به گزارش مشرق، مهدی محمدی، کارشناس مسائل راهبردی با اشاره به تهدید اروپا به خروج از برجام درصورت برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات هسته‌ای از سوی ایران گفت: «من احتمال خروج اروپا از برجام را بسیار ضعیف ارزیابی می‌کنم و علت اصلی این موضوع آن است که نیاز امنیتی اروپا به برجام یک نیاز جایگزین‌ناپذیر است و اگر برجام نباشد اروپایی‌ها اساسا برای مهار برنامه هسته‌ای ایران چیز دیگری ندارند که جای برجام بگذارند.»
بیشتر بخوانید:
کار خطرناک و ترسناک سعودی‌ها علیه ایران!
وی با بیان آنکه در چنین شرایطی تهدید اروپا را نمی‌توان تهدیدی جدی ارزیابی کرد، افزود: «تلاش اروپایی‌ها بیشتر تاثیر گذاشتن روی اراده ایران برای برنداشتن گام چهارم کاهش تعهدات است چراکه با توجه به سه گامی که پیش از این برداشته شد، گام چهارم عملا باعث خواهد شد که ایران در آستانه خروج فنی از برجام قرار بگیرد.»
هدف تهدید برجامی اروپا، بالا بردن هزینه برداشن گام چهارم ایران است
این کارشناس مسائل هسته‌ای ادامه داد: «تقریبا می‌شود گفت فقط تعهدات مرتبط با فوردو است که باقی‌مانده و اگر گام چهارم گامی مرتبط با فوردو باشد می‌توان گفت که تعهد کلیدی دیگری به جز دسترسی‌ها و بازرسی‌ها در برجام باقی نمی‌ماند.»
محمدی خاطرنشان کرد: «از این جهت به نظر می‌رسد هدف اروپا بیش از هرچیز بالا بردن هزینه برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات و وادار کردن تهران به برداشتن یک گام نمادین در مرحله چهارم است، چون آنها می‌دانند اگر ایران بخواهد یک گام واقعی بردارد عملا چیز زیادی از تعهدات آن در برجام باقی نخواهد ماند.»
تهدید اروپا به ترک برجام فاقد اثر اقتصادی است
وی یادآور شد: «حتی اگر اروپایی‌ها بخواهند تهدید خود را عملی کنند، باتوجه به اینکه آنها تاکنون تعهد واقعی‌ای به برجام نداشتند و در عمل، تحریم‌هایی که از ناحیه آمریکا برگردانده شده را نیز اجرا کرده‌اند، این موضوع تاثیر واقعی علیه ایران نخواهد داشت.»
این کارشناس مسائل استراتژیک با تاکید بر آنکه تهدید اروپا به ترک برجام فاقد اثر اقتصادی ملموس برای ایران خواهد بود، تصریح کرد: «علت این موضوع آن است که همین الان هم تا جایی که به تحریم‌ها مربوط می‌شود اروپا عملا در برجام نبوده و به تعهدات برجامی خود عمل نکرده، لذا این تهدید، نمی‌تواند تهدیدی موثر باشد.»
اروپا در مواجهه با ایران در بن‌بستی راهبردی گرفتار شده
محمدی ادامه داد: «با همه این اوصاف حتی اگر اروپا تصمیم بگیرد که به همراه آمریکا تحریم‌های جدیدی علیه ایران اعمال بکند باز تحریم جدید چندانی باقی نمانده و به همین دلیل تهدید به افزایش تحریم نیز تهدید موثری نخواهد بود.» وی افزود: «با این اوصاف باید خط و نشان اروپا را موضعی از سر استیصال و نداشتن یک سیاست درست درباره ایران و به بیان دقیق‌تر افتادن در بن‌بستی راهبردی در مواجهه با تهران تلقی کرد.» این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: «ایران به‌طور طبیعی باید گام چهارم کاهش تعهدات را صرف‌نظر از اینکه اروپا چه واکنشی نشان خواهد داد، به‌عنوان یک گام تمام‌کننده در نظر بگیرد.»
ماکزیمم مقدار تحریم‌ها که تحریم‌های نفتی و بانکی است همین الان هم وجود دارد
محمدی گفت: «اگر اروپا واقعا از برجام خارج شود این نشان می‌دهد برجام اساسا توافق بی‌ارزشی بوده و ایران هم تا حالا اشتباه کرده که به آن پایبند مانده. این اتفاقا در جهت تصحیح مسیر راهبردی کشور نیز اتفاق خوبی است.» وی اضافه کرد: «اگر اروپا بنا را بر اعمال تحریم جدید هم بگذارد این اقدام اثر تحریمی به‌خصوصی را به دنبال نخواهد داشت؛ چون ماکزیمم مقدار تحریم‌ها که تحریم‌های نفتی و فقدان روابط بانکی است همین الان هم وجود دارد و اروپایی‌ها نیز هیچ‌نقشی در تعدیل آنها ندارند و اگر این تحریم‌ها تاکنون تعدیل شده نیز این موضوع از جانب چین، روسیه و همسایگان ایران بوده و آنها صرف‌نظر از موضع اروپا به سیاست قبلی خودشان ادامه خواهند داد.»
این کارشناس مسائل سیاسی ادامه داد: «از لحاظ راهبردی نتیجه خروج اروپا از برجام آغاز دوران جدیدی از مذاکره خواهد بود و طرفین در ادامه ناچارخواهند بود دوران جدیدی از مذاکره را شروع کنند و با توجه به اینکه ایران تجربه به‌هم خوردن یک توافق دسته‌جمعی را خواهد داشت وادار کردن او به مذاکرات جدید تحت آن شرایط –که اروپا نیز از توافق هسته‌ای خارج شده- بسیار دشوار خواهد بود.»
وقتی سیاست فشار حداکثری آمریکا شکست خورده فشار حداکثری اروپا هم محکوم به شکست است
محمدی درباره تلاش‌های احتمالی اروپا برای به انزوا کشاندن ایران در آن شرایط گفت: «حتی اگر اروپا از برجام خارج شود هدفش بیش از هر چیز کشاندن ایران پای میز مذاکره خواهد بود تا منزوی کردن ایران. در حقیقت اروپا از خروجش از برجام به‌عنوان یک اهرم فشار علیه ایران استفاده خواهد کرد تا ایران را مجددا به انجام تعهدات برجامی وادار سازد.»
وی خاطرنشان کرد: «باتوجه به اینکه سیاست فشار حداکثری آمریکا شکست خورده و این را همه ازجمله اروپایی‌ها قبول دارند، بسیار بعید است که ما شاهد شروع دورانی از فشار حداکثری از جانب اروپا باشیم، چون اروپایی‌ها حتی اگر بخواهند نیز نمی‌توانند بیشتر از آمریکا ایران را تحت فشار قرار دهند. تجربه سیاست فشار حداکثری آمریکا نیز جلوی چشم آنهاست.»
امکان صدور قطعنامه منتفی است
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل بار دیگر تصریح کرد: «اروپایی‌ها بیشتر تلاش خواهند کرد مذاکراتی را شروع کنند که هدفش مجددا احیای یک توافق جدید به جای برجام باشد و از این جهت در اعمال فشار واقعی بر ایران احتیاط خواهند کرد، ضمن اینکه ابزار چندانی هم برای اعمال فشار در اختیار ندارند؛ یعنی اگر ما انزوا را به معنای تحریم اقتصادی درنظر بگیریم اروپا بیش از این مقدار فعلی قادر به منزوی کردن ایران نخواهد بود.»
محمدی در ارزیابی نوع فشارهای احتمالی ادامه داد: «فشارهای سیاسی در اولویت خواهد بود اما همان هم نمی‌تواند به سطح صدور قطعنامه عیله ایران برسد. امکان صدور قطعنامه از این حیث منتفی است که غربی‌ها با مانع جدی روسیه و چین مواجه خواهند بود. حجم اختلافات میان روسیه و چین با آمریکا به دلایلی غیر از ایران مثل جنگ تجاری آمریکا با چین، مسائل مربوط به دریای جنوبی چین، موضوعات مرتبط با هنگ‌کنگ و تایوان، مساله استقرار موشک‌های آمریکا در شرق اروپا، خروج آمریکا از پیمان کنترل تسلیحات موشکی میان‌برد، مساله اوکراین، و... فوق‌العاده بالا است. بنابراین احتمال اینکه همه این کشورها علیه ایران با هم اجماع کنند، به‌طور قطع منتفی است.»
آمریکا در اقدام علیه ایران افراط کرد و دستش خالی شد
وی اضافه کرد: «با این حال حتی اگر چنین اجماعی شکل بگیرد حداکثر قطعنامه 1929 تکرار خواهد شد که با اجماع همه آنها تصویب شد. فشاری که تحریم‌های فعلی بر ایران می‌آورد حتما بیش از فشار تحریم‌های قطعنامه 1929 است. بنابراین منزوی‌سازی ایران به لحاظ اقتصادی بیش از آنچه تاکنون جلو رفته دیگر نمی‌تواند پیش برود.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی ادامه داد: «مشکل سیاست آمریکا این است که در اقدام علیه ایران خیلی افراط کرد. هم‌اکنون بسیاری از استراتژیست‌های آمریکایی معتقدند کاش آمریکا گزینه‌هایی را برای فشارهای هدفمند بر ایران در آینده نگه می‌داشت. آمریکا خیلی زود گزینه‌های فشار علیه ایران را به سقف رسانده و در حالی که بازی ادامه دارد دستش خالی شده است.»
آمریکا و اروپا حساب واکنش ایران را نکرده بودند
محمدی افزود: «علاوه‌بر این، افراط در سیاست فشار حداکثری علیه ایران منجر به واکنش ایران شده است. موضوعی که هم آمریکا و هم اروپا آن را پیش‌بینی نمی‌کردند. این واکنش معادلات را در پنج ماه گذشته به سرعت جابه‌جا کرده به‌طوری که امروز متقاضی کاهش تنش ما نیستیم بلکه اروپایی‌ها و آمریکا هستند که آن را مطالبه می‌کنند.»
این کارشناس مسائل راهبردی، اظهارات خود را این‌طور جمع‌بندی کرد که برای وارد کردن ایران به یک فاز جدیدی از دوران فشار حداکثری این بار از ناحیه اروپا، هم موانع دیپلماتیک جدی وجود دارد، هم گزینه‌های اقتصادی چندانی وجود ندارد و هم از لحاظ راهبردی منجر به آن خواهد شد که ایران واکنش‌های سرسختانه‌تری را از خود نشان دهد و هدف نهایی آنها که رسیدن به یک توافق جدید با ایران است، هرچه بیشتر دور از دسترس خواهد بود. لذا با در نظر گرفتن مجموعه این واقعیت‌ها حتی اگر اروپا در بدبینانه‌ترین حالت ممکن بخواهد اقدامی انجام دهد این اقدام از سطح فشارهای سیاسی و رسانه‌ای فراتر نخواهد رفت.»
مهم‌ترین اهرم فشار ایران کاهش تعهدات برجامی نزدیک به صفر است
وی اضافه کرد: «مهم‌ترین اهرم دراختیار ایران برای مقابله با این سناریو کاهش تعهدات برجامی نزدیک به صفر است تا امکان چانه‌زنی مجدد فراهم شود چراکه اگر قرار باشد اروپا به این فکر کند که سیاست خود علیه ایران را سختگیرانه‌تر بکند یا نه، مهم‌ترین عامل بازدارنده در مقابل آن، هزینه‌های فشار بر ایران است.»
محمدی ادامه داد: «ما اگر به اندازه کافی دستمان برای تحمیل هزینه به طرف اروپایی پرباشد قادر خواهیم بود مانع افراط در فشار بر ایران شویم. همچنانکه همین الان از زمانی که شروع به تحمیل هزینه به آمریکا کردیم، گزینه‌های واشنگتن علیه ایران تعدیل شده و آمریکایی‌ها در چهار ماه گذشته به‌طور مرتب پیشنهادهای بهتری به ما داده‌اند.»
این کارشناس مسائل سیاست خارجی یادآور شد: «تا روزی که می‌خواستیم آمریکا را از طریق اعتمادسازی مهار کنیم روزبه‌روز سیاست آمریکا سختگیرانه‌تر می‌شد، اما از وقتی که ایران سیاست تحمیل هزینه به آمریکا را شروع کرده می‌بینیم که روزبه‌روز پیشنهادهای آمریکا در حال بهبود یافتن است و این ایران است که پیشنهادهای طرف فرانسوی به نمایندگی از آمریکا را نپذیرفته است. لذا اگر قرار باشد ایران کاری بکند مهم‌ترین عامل بازدارنده از لحاظ راهبردی این است که اهرم‌های خود برای تحمیل هزینه به طرف مقابل را توسعه دهد.»
وی ادامه داد: «خیلی‌ها طی یک سال‌ونیم گذشته در داخل پیش‌بینی می‌کردند اقتصاد ایران در مقابل بازگشت کامل تحریم‌های آمریکا تاب نخواهد آورد و در ماه‌های بعد از خروج آمریکا از برجام برآوردهای متنوعی در داخل و خارج وجود داشت که شورش‌های سراسری شروع می‌شود و طبقات محروم به خیابان می‌آیند. اما هیچ‌یک از آن برآوردها محقق نشد.»
مهم‌ترین مشکل تحریم ایران همسایگان آن هستند
محمدی افزود: «علت اصلی آن است که اقتصاد ایران ظرفیت‌های قابل توجهی دارد و وقتی غربی‌ها به‌ویژه اروپایی‌ها پایشان را از اقتصاد ایران بیرون می‌کشند طرف‌های دیگری برای جایگزین شدن پا به میدان می‌گذارند که مهم‌ترین آنها همسایگان ایران هستند.»
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل مهم‌ترین مشکل تحریم ایران را همسایگان آن قلمداد کرد و یادآور شد: «تقریبا هیچ‌کدام از همسایگان حاضر به اجرای تحریم‌های ایران نشدند. علت اصلی نیز این بود که وابستگی متقابل اقتصادی خیلی بیش از آن است که آنها بخواهند به صرف اینکه دولت آمریکا آنها را تهدید می‌کند دست از مبادله اقتصادی با ایران بردارند. به بیان دقیق‌تر هزینه ترک تجارت با ایران برای همسایگان آن بیش از هزینه تحریم شدن توسط آمریکاست و از همین رو عراق، ترکیه، پاکستان، افغانستان، تاجیکستان، ترکمنستان و... هیچ‌یک تحریم‌های آمریکا علیه ایران را با آنکه ریسک بالایی داشت، اجرا نکردند.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «ظرفیت‌های فوق‌العاده قابل توجهی در این زمینه وجود دارد و ایران اگر فقط مبادله اقتصادی با همسایگانش را سامان دهد صرف‌نظر از روسیه و چین و بازیگران بزرگ قادر خواهد بود امور خود را مدیریت کند. این تجربه عملی یک سال‌ونیم گذشته است و حرف غیرواقع‌بینانه و فضایی نیز محسوب نمی‌شود و روی زمین اتفاق افتاده است.»
