ایران و روسیه، با انجام عملیات نظامی اردوغان در شمال سوریه موافقت می کنند؟

پاسخ به این سوال از این جهت مهم است که رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه در ۳ ماه اخیر، به طور مداوم درباره این موضوع صحبت کرده است. علاوه بر خود اردوغان، مقامات برجسته کابینه او نظیر خلوصی آکار وزیر دفاع، بارها اعلام کردند که تمام امور لجستیکی و انتقال نیرو به پایان رسیده و ارتش ترکیه در کنار مرز سوریه منتظر فرمان است تا به تل رفعت، منبج و چند منطقه دیگر حمله کند.

مخالفت آشکار جمهوری اسلامی ایران با مداخله نظامی در سوریه و اشاره به اهمیت و ارجحیت راهکار سیاسی به جای عملیات نظامی، توجه تحلیلگران ترکیه را نیز به سوی خود جلب کرد.

طاها آک یول از تحلیلگران و حقوقدانان ترکیه که اتفاقاً روزگاری با اردوغان روابط حسنه ای داشت و مداوماً با او مصاحبه می کرد، به ارزیابی موانع اردوغان برای حمله به شمال سوریه پرداخته است.

طاها آک یول معتقد است که مخالفت چندین کشور قدرتمند با عملیات نظامی اردوغان در شمال سوریه، نشانه روشنی از تنهایی و انزوا در سیاست خارجی ترکیه است.

آسیب های مهم در سیاست خارجی ترکیه

آک یول در ستون تحلیل خود در روزنامه قرار نوشته است: «رئیس جمهور اردوغان به تهران سفر کرد تا در هفتمین نشست شورای همکاری سطح عالی ترکیه و ایران شرکت کند. اما مهمتر از آن، شرکت در هفتمین نشست سه جانبه سران کشورهای عضو روند آستانه بود. مهمترین موضوعی که در دستور کار ترکیه قرار دارد، افزایش حملات گروه تروریستی پ.ک.ک و ی.پ.گ در سوریه به ویژه در مناطق منبج و تل رفعت است. اردوغان بارها اعلام کرده که عملیاتی در آنجا انجام خواهد شد. اما هم روسیه، هم آمریکا و هم ایران مخالف آن هستند. با توجه به چنین تابلویی، باید بگوییم انزوا و تنهایی ترکیه در سیاست خارجی، حتی در چنین موضوعی مشهود است.»

طی روزهای گذشته، مقامات یونان به انحای مختلف ترکیه را تحت فشار قرار داده اند و آک یول معتقد است که این رفتار یونانی ها نیز به تنهایی ترکیه ارتباط دارد. او در این مورد نوشته است:«در شرایطی که ترکیه، هم در حوزه اقتصاد و هم در ورطه سیاست خارجی، با موانع و  مشکلات جدی روبرو شده، جای تعجب نیست که یونان صدای خود را علیه ما بلند کند.»

مروری بر اقدامات اردوغان در شمال سوریه

تحلیل گر روزنامه قرار نوشته است:«ایجاد نوار حائل و مناطق امن در مرز ترکیه و سوریه، از مهمترین اقدامات اردوغان در این چند سال بوده است. بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰، ترکیه با عملیات های نظامی گسترده‌ای مانند سپر فرات، شاخه زیتون و چشمه صلح، یک نوار امنیتی از عفرین تا تل ابیض در شمال سوریه ایجاد کرد.

در برخی از نقاط این نوار، نیروهای ترکیه و روسیه، آمریکا و روسیه گشت‌زنی می کنند و آنان تا عمق ۳۰ کیلومتری، راه را بر تردد ی.پ.گ و نهادهای اقماری پ.ک.ک بستند. اما با این حال، در این نوار، مشکلاتی وجود دارد و همچنان که چاووش اوغلو وزیر امور خارجه (۱۱ اکتبر ۲۰۲۱) گفته بود، نه آمریکا و نه روسیه به قول خود عمل نکردند و مدیریت و نظارت بر این مناطق، ناتمام ماند. البته باید به این نکته نیز اشاره کنم که روسیه، حتی پ.ک.ک را یک سازمان تروریستی نمی داند و در پایتخت خود، به نهاد اقماری پ.ک.ک، دفتر رسمی داده است. نیروهای ی.پ.گ هنوز هم در تل رفعت و منبج واقع در سمت پایین این نوار، مستقیماً به سربازان ما یا جمعیت غیرنظامی حملات موشکی انجام می دهند. هدف آنها ایجاد واکنش علیه کنترل ترکیه و تضعیف اعتماد و سلب امنیت است. اما نه روسیه و نه آمریکا، برای توقف این حملات، هیچ اقدامی انجام نداده اند.»

روند تاریخی رویدادها در شمال سوریه

۲۵ مارس ۲۰۱۸: رئیس جمهور اردوغان در کنگره استانی حزب خود در ترابزون گفت:«ما اولین ضربه را با عملیات سپر فرات وارد کردیم. سپس با عملیات شاخه زیتون تلاش برای اتصال دهلیز ترور به مدیترانه را متوقف کردیم. ما در مدت کوتاهی تل رفعت را تحت کنترل خواهیم گرفت و به هدف نهایی این عملیات دست خواهیم یافت.»

۱۸ آوریل ۲۰۲۲: سربازان ترکیه در شمال عراق، عملیات قفل – چنگال را علیه پ.ک.ک و پ.ی.د آغاز کردند.

۲۴ مه ۲۰۲۲: اردوغان گفت: «ما همچنین شروع به برداشتن گام‌های جدیدی کرده ایم تا عملیات نیمه تمام ایجاد مناطق امن با عمق ۳۰ کیلومتر در امتداد مرزهای جنوبی، به اتمام برسد.»

۲۹ مه ۲۰۲۲: روزنامه قطری ال سدید نوشت ترکیه عملیات خود در شمال سوریه را به تعویق انداخته است.

۱ ژوئن ۲۰۲۲: اردوغان در نشست گروهی حزب خود اعلام کرد: «ما وارد مرحله جدیدی برای اجرای تصمیم خود شده ایم. ما قصد داریم کار ایجاد منطقه امن به عمق ۳۰ کیلومتر را به پایان برسانیم. ما در حال پاکسازی تل رفعت و منبج از تروریست ها هستیم.»

۲ ژوئن ۲۰۲۲: آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در مورد  آغاز عملیات نظامی در شمال سوریه، به ترکیه هشدار داد و گفت که چنین اقدامی  منطقه را در معرض خطر قرار می دهد.

۳ ژوئن ۲۰۲۲: ماریا زاخارووا، سخنگوی امور خارجه روسیه، با اعلام حمایت از دولت اسد خاطرنشان کرد: «امیدواریم آنکارا از اقداماتی که به طور خطرناکی وضعیت دشوار کنونی در سوریه را بدتر می‌کند، اجتناب کند.»

آمریکا و روسیه اظهارات دیگری نیز دارند که همگی در راستای مخالفت با حملات ترکیه به شمال سوریه است. علاوه بر این، روسیه عامدانه، سربازان خود را دقیقاً در مکان‌هایی قرار می‌دهد که ترکیه می‌خواهد در آنجا عملیات کند! روسیه همچنین استقرار نیروهای اسد در مناطق تحت کنترل ترکیه را پیشنهاد می دهد. این دقیقاً یعنی چه؟ یعنی دادن پیشنهاد عقب نشینی به ترکیه!»

۱۰ ژوئن ۲۰۲۲: بشار اسد که از این اتفاقات خوشنود شده بود، اعلام کرد که به عملیات احتمالی ترکیه پاسخ خواهند داد! همچنین سازمان تروریستی پ.ک.ک و پ.ی.د که هم با روسیه و هم با آمریکا ارتباط دارند، با نصب پرچم سوریه در کوبانی در شمال منبج ، عملاً از بشار اسد حمایت کرد!

اردوغان گفته بود:«نیمه شب، ناگهان حمله خواهیم کرد.» اما نگاهی به وقایع بالا، می تواند نشان دهد که او چرا تا این اندازه تعلل کرده است. در چنین حال و هوایی بود که اردوغان تلاش کرد در تهران، روسیه و ایران را برای عملیاتی نرم کند. البته به موازات مخالفت ایران و روسیه، مشکلات جدی در روابط ما با اروپا و آمریکا وجود دارد. اعراب نیز در شرق مدیترانه با یونان همکاری می کنند، همانطور که با تمام عملیاتهای نظامی ترکیه مخالف هستند.

فکرش را بکنید، آیا یونان از سال ۱۹۲۳ میلادی (سال تاسیس جمهوری ترکیه) به این سو، تا این اندازه در برابر ترکیه رفتار تهاجمی داشته است؟! بنابراین باید باز هم بپرسیم: کدام کشورها در کنار ترکیه هستند؟! در این مرحله، بازنگری در سیاست خارجی و بازگشت به سنت دیپلماسی چند صد ساله ضروری است.

چالش ترکیه با شرکای آستانه

توجه به این نکته نیز مهم است که حتی طاها آک یول که در این یادداشت از سیاست خارجی ترکیه انتقاد کرده، حمله به شمال سوریه را حق مسلم ترکیه می داند! این در حالی است که دیروز در بیانیه سران روند آستانه در تهران، هرگونه اقدام تروریستی و همچنین تلاش برای ایجاد خودمختاری رد و به بندهایی اشاره شده که حمله و مداخله نظامی را زیر سوال می برد و در صورتی که اردوغان، دست به عملیات بزند، اعتبار خود و کشورش را به چالش کشیده است. چرا که جملات کوتاهی از چند بند بیاینه پایانی روند آستانه، به طور واضح، به این شکل است:

بند دوم: بر تعهد تزلزل­‌ناپذیر خود به حاکمیت، استقلال، وحدت و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه و همچنین به اهداف و اصول منشور ملل متحد تأکید و تصریح کردند که این اصول باید مورد احترام همگان بوده و هیچ اقدامی، فارغ از عاملان آن، نباید این اصول را تضعیف کند.

بند چهارم: تمامی تلاش ­ها برای ایجاد واقعیات جدید میدانی به بهانه مبارزه با تروریسم، از جمله ابتکارات غیرمشروع خودمختاری را مردود دانسته و عزم خود را برای مقابله با دستور کارهای جدایی­ طلبانه که با هدف تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه و نیز تهدید علیه امنیت ملی کشورهای همسایه از طریق حملات و نفوذهای فرامرزی صورت می‌گیرد را ابراز کردند.

بند پنجم: شرایط شمال سوریه را بررسی و تأکید کردند که دستیابی به امنیت و ثبات در منطقه تنها در سایه حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی این کشور ممکن است.

بند هفتم: اوضاع منطقه کاهش تنش ادلب را به تفصیل مورد بررسی قرار داده و بر لزوم حفظ آرامش در میدان با اجرای کامل تمامی‌توافقات مرتبط با ادلب تاکید کردند. از حضور و فعالیت‌­های گروه­های تروریستی که غیرنظامیان داخل و خارج از منطقه کاهش تنش ادلب را تهدید می‌کند، ابراز نگرانی جدی کردند.

بند نهم: منازعه سوریه هیچ راه‌ حل نظامی نداشته و تنها از طریق روند سیاسی سوری - سوری با تسهیل­گری سازمان ملل وفق قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل قابل حل و فصل خواهد بود.