به گزارش سرویس دفاع و امنیت مشرق، روز ۲۸ بهمن ماه امسال را باید بدون شک به عنوان یکی از روزهای مهم در تقویم دفاعی کشور ثبت کرد. روزی که زیردریایی نیمه سنگین فاتح به صورت رسمی به نیروی دریایی ارتش پیوست و بلافاصله عازم اولین مأموریت خود در جنوب کشور نیز شد تا نشان دهد واقعاً عملیاتی و آماده خدمت است.

زیردریایی فاتح که از سیستم پیشران دیزل الکتریک استفاده می‌کند را می‌توان یکی از مهم‌ترین دستاوردهای صنعتی و بومی پس از انقلاب به حساب آورد. آنچه که ایران با وارد خدمت شدن این زیردریایی بدست آورده بسیار مهم بوده و بسیاری از کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان سالهاست که به دنبال رسیدن به آن هستند. در ادامه ابتدا نگاهی به مشخصات کلی فاتح خواهیم داشت و پس از آن به این مسئله خواهیم پرداخت که چرا زیردریایی فاتح یک دستاورد بسیار مهم است.

فاتح: پرش ۵ برابری ایران در زیر سطحی‌ها

جمهوری اسلامی ایران به عنوان کشوری با خطوط ساحلی طولانی خصوصاً در جنوب، در سالهای پس از پایان جنگ تحمیلی به دنبال افزایش توان دریایی خصوصاً در بخش زیر سطحی رفت. ایرانی‌ها قبل از پیروزی انقلاب در آستانه تحویل گرفتن شناور زیرسطحی کوسه از آمریکا بودند که بنا به دستور خیانت آمیز صادر شده از تهران توسط دولت موقت، خدمه به ایران بازگشته و ما از رسیدن به توان زیر سطحی در آن دوران باز ماندیم. بعد از اتمام جنگ تحمیلی و در طی برنامه تسلیح مجدد کشور سه فروند زیردریایی کلاس کیلو از روسیه خریداری شد.

بیشتر بخوانیم:

نسخه مهمی که ایران با «فاتح» برای ارتش‌های مهم جهان تجویز کرد / از کره‌جنوبی تا استرالیا و برزیل «زیردریایی بومی» می‌خواهند +عکس

اولین تلاش جدی ایران برای توسعه توان زیر سطحی بومی پروژه زیردریایی‌های کلاس غدیر بود که از جمله زیرسطحی‌های مید جت یا بسیار سبک محسوب می‌شود و برای عملیات در آب‌های کم عمق توسعه پیدا کرده است. وزن زیردریایی غدیر در حدود ۱۲۰ تن بود. در اینجا یکی از نکات مهم درباره پروژه فاتح مشخص می‌شود. وزن زیردریایی فاتح در زیر آب در حدود ۵۹۳ تن یا به نوعی در کلاس ۶۰۰ تن است.

یعنی نسبت به پروژه غدیر در بخش زیر سطحی، وزن شناور ۵ برابر شده است. این مسئله محاسبات و انجام کار مهندسی بسیار دقیقی را در بحث طراحی و همچنین توسعه زیرساخت‌های لازم برای ساخت این شناور را نیاز دارد.

زیردریایی ایران فاتح

نمایی از داخل زیردریایی فاتح

سایر مشخصات این زیردریایی از این قرار است: عمق عملیاتی ۲۰۰ متر، عمق نهایی ۲۵۰ متر، سرعت سطحی آن ۲۰ کیلومتر در ساعت و سرعت زیر آب آن ۲۵ کیلومتر در ساعت است. مدت دریانوردی این شناور نیز ۳۵ روز است. در بخش تسلیحات نیز وضعیت این شناور به این شکل است: زیردریایی فاتح از ۴ اژدرافکن، ۸ عدد مین دریایی و ۲ اژدر رزرو برخوردار است.

اما نکته مهم درباره فاتح موشک‌های کروز ضد کشتی آن هستند که می‌توان آنها را از زیر آب شلیک کرد. بر اساس توضیحات فرمانده نیروی دریایی ارتش در مراسم الحاق این زیردریایی، بر اساس طرحی به اسم جاسک ۲ یک موشک کروز ضد کشتی بر پایه مدل نصر برای شلیک از این زیردریایی آماده شده که البته برد آن نیز نسبت به نمونه اصلی متفاوت است.

موشک نصر یکی دیگر از موشک‌های کوتاه‌برد ضدکشتی ساخت ایران بوده و دارای ۳۵ کیلومتر برد است. این موشک با سر جنگی ۱۵۰ کیلوگرمی، وزنی معادل ۳۵۰ کیلوگرم دارد. البته با توجه به صحبت‌های فرمانده نداجا، مشخص شده که برد آن افزایش پیدا کرده است.

از سوی دیگر، امیر حاتمی وزیر دفاع نیز در مراسم الحاق این شناور در صحبت‌هایی دو بار به مسئله موشک‌های کروز ضد کشتی اشاره و البته اعلام کرد که این طرح در سال جاری به ثمر نشسته است. اما در اینجا برد موشک آنچنان مهم نیست بلکه رسیدن به فناوری پرتاب موشک کروز از زیر آب مهم است. با توجه به وضعیت قرار گیری پرتاب گره‌ای اژدر در زیردریایی فاتح روش پرتاب موشک کروز از آن به این شکل است:

در این روش، موشک مورد نظر در یک پوشش مخصوص قرار گرفته و در لوله مخصوص پرتاب قرار می‌گیرد و به درست به مانند یک اژدر از زیردریایی خارج می‌شود. پوشش مورد نظر که موشک در درون آن قرار گرفته دارای یک سیستم پیشران مخصوص است که موشک را بالا آورده و پس از فاصله گرفتن از سطح آب به صورت اتوماتیک از موشک جدا شده و سیستم پیشران موشک کروز فعالیت را آغاز می‌کند.

شلیک موشک کروز اگزوست زیردریایی پرتاب

موشک‌های کروز اگزوست ساخت فرانسه و هارپون آمریکایی از جمله مدل‌های معروفی هستند که از این روش برای پرتاب آنها از زیردریایی استفاده می‌شود. در عین حال از این شیوه می‌توان برای شلیک موشک‌های کروز حمله به اهداف زمینی نیز بهره برد.

چرا عملیاتی شدن فاتح خیلی مهم است؟

در ابتدای گزارش اشاره شد که فاتح را می‌توان یکی از بزرگترین دستاوردهای دفاعی بعد از انقلاب دانست. یک نگاه به کشورهای دارای فناوری زیردریایی و البته توان توسعه و شلیک موشک کروز از زیر آب پاسخ سوال است. برای مثال به برخی نمونه‌های جالب در این باره اشاره می‌کنیم.

دو کشور آلمان و سوئد از جمله سازندگان معروف زیردریایی در جهان به شمار می آیند. آلمان‌ها در بحث صادرات زیردریایی در جهان بسیار موفق عمل کردند اما فاقد موشک‌های ضد کشتی زیردریایی پرتاب آلمانی هستند. عمده مشتری‌های زیردریایی آلمانی موشک ضد کشتی هارپون آمریکایی را استفاده می‌کنند. رژیم صهیونیستی موشک‌های کروز پاپ آی را برای استفاده در زیردریایی‌های دلفین خود که ساخت آلمان هستند توسعه داده و سوئدی‌ها نیز فاقد موشک پرتاب شونده از زیردریایی به صورت بومی هستند.

در نزدیکی ایران دو کشور هند و پاکستان از جمله دارندگان زیردریایی هستند. پاکستانی‌ها موشک کروز پرتاب شونده از زیردریایی را به صورت بومی توسعه دادند ولی زیردریایی بومی ندارند. هندوستان نیز فاقد توانایی ساخت کامل زیردریایی تهاجمی است و از نمونه‌های روسی، فرانسوی و آلمانی استفاده می‌کند. در بحث موشک پرتاب شونده از زیر آب نیز هندی‌ها از مدل‌هایی مثل اگزوست، هارپون و براهموس برخوردار هستند که همه آنها بر اساس فناوری خارجی است.

البته هندی‌ها یک زیردریایی حامل موشک بالستیک را توسعه داده‌اند که می‌تواند موشک از زیر آب شلیک کند اما هنوز در حوزه کروزها خبری از نمونه بومی هندی نیست. در شرق آسیا، ژاپن یکی از تولید کنندگان بسیار مهم و معتبر زیردریایی به شمار می‌آید اما همچنان فاقد موشک‌های پرتاب شونده از زیر آب بومی است. اما نگاهی داشته باشیم به کشورهایی که توان این کار را دارند.

حتی انگلیسی‌ها به صورت قاچاقی و با کمی ارفاق در این لیست هستند. انگلیسی‌ها برای سال‌ها از موشک‌های کروز آمریکایی مثل سری هارپون یا تاماهاوک بهره می‌بردند. پروژه Perseus در حقیقت یک طرح مشترک بین فرانسه و انگلستان برای توسعه یک موشک کروز با قابلیت پرتاب از پلتفرم‌های گوناگون است که قرار است در سال ۲۰۳۰ میلادی عملیاتی شده و جایگزین موشک‌های هارپون در خدمت انگلیس و اگزوست فرانسوی شود.

انگلیسی‌ها زیردریایی‌های کلاس آستیوت را در کلاس تهاجمی اتمی در خدمت دارند که فعلاً با موشک‌های کروز هارپون و تاماهاوک مجهز شده است. موشک Perseus حدود ۳۰۰ کیلومتر برد داشته می‌تواند با سرعت ۵ برابر سرعت صوت حرکت کند.

کلاس آستیوت

فرانسوی‌ها از جمله دارندگان ترکیب زیردریایی و همچنین توان شلیک موشک‌های کروز و بالستیک از زیر آب هستند. در بحث موشک‌های کروز فرانسوی‌ها از خانواده مشهور اگزوست بهره می‌برند که حدود ۷۰ کیلومتر برد دارد. توان اصلی تهاجمی دریایی فرانسه با موشک‌های کروز ضد کشتی بر اساس زیردریایی‌های کلاس Rubis است که از پیشران هسته‌ای بهره می‌برند.

کلاس Rubis

ارتش آمریکا با دو نوع موشک کروز زیردریایی پرتاب هارپون و تاماهاوک از جمله بزرگترین کاربران موشک‌های کروز زیردریایی پرتاب است. اولی موشکی ضد کشتی با برد ۱۴۰ کیلومتر و بعدی موشکی کروز با قابلیت حمله به اهداف زمینی با برد حدود ۲۰۰۰ کیلومتر است. زیردریایی‌های کلاس ویرجینیا، سی ولف و لس آنجلس که همگی از پیشران هسته‌ای بهره می‌برند حامل‌های این موشک‌های حساب می‌شوند.

کلاس ویرجینیا

در آن سوی میدان اما روسیه قرار دارد که در جریان جنگ سوریه برای اولین بار وارد فاز عملیاتی استفاده از موشک‌های کروز ضد کشتی خود شد. موشک‌های کروز سری کالیبر از کشتی‌ها و زیردریایی‌های روسی پرتاب شده و اهداف مربوط به گروه‌های تروریستی را در سوریه هدف قرار دادند. روس‌ها دارای انواع مختلفی از موشک‌های کروز زیردریایی پرتاب هستند که می‌توان از آن جمله به سری کالیبر، مدل‌های ضد کشتی خانواده کلاب و یا خونت اشاره کرد.

انواع زیردریایی‌ها مثل سری کیلو، آکولا، اسکار و یاسین نیز در نیروی دریایی روسیه حضور دارند که توانایی حمل و پرتاب موشک‌های کروز را دارند.

کلاس یاسین

چین کشور دیگری است که در سالهای اخیر توسعه توان دریایی را شدیداً پیگیری کرده و گستره وسیعی از موشک‌های کروز زیردریایی پرتاب با قابلیت ضد کشتی و حمله به اهداف زمینی را توسعه داده است. در عین حال این کشور مدل‌های مختلفی زیردریایی‌های اتمی و دیزل الکترونیک را نیز ساخته است و در بحث صادرات نیز موفق ظاهر شده است. پاکستان و تایلند از جمله مشتری‌های زیردریایی‌های ساخت چین هستند. موشک‌های کروز مدل C-801 و CM-708UNA از جمله مدل‌هایی هستند که در چین ساخته شده‌اند.

زیردریایی‌های تایپ ۰۹۳، و تایپ ۰۳۹ از جمله شناورهای تهاجمی با پیشران دیزل الکترونیک و هسته‌ای ساخت چین هستند که می‌توانند انواع موشک‌های کروز را حمل و پرتاب کنند.

تایپ ۰۹۳

و اما در نهایت به کره جنوبی میرسیم. در سپتامبر سال ۲۰۱۸ میلادی اولین زیردریایی از کلاس Jangbogo–III به آب افتاد. این زیردریایی با وزن حدود ۳۵۰۰ تن در حقیقت اولین زیردریایی کاملاً بومی کره است و قرار بر ساخت ۹ فروند از آن توسط بخش دریایی شرکت دوو است. سیستم پرتاب عمودی موشک کروز ساخت کره جنوبی با قابلیت حمل ۱۰ تیر موشک Hyunmoo را با برد نهایی ۱۵۰۰ کیلومتر برای این زیردریایی‌ها در نظر گرفته شده است.

اولین زیردریایی کلاس Jangbogo–III ساخت کره جنوبی

در نهایت باید گفت با ارفاق به نیروی دریایی ملکه استعمارگر در این بخش، می‌توان گفت که فقط و فقط ۶ کشور در دنیا هستند که فناوری ساخت زیردریایی و پرتاب موشک کروز را دارند و در ۲۸ بهمن ماه سال ۱۳۹۷ رسماً این یک عضو جدید به این لیست کوچک و استراتژیک اضافه شد.

حالا جمهوری اسلامی ایران بعد از حدود یک دهه تلاش برای پروژه فاتح، به عنوان هفتمین کشور جهان با توانایی پرتاب موشک کروز از زیر آب در جهان شناخته می‌شود. امروز شاید برد موشک کروز برای فاتح ایرانی آنقدر زیاد نباشد اما بخش سخت این کار به اتمام رسیده و قطعاً به زودی شاهد افزایش برد و ورود به خدمت حتی کروزهای حمله به اهداف زمینی به خدمت نیروی دریایی ارتش خواهیم بود.