مشرق - مهرماه ۱۳۸۲، در راستای اجرای برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور و با هدف توسعه ارتباطات و مخابرات مقدمات برگزاری مزایده اپراتوری دوم تلفن همراه توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برپا شد و در ۲۷ بهمن ۱۳۸۲ کنسرسیوم ایرانسل به عنوان برنده مزایده اپراتوری دوم تلفن همراه شروع به فعالیت کرد.

ایرانسل از آن پس با بهره‌گیری از متخصصان مجرب داخلی و خارجی، توانست شبکه خود را با سرعت چشمگیری در سراسر کشور توسعه دهد و از آن زمان حضور تعداد کثیری سایت BTS و دکل ایرانسل، به تجربه روزمره شهروندان در شهرهای ایران تبدیل شده است.

افزایش چشم گیر تعداد دکل ایرانسل که با توسعه پوشش شبکه تلفن همراه و دسترسی به اینترنت پر سرعت از طرف همه اپراتورها، پررونق‌ترین دوران خدمات ارتباطی را در کشور رقم زده ، طبیعتاً نگرانی‌هایی را نیز درباره تشعشع و خطرات ممکن ناشی از این تعداد دکل ایرانسل برای سلامتی شهروندان ایجاد کرده است.

دراین باره مسئولین ایرانسل اعلام کرده‌اند که تمامی اپراتورهای تلفن همراه و از جمله ایرانسل طبق پروانه دریافتی، تشعشع منتشر شده از فرستنده‌های دکل‌های موبایل مثل دکل ایرانسل را مورد ارزیابی دوره‌ای قرار می‌دهند و بر اساس نتایج پرتوسنجی های انجام شده، می‌توان اطمینان کامل داشت که میزان تشعشع رادیویی دکل ایرانسل و دکل‌های مخابراتی دیگر اپراتورهای کشور بسیار کمتر از حد مجاز تعیین شده بوده و هیچ گونه ضرری برای سلامت افراد ندارد.

انواع دکل ایرانسل در شهرهای ایران

۱) دکل مخابرات قابل استفاده در داخل شهر

نوع اول دکل‌ ایرانسل، دکل‌ مخابراتی است که روی زمین و در خیابان‌ها نصب می‌شوند و به دور آن‌ها فنس کشیده شده است. بُرد این نوع از دکل مخابرات عموماً زیر ۱ کیلومتر تنظیم می شود.

۲) دکل قابل استفاده در نقاط مسکونی و اداری

نوع دوم دکل‌ ایرانسل روی پشت بام ساختمان‌ها نصب می‌شوند و اپراتور دوم تلفن همراه کشور بابت نصب این دکل‌ها به مالک ساختمان اجاره پرداخت می‌کند. برد این نوع از دکل مخابرات بستگی به سایتهای همسایه داشته معمولاً زیر ۵۰۰ متر تنظیم شده است.

3) دکل قابل استفاده در نقاط پرتراکم شهری و تجاری

نوع سوم دکل‌ ایرانسل در حاشیه خیابانها و روی دکلهای کوتاه حدود 6 متر نصب می‌شوند و با هدف تأمین ظرفیت مورد نیاز ترافیکی این مناطق مورد استفاده قرار می گیرند. برد این نوع از دکل های مخابرات نیز بستگی به سایتهای همسایه داشته ولی معمولاً زیر 100 متر تنظیم می شود. این سایت ها در ایستگاه های مترو در زیر زمین، و در بازارهای قدیمی روی دیوار نیز نصب می شوند.

4) دکل مخابرات قابل استفاده در نقاط روستایی و جاده های خارج شهر

نوع سوم دکل‌ ایرانسل در خارج از شهرها و بدور از مناطق مسکونی نصب می شود و برد آن‌ها گاهی تا ۳۵ کیلومتر نیز می‌رسد.

قیمت اجاره پشت بام ساختمان برای نصب دکل ایرانسل بسته به شهر و منطقه در شهر متفاوت است، این رقم در مناطق خاص از جمله مناطقی که موقعیت مطلوبی از نظر شبکه دارد یا مناطقی که ساکنان با کمال تأسف برای نصب دکل مخابرات ممانعت می‌کنند، افزایش می‌یابد.

نحوه طراحی و نصب شبکه دکل ایرانسل

دکل‌ ایرانسل مانند دیگر دکل‌های مخابرات معمولا در مرکز سلول‌های شش ضلعیِ‌ فرضی به نحوی نصب می شود که پوشش رادیویی، ظرفیت ترافیکی و کیفیت مطلوب و مورد نیاز برای ایجاد ارتباط پایدار در جغرافیای یک ناحیه را فراهم کند. برای عدم تداخل بین کانالها، فرکانس کار هر سلول با سلولهای همسایه متفاوت است، ولی در سلولهای دورتر با الگوی خاصی قابل تکرار است. از این جهت به شبکه این دکل‌های مخابرات اصطلاحاً شبکه سلولار می‌گویند.

دکل ایرانسل، مانند دکل همراه اول و دکل رایتل و همچنین دکل‌های فرستنده پخش تلویزیون دیجیتال DVBT از نمونه‌های دکل‌ مخابرات هستند. آنتن‌های بی‌تی‌اس (BTS) (به انگلیسی: Base Transceiver Station)، (ایستگاه پایه فرستنده و گیرنده) نخستین بخش در شبکه تلفن همراه هستند که با دستگاه موبایل ارتباط برقرار می‌کنند و بر روی دکل‌های مخابراتی با ارتفاع معمولا ۲۰ متر در شهرها و بیش از 35 متر در جاده ها نصب می‌شوند. این آنتن‌ها شامل مجموعه‌ای از تجهیزات مخابراتی بی‌سیم و باسیم هستند که ارتباط میان کاربر موبایل و شبکه را فراهم می‌کند.

استانداردهای اندازه‌گیری تشعشع دکل ایرانسل

ابزارهای الکتریکی و الکترونیکی مانند تلویزیون، رادیو، مودم WiFi، دکل مخابرات، دکل‌های انتقال برق، موبایل و مایکروفر به محیط اطراف خود امواج و میدان‌هایی الکترومغناطیسی ساطع و القا می‌کنند. اثرات جانبی میدان‌ها و امواج الکترومغناطیسی بر سلامت انسان در تحقیقات زیادی مورد پژوهش قرار گرفته‌اند.

از آنجایی که امواج ساطع شده از بسیاری از این ابزارها اغلب در بازه طول موج‌های رادیویی و مایکروویو قرار دارند و تشعشع آنها در دسته غیر یونیزان دسته بندی می‌شود، کمیسیون بین المللی حفاظت در برابر تشعشعات غیریونیزان (International Commission on Non Ionizing Radiation Protection) که اختصاراً ICNIRP نامیده می‌شود، و زیرمجموعه سازمان جهانی بهداشت Worlds Health Organization یا WHO است، مسئولیت تهیه استانداردهای ایمنی مربوطه را برعهده دارد.

به جز استاندارد جهانی ICNIRP، کشورهای مختلف برای تعیین درجه ایمنی در ساخت و استفاده از ابزارهایی که میدانهای الکتریکی و مغناطیسی از خود ساطع می‌کنند، استانداردهای منطقه‌ای یا کشوری نیز تعیین کرده‌اند. مبنای این معیارها هم اغلب شرایط جمعیتی، اقلیمی و بومی سازی فنآوری برای به حداقل رساندن میزان پرتوگیری عموم از این میدان ها بوده است.

یکی از این استانداردهای تشعشع، که برای تعیین سلامت یا مضرات ممکن دکل مخابرات مانند دکل ایرانسل مورد استفاده قرار می‌گیرد، استانداردی است که اتحادیه اروپا تعیین کرده است و اندازه‌گیری هایی که با وسایل الکترونیکی دقیق انجام شده نشان می‌دهد با معیار قرار دادن استاندارد اروپایی، تشعشع دکل ایرانسل و نیز دکل مخابرات دیگر اپراتورهای کشور، کمتر از یک به چهل و پنج از میزان استاندارد است. یعنی تشعشعی که مثلا از دکل ایرانسل یا دکل همراه‌اول و رایتل در محیط اطراف پراکنده می‌شود، چهل و پنج بار کمتر از سقف میزانی است که استاندارد اروپایی برای سلامت تعیین کرده است.

نحوه نظارت بر تشعشع و مضرات دکل ایرانسل

در ایران براساس قانون، متولی حفاظت در برابر اشعه، دفتر امور حفاظت در برابر اشعه - سازمان انرژی اتمی ایران است وکنترل مضرات دکل را سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی با اندازه‌گیری اثر تجمعی شدت میدان امواج الکترومغناطیسی انجام داده و نتایج را برای ارزیابی و تأیید به سازمان انرژی اتمی ارسال می‌کند.

سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیوئی مکان‌یابی سامانه‌های اندازه‌گیری 24 ساعته را براساس شاخص‌های مختلفی مانند تراکم جمعیت، زمان پرتوگیری، وجود افراد حساس در مکان‌هائی مثل بیمارستانها، مدارس و مهدکودک‌ها، سرای سالمندان، شیرخوارگاهها و ... را انجام داده است.

استاندارد ملی ایران با عنوان "پرتوهای غیر یونساز - حدود پرتوگیری، کُد 8567" مطابق با استاندارد کمیسیون بین‌المللی حفاظت در برابر پرتوهای غیر یونیزان، آستانه مضر بودن پرتوگیری و خط قرمز استاندارد پرتوهای ناشی از آنتن‌های اپراتورهای موبایل برای فرکانس 900 مگاهرتز را ۴۴۰ میکرو وات برسانتی‌متر مربع (معادل میدان الکتریکی 41 ولت بر متر) تعیین کرده است.

گزارشات در اغلب نقاط شهری ایران نشان می‌دهد این عدد در نزدیکی دکل ایرانسل و دیگر دکل های مخابراتی حدود یک میکرووات بر سانتی متر مربع بوده است. بنابراین شهروندان می توانند بدون هیچ نگرانی از حیث امکان مضر بودن تشعشع دکل‌های مخابراتی مانند دکل ایرانسل، از فواید سرویس های پیشرفته و فنآوری‌های روزِ موبایل بهره مند شوند.

تشعشع دکل ایرانسل و امکان سرطان

به نقل از سایت انجمن سرطان آمریکا شواهد بسیار کمی برای تایید اثر دکل مخابرات که دکل ایرانسل هم از آن نوع است، در ایجاد سرطان وجود دارد. از نظر تئوری‌های علمی مرتبط با موضوع نیز، دلایل مهمی وجود دارد که سرطان‌زا بودن تشعشع دکل مخابرات را رد می‌کند.

دلیل اول این است که میزان انرژی طیف امواج رادیویی که RF نامیده می شود و امواجی که از دکل مخابرات مانند دکل ایرانسل، دکل همراه اول و دکل رایتل ساطع می گردند و از این دسته محسوب می شوند، ناچیز است، به خصوص وقتی انرژی امواج RF را با انرژی تابش‌های یونیزان مانند اشعه گاما، اشعه ایکس و نور ماوراء بنفش (UV) که قطعاً مشخص شده است که در افزایش خطر ابتلا به سرطان موثر هستند، مقایسه کنیم. انرژی امواج RF که توسط دکل مخابرات و سایت BTS ساطع می‌شود برای شکستن پیوندهای شیمیایی در مولکول های DNA و در نتیجه ایجاد سرطان کافی نیست، چرا که حدود 1 میلیون بار کمتر از انرژی مورد نیاز برای این کار است.

دلیل دوم مرتبط با طول موج است. امواج رادیویی دکل مخابرات مانند دکل ایرانسل، دکل همراه اول و رایتل، طول موج های کوتاهی دارند که فقط می‌توانند تا حدود چند میلیمتر در بدن انسان نفوذ کنند. این قدرت نفوذ کم در بدن باعث می‌شود این امواج تقریباً در سطح پوست باقی بمانند و به بافتهای زنده حساس همچون مغز و قلب نفوذ نکنند.

دلیل سوم اینکه حتی اگر امواج RF به نحوی بتوانند در دوزهای بالاتر، سلولهای بدن را تحت تاثیر قرار دهند، این موضوع موجب نگرانی نیست زیرا میزان تشعشع امواج RF که از دکل مخابرات ساطع می‌شود در سطح زمین بسیار پایین‌تر از حد استاندارد است. به عنوان مثال سطح تشعشع امواج رادیویی در نزدیکی دکل مخابرات یا سایت BTS ، چند صد برابر کمتر از سطح استاندارد جهانی است. ضمن اینکه این امواج از نظر ماهیت، تفاوتی با سایر منابع تشعشع مانند ایستگاه‌های پخش رادیو و تلویزیون ندارند که قدمت یک صد ساله داشته و هیچ مضراتی از این ایستگاه‌ها دیده نشده است، لذا بنظر می رسد مضرات دکل مخابرات با توجه به رعایت خطوط آستانه ای و حد قرمز استاندارد و عدم اثبات خطر امواج مشابه در یک دوره یک 100 ساله، موضوعیت نداشته باشد.

دکل ایرانسل غیرمجاز است؟

بر اساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران احداث هرگونه دکل ایرانسل یا دکل مخابرات سایر اپراتورها منوط به اخذ مجوز رسمی از شهرداری شده است. در صورتی که اپراتورها مجوز لازم را اخذ نکنند، شهرداری ضمن جلوگیری از احداث، مراتب را به جهت تخلفات ساختمانی به کمیسیون ماده صد (۱۰۰) قانون شهرداری ارجاع می‌نماید.

مبنای تعیین دکل غیرمجاز در این نهاد، در اغلب موارد عدم پرداخت عوارض شهرداری مربوطه در املاکی است که برای برپا شدن دکل مخابرات مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در واقع آنچه این نهاد دکل غیرمجازمی‌نامد به لحاظ تشعشع خطری متوجه شهروندان نمی‌کند، بلکه به عنوان مثال مالک یک واحد مسکونی برای بهبود کیفیت آنتن‌دهی شبکه موبایل، ملک خود را به یک اپراتور ارتباطات سیار اجاره می‌دهد ولی برای پرداخت عوارض اغلب سنگین به شهرداری اقدام نمی کند، یا اینکه در مواردی حتی با توهمات ترسناک تغییر کاربری مسکونی به تجاری مواجه می شوند که کابوس مالیاتهای سنگین در مؤجر را باعث شده و از خیر این کار می گذرند. بنابراین، آیا اصطلاح دکل غیر مجاز، در اصل یک اصطلاح غیر اصولی و فاقد معنی علمی و بهداشتی خاص نخواهد بود؟

ظرفیت نصب دکل ایرانسل

در مقایسه با حد میانگین و نُرمال جهان و همین‌طور کشورهایی با میزان جمعیت مشابه با ایران (مثلاً ترکیه)، مشخص می‌شود که ایرانسل و سایر اپراتورهای ایرانی شبکه خود را کمتر توسعه داده‌اند و بنابراین جا دارد تا آنتن‌های موبایل بیشتری در سطح کشور نصب و راه‌اندازی کنند.

برای مثال ترکیه از نظر جمعیتی نزدیک به کشور ایران است. کشور ترکیه تا پایان سال ۲۰۱۸ جمعیتی حدود ۷۹.۸۱ میلیون نفر داشته و جمعیت ایران در پایان سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۸۱.۱۶ میلیون نفر بوده است.

آخرین گزارش‌های منتشر شده از وضعیت مخابراتی این کشور نشان می‌دهد در سال ۲۰۱۸ نزدیک به ۹۰ هزار آنتن BTS فیزیکی در ترکیه فعال بودند در حالی که به استناد گزارش‌های سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، در ایران تنها حدود ۶۰ هزار آنتن BTS فیزیکی نصب شده است که مجموع دکل‌های ایرانسل و آنتن‌های دو اپراتور موبایل دیگر در کشور را به خود اختصاص داده است.

افزایش تعداد دکل ایرانسل و بهبود سلامت مردم

به جز بحث تشعشع دکل‌های مخابراتی مانند دکل ایرانسل، تشعشع دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی‌های موبایل هم که همواره در نزدیک بدن کاربر قرار دارند، ملاحظات سلامتی مهمی ایجاد می‌کند. افزایش دکل‌های مخابراتی اپراتورها مثل دکل ایرانسل موجب می شود، دستگاه‌های سمتِ کاربر مانند گوشی موبایل در هنگام اتصال به شبکه، انرژی کمتری مصرف کنند و در نتیجه تشعشع کمتری از خود ساطع کنند.

به بیان دیگر افزایش تعداد دکل‌ مخابرات نصب شده در شبکه های سلولار و نزدیک بودن دکل مقصد به گوشی مبدأ یا گوشی مقصد با دکل مبداء، انجامِ جابه‌جایی یا Handover سیگنال بین دکل‌ها را تسریع می‌کند و پرتوگیری بدن کاربر از گوشیِ موبایلِ خودش را کاهش می‌دهد. بنابراین چنانچه با همکاری شهرداری و مردم، فضاهای شهری تخصیص داده شده برای نصب سایت و دکل ایرانسل بیشتر شود، در طراحی شبکه‌ سلولار فاصله دکل‌های مخابرات کمتر می‌شود و این کار، مخاطره بیولوژیک ممکن برای کاربر را کمتر می‌کند.