به گزارش مشرق، رهبران ناتو در آخرین نشست خود در کنار همه مسائل و مشکلاتی که پیش رو داشتند، موضوعی را بررسی کردند که به شدت با واکنش تند فدراسیون روسیه همراه شده است. در نشست ژوئیه رهبران ناتو نسبت به پیوستن گرجستان به این سازمان تبادل نظر کردند. گرجستان که در منطقه قفقاز جنوبی قرار دارد و با روسیه هم‌مرز است، به دلیل داشتن گرایش‌های غرب‌گرایانه در برخی از رگه‌های فرهنگی و سیاسی خود، طی سال‌های اخیر با مسکو دچار چالش‌های فراوانی شده که بزرگ‌ترین آن خود را در اوت 2008 نشان داد. جنگی کوتاه‌مدت که دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی را از گرجستان جدا و به خاک روسیه ملحق کرد.
بیشتر بخوانید:
ترامپ نشست سران ناتو را چگونه توصیف کرد؟
این موضوع به همراه تحولات پیشین گرجستان که انقلاب رنگی (گل سرخ) در سال 2003 یکی از مهم‌ترین آنها بود و به سقوط دولت ادوارد شواردنادزه منجر شد، زمینه‌ای را فراهم کرد تا غرب به سرکردگی آمریکا که ناتو را مدیریت می‌کند، نگاه ویژه‌ای به قفقاز جنوبی و گرجستان داشته باشد. این موضوع برای روسیه حساسیت‌های انکارناپذیری را فراهم آورده است؛ زیرا ناتو پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در یک بازسازی رویکردی، از ابتدای دهه 1990 میلادی با سیاست گسترش به شرق، بسیاری از کشورهای شرق اروپا و همچنین کشورهای کوچک حوزه دریای بالتیک (لیتوانی، لتونی و استونی) را که هم‌مرز روسیه هستند، به عضویت خود درآورده است.
روسیه با چنین تجربه‌ای به هیچ وجه علاقه ندارد این سیاست ناتو به قفقاز جنوبی نیز سرایت پیدا کند؛ به ویژه آنکه تاکنون جمهوری آذربایجان و همچنین گرجستان چنین تمایلاتی را از خود نشان داده‌اند. به همین منظور، روس‌ها طی روزهای اخیر هشدار داده‌اند عضویت گرجستان به ناتو می‌تواند به مناقشه‌ای وحشتناک منجر شود. البته این مسئله را نباید از یاد برد که روسیه 2018 با زمان پس از فروپاشی شوروی بسیار متفاوت است؛ زیرا نه تنها همچون دهه 90 میلادی در نقطه ضعف و سردرگمی در رویکردهای سیاست خارجی قرار ندارد؛ بلکه با گسترش فعالیت‌های خود در حوزه‌هایی فراتر از خارج نزدیک خود، در مناطقی همچون خاورمیانه، آفریقا، آمریکای لاتین و... نفوذ کرده و تصمیم‌گیری می‌کند. این موضوع در زمینه تحولات سوریه طی سال‌های پس از 2014 نمایان است.
مسئله دیگر در این باره جایگاه ناتو در حال حاضر و نوع برخورد دونالد ترامپ با آن است. رئیس‌جمهور آمریکا از همان روزهای اول موضع تندی علیه ناتو گرفت. وی از ابتدا معتقد بود ناتو سازمانی پیر است که کارایی خود را از دست داده است. اگر چه وزرای وی و همچنین برخی مقامات آمریکا پس از آن سعی کردند به اشکال گوناگون گفته ترامپ را اصلاح کنند؛ اما روند کنونی نشان می‌دهد وی نگاه مثبتی به ناتو ندارد؛ به ویژه آنکه به کشورهای اروپایی اعضای ناتو فشار آورده است که باید هزینه ناتو را تا دو درصد تولید ناخالص داخلی خود بالا ببرند. این میزان حتی در نشست اخیر به چهار درصد هم رسید. ترامپ تأکید دارد چرا آمریکا باید بیش از 70 درصد هزینه ناتو را بپردازد؟ وی در رویکردی پوپولیستی گفته است، این هزینه از جیب مالیات‌دهندگان و مردم آمریکا تأمین می‌شود.
یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که کشورهای اروپایی را با خود درگیر کرده است، حتی برخی از مقامات آلمانی در مخالفت صریح از این موضوع تأکید کرده‌اند که اگر آلمان به این سمت پیش برود، گرایش‌های هیتلری را زنده کرده است. این شاید همان تصوری است که ترامپ هم در نظر دارد؛ زیرا با توجه به افزایش تمایلات نئونازی‌گرایی در بین برخی از مردم آلمان، رئیس‌جمهور آمریکا همواره از تندروها حمایت کرده است تا این حس را تقویت کند. «ترامپ در دیدار با دبیرکل ناتو با لحنی تند علیه آلمان گفت، کشورهای عضو ناتو از جمله آلمان، میلیاردها دلار صرف خرید انرژی از روسیه می‌کنند و حال آنکه آمریکا باید میلیاردها دلار برای محافظت از این کشورها در قبال مسکو اختصاص دهد.»
این همان سیاستی است که روسیه نیز آن را دنبال می‌کند؛ زیرا مواضع و عملکرد ترامپ پایه‌های ناتو را سست خواهد کرد و روسیه هم در پی آن است. به هر روی، ناتو یکی از مهم‌ترین رقبای نظامی روسیه است که همواره این کشور را تهدید می‌کند. از زمان سیاست گسترش به شرق ناتو، که در حال حاضر گرجستان را هدف گرفته، روس‌ها احساس ناامنی می‌کنند. غرب حتی در این گسترش سرزمینی در نظر داشته است روسیه را زیر مجموعه خود قرار دهد که از نظر هویتی و سیاسی خلاف دیدگاه‌های روس‌ها است. از این منظر گرایش‌های تضعیف‌محورانه ترامپ علیه ناتو، منافع روسیه را نیز تأمین می‌کند؛ زیرا می‌داند چنین رویکردهایی در میان‌مدت و بلندمدت موجب اختلافات بیشتر اروپا و آمریکا خواهد شد. بنابراین مسئله ناتو و چگونگی برخورد با آن موجب پیوندهای نانوشته بین پوتین و ترامپ شده است.
البته این تنها مسئله‌ای نیست که طی دو سال اخیر بین روسیه و آمریکا پیوند ایجاد کرده است. مسئله مهم دیگر در این زمینه نوع نگاه به اتحادیه اروپا و آینده آن است. آنچه در اروپا هویدا است، این است که گرایش‌های ملی‌گرایانه ضد اتحادیه در این منطقه به شدت افزایش پیدا کرده است. نوع رقابت و بالا آمدن آرای ملی‌گرایان افراطی در این حوزه گویای این مسئله است که در فرانسه، آلمان، ایتالیا، نروژ، انگلیس و... نمایان است. از سویی دیده می‌شود افراط‌گرایانی که به سمت واگرایی اتحادیه پیش می‌روند، رویکردهای ترامپ را الگوی خود قرار می‌دهند، رئیس‌جمهور آمریکا نیز به گونه‌های گوناگون به ویژه در انتخابات از آنها حمایت می‌کند و حتی به طور مستقیم از کشورهای اروپایی می‌خواهد رویه انگلیس را در خروج از اتحادیه پیش بگیرند. این همان چیزی است که روسیه آن را دنبال می‌کند؛ زیرا یک اروپای غیرمتحد و جدا از هم می‌تواند از نظر امنیتی و سیاسی به نفع روسیه باشد تا امکان فشار و تهدید کمتری علیه مسکو داشته باشد. از این منظر اگر چه رهبران ناتو به افزایش اعضا و گسترش قدرت آن تمایل دارند که علیه روسیه است؛ اما عملکرد ترامپ می‌تواند منافع مسکو را در مسیر تضعیف ناتو تأمین کند.
منبع: هفته نامه صبح صادق
