به گزارش مشرق، در سرتاسر تاریخ بودند کسانی که به کشور خود خیانت کرده‌اند و در طول تاریخ ایران هم شخصیت‌ها و گاه خانواده‌هایی بودند که راه‌ و رسم جاسوسی را در مقابل‌ میهن انتخاب کردند.

شایدبه‌ جرئت بتوان گفت که در این میان به‌ویژه در ۲۰۰ سال اخیر جاسوسان عملهٔ انگلیس در ایران رقم قابله توجهی داشته‌اند. "انگلوفیل‌هایی" که با تطمیع در صحنه‌های حساس به کشور خیانت کردند و البته در جاهایی موفق و در دیگر جاها ناموفق بودند.

در همین روزهای اخیر روایت نازنین زاغری یکی از جاسوسان MI6 داغ شد که مشتی از خروار سیاست خصمانه انگلیس نسبت به وطن ما یعنی ایران است؛ البته این موضوع پیشینه تاریخی دارد و روباه پیر همیشه در صدد ضربه‌ زدن به این حریم ایرانی اسلامی بوده است.

نازنین زاغری جاسوس انگلیسی در بم در پوشش شرکت ژاپنی جایکا

در استان بوشهر نیز شخصیت‌هایی که در راستای سیاست انگلیسی عمل می‌کردند کم نیستند و نکته قابل‌ تأمل آن است که وجه اشتراک همهٔ جاسوسان انگلیسی تطهیر کردنشان است؛ میرزا احمدخان دریابیگی حکمران چند دورهٔ بوشهر است که به روایت مشاهیر مقاومت استان بازیگری در راستای منافع بریتانیا بوده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

بوشهر پایتخت مقاومت است؛ تمام ارزش‌ها و فرهنگ مردمان ساحل‌نشین در همین یک جمله چهار کلمه‌ای خلاصه می‌شود؛ مقاومتی که خار چشمی در چشمان غرب‌گرایان و استعمار پلید می‌باشد اما هنوز هم عده‌ای وجود دارند که با شیطنت‌های عامدانه در پی کم‌رنگ جلوه‌دادن این نقش عظیم هستند.

زمزمه‌هایی از تطهیر شخصیت احمدخان دریابیگی یکی از حاکمان مواجب‌بگیر انگلیس در بوشهر شنیده می‌شود درصورتی‌که ده‌ها چهره ملی - مذهبی این استان در خفقانی عجیب به آن‌ها پرداخته نمی‌شود و اگر هم پرداخته شود گروهی با کارشکنی‌هایی مانع از دیده‌شدن آن می‌شوند.

اما احمدخان دریابیگی که بود؟

میرزا احمدخان دریابیگی در تبریز زاده شد و تحصیلات خود را در مدرسه دارالفنون تهران به انجام رساند؛ وی در سال ۱۳۱۰ ق در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار از طرف دولت به حکمرانی بوشهر و بنادر منصوب شد و تا سال ۱۳۱۴ ق در این سمت باقی ماند.

دریابیگی در دوران انقلاب مشروطیت ایران مبارزه سختی را با هواداران مشروطه در بوشهر آغاز می‌کند؛ او با همکاری انگلیس سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی را از بوشهر به بصره تبعید کرد و بعد از مدتی بساط مشروطه‌خواهی را در بوشهر و نواحی برچید.

با پایان دوران استبداد صغیر دریابیگی در پی مبارزات مشروطه خواهان از بوشهر فرار کرد اما دیری نپایید که دوباره به سمت حکمران بوشهر منصوب شد.

احمدخان دریابیگی؛ جاسوس!

سید قاسم یاحسینی در توضیحات کتاب لوایح و سوانح تألیف آیت الله سید عبدالله بلادی بوشهری درباره شخصیت احمدخان دریابیگی می‌نویسد: در دوران جنگ جهانی اول با ریا و نیرنگ خود را در صفوف مجاهدین قرارداد و با فریب‌دادن آزادی خواهان شیراز از طرف آنان به برازجان اعزام شد؛ در برازجان بین گروه‌های مجاهدین اختلاف ایجاد کرد و همواره اخبار ضروری را برای انگلیس‌ها ارسال می‌نمود آن‌ها نیز به‌پاس جاسوسی‌ها و خدمات او پس از ترک بوشهر با همکاری قوام سمت حکمرانی بوشهر را به او بخشیدند!

وی ادامه می‌دهد: دریابیگی در این دوران همکاری نزدیکی با انگلیسی‌ها داشت و برای سرکوب مجاهدین فعالانه تلاش می‌کرد؛ در یک نگاه کلی میرزا احمدخان دریابیگی را می‌توان یکی از حکمرانان انگلیس پرست دانست که خیانت‌های فراوانی به ایران کرد.

احمدخان دریابیگی؛ خائن!

آیت الله سید عبدالله بلادی بوشهر در کتاب لوایح و سوانح در مورد شخصیت دریابیگی این‌گونه می‌نویسد: با بودن یک حاکمی در عربستان مثل خزعل و در بنادر مثل دریابیگی و قوامی در شیراز که اگر تمام ایران و حکام خائنین آن‌ها بخواهند نظیر این سه تن در خیانت و ائامت و شئامت پیدا نمایند نخواهد شد.

بلادی ادامه می‌دهد: با کمال بی‌شرفی این سه تن ... از هیچ‌گونه خدمات صادقانه برای دشمنان این آب‌وخاک فروگذار نکرده و نخواهند کرد.

علامه بلادی

علیمراد فراشنبدی در کتاب جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری درباره انگیزه اصلی قیام سیدمرتضی اهرمی در بوشهر و تصرف این بندر می‌نویسد: سید مرتضی علم‌الهدی اهرمی مردی مبارز به شمار می‌رفت و به‌خاطر داشتن تمایلات شدید آزادی‌خواهی مورد توجه ملی‌یون قرار گرفت؛ این روحانی متعهد و برجسته در زمان استبداد صغیر پس از وصول فتوای آخوند ملامحمدکاظم خراسانی بر آن شد که بوشهر را از تصرف مستبدین خارج و طرفداران محمدعلی شاه قاجار را از آن بندر بیرون کند.

سید مرتضی علم‌الهدی اهرمی بزرگ‌مردی است که در بحبوحه انقلاب مشروطیت زمانی که محمدعلی شاه به‌ منظور جلب نظر او لقب نظام العلما و ماهی ۵۰۰ تومان مقرری را برای او منظور داشت وی قویاً از آن امتناع ورزید و به آرمان‌های مشروطه وفادار ماند.

احمدخان دریابیگی؛ فاسد!

با این اوصاف و آشنایی از شخصیت بزرگ سیدمرتضی علم‌الهدی اهرمی وی در نامه‌ای به آخوند خراسانی درباره مسأله غارت بوشهر و عایدات گمرک با دسیسه‌ چینی انگلیسیان انجام‌گرفته می‌نویسد: مخلص این است که بعضی از مفسدان به‌صورت مجاهدین و در باطن اجزای دریابیگی تعمید نموده و چند دکان را غارت کرده بودند.

احمدخان دریابیگی؛ خبیث!

شخصیت مهم و وزنهٔ دیگر تاریخ بوشهر محمدحسین سعادت یکی از دو برادر مؤسس دبیرستان سعادت است که درباره انقلاب مشروطه و احمدخان دریابیگی می‌نویسد: همین که خبر انتهاض اهالی بوشهر به تهران رسید احمدخان دریابیگی وقت را مغتنم دانسته در باغ شاه نزد محمدعلی شاه مخلوع رفته و در حضور اولیای حکومت باغ شاه متعهد گردید که هرگاه حکومت بوشهر را به وی بدهند به‌ مجرد ورود به بوشهر سیدعبدالحسین لاری و سیدمرتضی اهرمی را اعدام و یا دستگیر نماید.

سعادت به نگاهی به دیگر ابعاد این مسأله می‌نویسد: این بار آقای دریابیگی با امتیاز حکومت بوشهر و لقب سرداری از راه بغداد عازم بوشهر گردید ولی قبل از آن که به بوشهر بیاید به نجف اشرف رفته و به هزار حیله و دسیسه امر را بر حضرت آیت الله خراسانی - طالب ثراه - مشتبه نمود امضای حکومت ملی خود را از آن جناب گرفته به‌اتفاق جهت حجت‌الاسلام آقا سید اسدالله خارقانی در هفتم ربیع‌الثانی ۱۳۲۷ وارد بوشهر گردید.

میرزا احمد خان دریابیگی

دریابیگی حکومت جنوب را همواره به دلیل دور بودن از حکومت مرکزی بر حکمرانی دیگر مناطق ترجیح می‌داد چرا که استفاده از دوری مسافت می‌توانست افزون بر داشتن حکومت مطلقه در منطقه ظلم و جورهای خود را نیز نزد اولیای امور دولت خدمت قلمداد کند و سودهای سرشاری به دست آورد.

مؤلف کتاب تاریخ بوشهر در پرده‌برداری دیگر می‌افزاید: آقا سید اسدالله خارقانی پس از ورودش به بوشهر و مصاحبت دو ماه با احمدخان دریابیگی از نیات سو و خبث سریرت وی مطلع گردید و از مصاحبت و معاشرت با احمدخان دریابیگی اجتناب نمود.

علی‌ای‌حال دید که با استناد به ۳ شخصیت مهم، موثق و اثرگذار تاریخ جنوب چهره حقیقی دریابیگی چگونه بوده است.

در مطالبی که آورده شد دیدیم که محمدحسین سعادت که خود معلم این مدرسه بوده دریابیگی را خائن می‌نامند، ایجاد عمارت امیریه نیز که برای خود بوده هم نمی‌تواند کار شاخصی برای بوشهر باشد؛ اگر با دید تساهل به این موضوع نگاه کنیم دریابیگی شخصیتی ابن‌الوقت بود که برای منافع خود حاضر به وطن‌فروشی نیز می‌شده است.

تاریخ استان بوشهر به‌ اندازه کافی شخصیت‌های مبارز و مؤثری دارد که حتی به آنان توجه نشده است؛ نباید به‌جای پرداختن از قهرمانان این مرزوبوم در پی بزرگ‌نمایی از شخصیتی مواجب‌بگیر باشیم که این پیشامد زنگ خطری بزرگ برای فرهنگ این استان که داعیه پایتخت مقاومت بودن دارد می‌باشد.

منابع:

محمدحسین سعادت؛ تاریخ بوشهر
آیت الله سید عبدالله بلادی بوشهری؛ لوایح و سوانح
علیمراد فراشنبدی؛ جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری
محمدعلی رنجبر؛ فارس از مشروطیت تا جنگ جهانی اول