ویژه نامه جام جهانی مشرق - در این جام کشورهای کاستاریکا، امارات عربی متحده و ایرلند تازه واردان بودند. آرژانتین قهرمان دوره قبل در یک بازی غیرقابل پیش بینی، مغلوب کامرون شد و به سختی به عنوان تیم سوم پس از کامرون و رومانی از گروهش صعود کرد و با شکست دادن برزیل با تک گل کلودیو کانی‌گیا به یک هشتم نهایی رسید. این تیم در مرحله بعد یوگسلاوی و ایتالیا را در ضربات پنالتی شکست داد و در کمال ناباوری برای دومین‌بار پیاپی به فینال رسید.


اما آلمان‌غربی که سه بار پی‌در‌پی به فینال رسیده بود، حریف سختی برای آرژانتین به حساب می‌آمد. این تیم با 10 گل زده و 5 امتیاز به عنوان تیم اول از گروهش صعود کرد و با شکست دادن تیم‌های هلند، چکسلواکی و انگلستان به فینال رسید.
در فینال در دقیقه 85 خطای مدافع آرژانتین روی یورگن کلینزمن، یک پنالتی برای آلمان‌غربی به ارمغان داشت که آندریاس برمه آن را به گل تبدیل کرد و همراه برزیل و ایتالیا با 3 بار فتح جام، عنوان پرافتخارترین تیم را از آن خود کرد.


فرانتس بکن باوئر، ستاره فوتبال آلمان مشهور به قیصر که در سال 1974 به عنوان کاپیتان آلمان‌غربی با این تیم قهرمان شده بود، در جام 1990 ایتالیا، در نقش مربی این تیم بار دیگر به این عنوان دست‌یافت.

چرا ایتالیا ؟
فیفا در سال 1984 ایتالیا را به عنوان میزبان جام چهاردهم برگزید. کمیته برگزاری مسابقات در همین سال تشکیل شد تا مقدمات برگزاری باشکوه جام جهانی را فراهم نماید. سمبل و شعار بازیها از طریق یک فراخوان عمومی تعیین شد. 60000 نفر در این رقابت شرکت کردند و در نهایت دو طرح «وتیوریو پیگونی» برای سمبل بازیها و «لوچیو بوسکاردینی» برای شعار بازیها برنده شدند. 12 شهر برای میزبانی این جام در ایتالیا انتخاب شدند. فیفا با همکاری کمیته برگزاری مسابقات بر مشکلاتی که بیم پیش آمدن آنها می رفت فائق آمد: تدابیر امنیتی مناسب برای جلوگیری از اوباشگری تماشاگران، آسان نمودن رفت و آمد تیم ها برای انجام بازی هایشان در حین رقابت ها، آموزش داوران جام جهانی.


بسیاری بر این باور بودند که ایتالیا شایسته آن میزبانی نبود و فیفا بیهوده بر تصمیم گرفته شه خود پافشاری کرد.
رقابت های مقدماتی از سال 1988 آغاز گردید. در قاره اروپا، مسابقات در هفت گروه برگزار شد که در گروه اول تیم رومانی با پشت سر نهادن دانمارک و بلغارستان جواز صعود دریافت نمود. در گروه دوم، لهستان که دیگر نشانی از آن تیم قدرتمند دو دهه گذشته نداشت در هر دو دیدار رفت و برگشت مغلوب سوئد شد تا سوئد و انگلیس از این گروه صعود نمایند. در گروه سوم، شوروی نایب قهرمان جام ملتهای اروپا در سال 1988 با 11 امتیاز سرگروه شد و اتریش به عنوان تیم دو گروه مسافر جام جهانی شدند. در گروه چهارم، با حضور آلمان غربی و هلند قهرمان اروپا، دیگر تیم ها شانسی نداشتند البته آلمان ها در برابر ولز دچار مشکلاتی شدند ولی در نهایت این دو تیم به دور پایانی راه یافتند. گروه پنجم مقدماتی جام جهانی در اروپا شاهد حذف تیم فرانسه بود. فرانسوی ها که با نسل جدیدی از بازیکنان خود در این رقابت ها حضور داشتند با تساوی های پیاپی برابر قبرس، یوگسلاوی و نروژ از صعود بازماندند تا یوگسلاوی و اسکاتلند مسافر جام جهانی باشند. اسپانیا و ایرلند جنوبی از گروه ششم به راحتی صعود نمودند. در گروه هفتم، چکسلواکی و بلژیک بالاتر از سوییس و پرتقال راهی جام جهانی شدند.از قاره آفریقا، دو تیم مصر و کامرون توانستند در دور نهایی رقابت های مقدماتی با غلبه بر تونس و الجزایر نمایندگان این قاره در جام جهانی باشند.
در قاره آسیا، 22 تیم در قالب 6 گروه رقابت های دور اول را برگزار کردند، از جمله تیم ایران که در گروه پنجم در کنار چین، تایلند و بنگلادش قرار داشت ولی به علت تفاضل گل کمتر موفق به صعود از گروه خود نشد. شش تیم برتر گروههای مقدماتی در سنگاپور رقابت های نهایی را به صورت دوره ای برگزار نمودند و در نهایت کره جنوبی و امارات به جام جهانی 1990 راه یافتند.
از قاره آمریکای جنوبی، برزیل و اروگوئه به طور مستقیم صعود کردند و کلمبیا با پیروزی بر رژیم اشغالگر قدس در مجموع دو دیدار چهارمین نماینده این قاره در جام لقب گرفت. (آرژانتین به علت قهرمانی در جام جهانی 1986 بدون انجام دیدارهای مقدماتی در جام حضور یافت.)
ایالات متحده و کاستاریکا از حوزه کونکاکاف جواز صعود دریافت کردند. تیم مکزیک به علت حکم محرومیت فیفا در رقابت های انتخابی حضور نداشت. سرمربی تیم ناشناخته کاستاریکا، بورا میلوتینوویچ بود که در جام قبل هدایت تیم مکزیک را بر عهده داشت.

فریاد سیاه بر سر فوتبال
دیدار افتتاحیه در روز هشتم ژوئن 1990 در ورزشگاه جوزپه مئاتزا شهر میلان و در حضور 72 هزار تماشاگر برگزار شد. در این مسابقه تیم آرژانتین قهرمان دوره قبل به مصاف شیرهای رام نشدنی کامرون رفت. کامرونی ها دو میلیارد بیننده تلویزیونی را شگفت زده کردند و با گل دقیقه 67 فرانسوا اومام بی ئیک یکی از مدعیان جام را شکست دادند. جالب آنکه تیم کامرون دو اخراجی در این دیدار داشت و در لحظات پایانی هم تا آستانه گشودن دوباره دروازه آرژانتین پیش رفت.


دیگر دیدار گروه دوم بین دو تیم رومانی و شوروی بود که با درخشش گئورگه هاجی (2 برصفر) به سود رومانی به پایان رسید. آرژانتین برابر شوروی 2 بر صفر به برتری رسید و کامرون با دو گل روژه میلای 38 ساله رومانی را مغلوب کرد. آرژانتین مقابل رومانی در شهر ناپل، شهر مارادونا به نتیجه ای بهتر از تساوی یک بر یک نرسید تا به سختی به مرحله بعد صعود کند. شوروی هم که حذف شده بود در دیدار خداحافظی با 4 گل کامرون را در هم کوبید.
در گروه اول، ایتالیا میزبان جام، رقابت ها را با پیروزی برابر اتریش شروع کرد. سالواتوره اسکیلاچی که به عنوان یار جانشین وارد بازی شده بود، تک گل این دیدار را به ثمر رساند. چکسلواکی دیگر مدعی این گروه بود که با پنج گل ایالات متحده را شکست داد. هرچند مردم ایتالیا تیم کشورشان را شانس اصلی قهرمانی می دانستند ولی خستگی ناشی از رقابت های باشگاهی، ستارگان ایتالیا را از فرم مطلوب خارج کرده بود. جوزپه جیانینی ستاره آن زمان تیم رم عامل پیروزی ایتالیا بر ایالات متحده محسوب می شد. چکسلواکی هم اتریش را با تک گل بیلک شکست داد تا از این گروه صعود کند. رقابت ایتالیا- چکسلواکی تعیین کننده سرگروه بود که باجو و اسکیلاچی با گل های خود حکم به صدرنشینی ایتالیا دادند. خط دفاعی مستحکم ایتالیا مانع از گل خوردن این تیم در سه بازی اول شد.
در گروه سوم، برزیل با پیروزی 2 بر یک مقابل سوئد کار خود را آغاز کرد. کارکا ستاره این تیم در جام 86 هر دو گل تیمش را به ثمر رساند. کاستاریکا پدیده این جام، در دیدار اول با گل کایاسو کاپیتان خود، اسکاتلند را مغلوب کرد. برزیل در ادامه بازیهای خوب خود، کاستاریکا و اسکاتلند را با نتیجه یک بر صفر پشت سر گذاشت. کاستاریکا با برتری مقابل سوئد به عنوان تیم دوم این گروه راهی یک هشتم نهایی شد.
در گروه چهارم، آلمان غربی با درخشش ماتئوس در میانه میدان، یوگسلاوی را 4 بر یک درهم کوبید. آلمانی ها با ترکیبی از با تجربه ها و بازیکنان جوانی چون بودوایلگنر، توماس هاسلر و یورگن کلینزمن با پیروزی 5 بر یک برابر امارات و تساوی با کلمبیا به عنوان صدرنشین این گروه صعود کردند. یوگسلاوی و کلمبیا هم با 4 و 3 امتیاز راهی مرحله بعدی شدند. امارات نماینده آسیا در این گروه در سه بازی یازده گل دریافت کرد تا صاحب بدترین خط دفاع جام باشد.
در گروه پنجم، اسپانیا با پیروزی بر کره جنوبی و بلژیک و کسب مساوی بدون گل مقابل اروگوئه صدرنشین شد. اروگوئه به رغم حضور بازیکنانی چون انزو فرانچسکولی، روبن سوسا، آلسامندی و دانیل فونسکا پس از شکست برابر بلژیک به عنوان تیم سوم این گروه به یک هشتم نهایی راه یافت.
انگلستان در گروه ششم در کنار هلند قهرمان جام ملتهای اروپا (1988)، تیم قدرتمند ایرلند جنوبی و مصر یکی از دو نماینده آفریقا قرار داشت. آنها رقابت ها را با تساوی برابر ایرلند با تک گل لینکر (آقای گل جام جهانی قبل) آغاز نمودند. هلند که از وجود رودگولیت، مارکوفان باستن، فرانک ریکارد، رونالد کومان، ... سود می جست، بسیار ضعیف تر از حد انتظار ظاهر شد و در دیدار اول با مصر به تساوی رسید. دیدار دو مدعی اصلی این گروه هم با تساوی بدون گل پایان یافت تا با تساوی بدون گل ایرلند و مصر معادلات این گروه بیش از پیش پیچیده شود. پیروزی انگلیس بر مصر باعث صعود انگلیس و حذف نماینده شایسته آفریقا شد. تیم هلند با گلی که کاپیتان رودگولیت به ثمر رساند با کسب تساوی مقابل ایرلند به مرحله بعد راه یافت.
در مرحله یک چهارم نهایی، آرژانتین با یوگسلاوی در فلورانس روبرو شد. یوگسلاوها که تمامی توجه خود را معطوف به مهار مارادونا کرده بودند، از دقیقه بیستم بازی با اخراج بازیکنشان که بر روی کاپیتان آرژانتین خطا کرده بود، ده نفره به کار ادامه دادند. مقاومت قابل تحسین بازیکنان یوگسلاوی کار را به ضربات پنالتی کشاند.  پنالتی مارادونا توسط ایوکوویچ مهار شد ولی درخشش گویگوچه آ دروازه بان آرژانتین در نهایت باعث پیروزی 3 بر دو آنها و صعودشان به دور نیمه پایانی شد.
ایتالیا در برابر ایرلند جنوبی با تک گل سالواتوره اسکیلاچی به پیروزی رسید. این مسابقه پنجمین دیدار پیاپی بود که والتر زنگا دروازه بان ایتالیا دروازه خود را بسته نگه داشت. تیم آلمان غربی در مقابل چکسلواکی که خط حمله بسیار قدرتمندی داشت صف آرایی کرد و با تک گل کاپیتان ماتئوس که در دقیقه 24 از روی نقطه پنالتی به ثمر رسید، مسابقه را با پیروزی به پایان برد.


تماشایی ترین دیدار این مرحله، مسابقه شیرهای رام نشدنی کامرون و تیم انگلستان بود. دیوید پلات در دقیقه 25 انگلیس را پیش انداخت و نیمه اول با همین نتیجه به پایان رسید ولی کامرونی ها با دو گل پیاپی از حریف قدرتمند خود پیش افتادند. گری لینکر در هشتاد و دومین دقیقه از روی نقطه پنالتی بازی را به تساوی کشید تا بازی به وقت اضافی کشیده شود. در حالیکه شیرهای رام نشدنی تنها چند دقیقه با جاودانه شدن فاصله داشتند، لینکر با گلی که از روی نقطه پنالتی به ثمر رساند به شگفتی کامرون در جام جهانی پایان داد.
در مرحله نیمه پایانی، آرژانتین در ناپل به مصاف ایتالیا رفت. ایتالیایی ها در حالیکه میزبان بازیها بودند در شهر مارادونا بسیار غریب به نظر می رسیدند. در دقیقه هفدهم، جان لوکا ویالی با شوتی سهمگین از پشت محوطه جریمه، گویگوچه آ را به زحمت انداخت و اسکیلاچی توپ برگشتی را تبدیل به گل کرد. خروج اشتباه زنگا باعث شد، کانی گیا با ضربه سر پس از 517 دقیقه دروازه ایتالیا را باز کند. دو تیم پس از وقت های قانونی و اضافی به تساوی یک بر یک رسیدند تا در ضیافت پنالتی ها تکلیف اولین فینالیست جام را مشخص کنند. در ضربات پنالتی آرژانتینی ها هر چهار ضربه اول خود را تبدیل به گل کردند ولی با از دست رفت پنالتی های دونادونی و آلدوسره نا، ایتالیا از رسیدن به دیدار نهایی بازماند. در دیگر دیدار این مرحله، آلمان غربی به مصاف انگلستان رفت. آندریاس برمه گوش چپ ارزشمند آلمانی ها گل برتری را روی یک ضربه ایستگاهی به ثمر رساند ولی لینکر باز هم فرشته نجات تیمش شد و ده دقیقه مانده به پایان مسابقه کار را به تساوی کشاند. دو تیم در وقت های اضافی به گلی دست نیافتند تا همانند بازی آرژانتین - ایتالیا این مسابقه هم در پنالتی ها، برنده خود را بشناسد. استوارت پیرس و پل گاسکوئین ضربات خود را از دست دادند تا آلمان دیگر فینالیست جام باشد.
دیدار رده بندی در ورزشگاه شهر باری برگزار شد و ایتالیا با گلهای باجو و اسکیلاچی در برابر تنها گل پلات بازی را برد تا به مقام سوم جام برسد.
دیدار نهایی جام در روز هشتم جولای در ورزشگاه المپیک رم و در حضور 74 هزار تماشاگر برگزار شد. آلمانی ها که تا این مرحله بسیار پرصلابت نشان داده بودند در برابر آرژانتینی صف‌آرایی کردند که با اتکا به رهبری مارادونا بازی به بازی بهتر بود و با شکست برزیل و ایتالیا جواز حضور در این دیدار را کسب نموده بود. آلمانی ها در طول بازی برتری محسوسی داشتند ولی داوری پراشتباه داور مکزیکی بازی را از فرم مطلوب خارج ساخته بود. او در یک صحنه خطای آشکار دروازه بان آرژانتین بر روی اوگن تالر مدافع پیش تاخته آلمان را نادیده گرفت و در یک صحنه مشکوک به نفع آلمان پنالتی اعلام کرد و برمه این موقعیت را به گل برتری آلمان مبدل ساخت تا مردن ژرمن برای سومین بار فاتح جام جهانی شوند.

آمار و ارقام

تعداد تیم‌های شرکت‌کننده : 24 تیم
رده ‌بندی نهایی :1- آلمان غربی 2- آرژانتین 3- ایتالیا 4- انگلستان
تعداد مسابقات : 52 مسابقه
بهترین خط حمله : آلمان غربی (15 گل)
بهترین خط دفاع : ایتالیا (2 گل)
آقای گل : اسکیلاچی (ایتالیا 6 گل)
بهترین بازیکن : لوتار ماتائوس (آلمان غربی)
مجموع تماشاگران : 2441976 نفر
دیدار فینال‌ ـ ورزشگاه المپیک (7 جولای 1990 - رم)
آلمان غربی یک - آرژانتین صفر
گل : آندریاس بر‌مه (85 - پنالتی)
داور : گوده سال مندس (مکزیک)
تماشاگر : 60373 نفر
آلمان : ایلگنر، برتولد (رویتر)، اوگن تالر، کوهلر، بوخوالد،بره مه، هاسلر، لیتبارسکی، ماتئوس، کلینزمن، فولر
آرژانتین : گویگوچه‌آ، روجری (مونزون)، سیمون، لورنزو، سری‌زوئلا، سنسینی، بوروچاگا (کالدرون)، بوسوالدو، تروگلییو، دزوتی، مارادونا

جام جهاني 90 يادآور خاطره تلخ و مصيبت‌بار زلزله رودبار و منجيل نيز هست. از ياد نبريم كه پخش بازي‌های خاطره انگیز آن جام در زمان وقوع زلزله (بازي اسكاتلند و برزيل) جان خيلي از مردم آن منطقه را نجات داد. تلخی حادثه آنقدر گران و سنگین بود که بسیاری از ایرانیان بعد آن شب دیگر خاطره فوتبالی ندارند و درگیر غم همنوعان خود بودند.

---

تاریخچه سومین جام جهانی (1938 - فرانسه)
تاریخچه چهارمین جام جهانی (1950 - برزیل)
تاریخچه پنجمین جام جهانی (1954 - سوییس)
تاریخچه ششمین جام جهانی (1958 - سوئد)
تاریخچه هفتمین جام جهانی (1962 - شیلی)
تاریخچه هشتمین جام جهانی (1966 - انگلیس)
تاریخچه نهمین جام جهانی (1970 - مکزیک)
تاریخچه دهمین جام جهانی (1974 - آلمان غربی)
تاریخچه یازدهمین جام جهانی (1978 - آرژانتین)
تاریخچه دوازدهمین جام جهانی (1982 - اسپانیا)
تاریخچه سیزدهمین جام جهانی (1986 - مکزیک)