به گزارش مشرق، تصنیف «کجایید ای شهیدان خدایی» از مهم‌ترین آثار موسیقی ایران است که در ژانر دفاع مقدس قرار می‌گیرد. آهنگساز این اثر هوشنگ کامکار است. کامکار برای تصنیف کردنِ این اثر شعری از مولانا را انتخاب کرده است.

آواز این قطعه را هم بیژن کامکار خوانده و ارکستر سمفونیک تهران هم آن را اجرا کرده است. رهبری ارکستر برای اجرای این قطعه را حشمت سنجری برعهده داشته است.

«کجایید ای شهیدان خدایی» در دستگاه ماهور ساخته شده و از نظر فنی و هنری اهمیت بسیاری دارد. برای بررسی و البته آشناییِ بیشتر با این اثر سراغ میدیا فرج‌نژاد رفتیم تا این آهنگساز و نوازنده ایرانی، ما را با ابعاد مختلفِ این تصنیف آشنا کند.

میدیا فرج‌نژاد - آهنگساز و نوازنده تار

در ادامه متن صحبت‌های میدیا فرج‌نژاد آهنگساز و نوازنده تار را می‌خوانید:

«تصنیف «کجایید ای شهیدان خدایی» را با صدای بیژن کامکار می‌پسندم. گویا این تصنیف خوانندگان دیگری هم داشته است.

در همان ابتدا متوجه می‌شویم که این تصنیف اثری ملودی محور است؛ در جایی که کلام به این بخش می‌رسد «پرنده تر ز مرغان هوایی» روی واژه «د» کشش وجود دارد. کشش روی هجای کوتاه با تناسبات ترکیب شعر و موسیقی سنخیت ندارد. اما برای آهنگساز ملودی محور بودن مهم‌تر بوده است.

این نکته را نه می‌توان ایراد دانست و نه تأیید کرد. این سلیقه آهنگساز است که در این کار هم موفق افتاده است.

نغمه‌پردازِ این تصنیف، ملودی را انتخاب کرده که متأثر از موسیقی غرب کشور است.

این قطعه در گام «ماژور» یا همان «ماهور» است. اما نگرشِ آهنگساز به ماهور متفاوت از چیزی است که در آموزه‌های موسیقی دستگاهی وجود دارد. در آموزه‌های موسیقی دستگاهی تأکید دارند که «ماهور» را هنگام صبح بشنویم؛ چرا که انرژی خوبی دارد و در آدمی شعف ایجاد می‌کند.

در موسیقی غرب کشور و استان‌های لرستان و کردستان، دستگاه «ماهور» رنگ و بوی دیگری دارد و غمی در دلش هست که از این غم می‌توان با عنوان «غم پُر غرور» یاد کرد. این خاصیت «ماهور» در موسیقی منطقه زاگرس است. در این ملودی هم این تأثیر را به طور واضح می‌بینیم. یعنی غرور و شکوهی در عین غم در این اثر وجود دارد.

ارکستراسیون و تنظیم با هوشمندی بسیاری انجام شده است.

در این قطعه به شکلی کاملاً هوشمندانه از سازهای بادی استفاده شده است. استفاده صحیح و درست از سازهای بادی در کنار نقشی که سنتور دارد، نشان از تأثیرگذاری و مؤثر بودنِ تنظیمِ این اثر است.

شکل ارکستراسیون و شکل ملودی، نشان می‌دهد که این اثر در زمان خودش انتخاب بسیار درستی بوده و نسبت به جریان‌های هنری زمان خودش، موج صحیحی را انتخاب کرده، یعنی توانسته است آنچه را از نظر احساسی از شعر انتظار می‌رود به مخاطب منتقل کند.

گروه کُر در این قطعه نقش بسیار مهمی دارد. کُر هارمونیکِ بسیار خوش صدایی برای این قطعه نوشته شده است. در ابتدای قطعه که اثر با گروه کُر شروع می‌شود، یکی از لحظات درخشان این تصنیف شکل می‌گیرد.

زمان قطعه 14 دقیقه است که زمان زیادی است. تجربه نشان داده که آثارِ طولانی معمولاً خیلی شنیده نمی‌شوند و ماندگاری ندارند. اما می‌بینیم که با وجود زمان طولانی، این تصنیف ماندگار شده است. این جادوی ملودی محور بودنِ این قطعه و استفاده از موسیقی منطقه کردستان است که خودِ کامکارها هم اهل همین کردستان‌اند.

«کجایید ای شهیدان خدایی» یکی از آثار درخشان کامکارها است و آنچه می‌شنویم نشان از سواد بالا و تکنیک بالای مؤلف دارد.

در پایان به آواز بیژن کامکار می‌پردازم که در این اثر و چند اثر دیگر ثابت کرده که علاوه بر تأثیرگذاری‌اش در معرفی و احیای ساز دف در موسیقی ایرانی، نقش مهمی هم در آواز داشته است.

بیژن کامکار به عنوان خواننده این اثر انتخاب بسیار درستی بوده است. صدای کامکار یادآور موسیقی کردستان است. این صدا با شعر مولانا همراه می‌شود و ملودی‌ای را اجرا می‌کند که ریشه در منطقه کردستان دارد، ترکیب این دو بسیار جذاب شده است.»

در ادامه می‌توانید قطعه‌ی «کجایید ای شهیدان خدایی» را بشنوید:

بیژن کامکار - خواننده‌ی تصنیفِ «کجایید ای شهیدان خدایی»