به گزارش مشرق به نقل از مهر، کمتر کسی در ایران، شب به یادماندنی آغاز اصلاح ساختاری در اقتصاد ایران را از یاد میبرد؛ شبی که رئیس دولت دهم از سیاستهای جدید دولت گفت و اعلام کرد که قرار است تحولی بزرگ در اقتصاد ایران رخ دهد. آن روزها و شبها مردم تصور درستی از اجرای این قانون نداشتند، از این که نرخها چگونه خواهد بود و چه تورمی در انتظار آنها است.
مردم، کسبه، بازاریان، تولیدکنندگان، خردهفروشان و عمدهفروشان، همه فقط و فقط منتظر گذشت زمان بودند تا ببیند که دولت چه تدبیری را در بازار در نظر گرفته و قرار است چه سیاستی را به کار برد. برخی از تورم 50 تا 60 درصدی میگفتند و برخی معتقد به فروپاشی اقتصاد ایران بودند؛ اما این تصور عام مردم بود.
همه کشور از سیاسیون و اهالی باشگاه اقتصاد گرفته تا تولیدکنندگان و کاسبان جزء، اما دیدگاه دیگری داشتند و هر یک اگرچه ذهنیتهای متفاوتی از اجرای قانون را تداعی میکردند، اما همه رای مثبتی به اجرای این قانون دادند و تلاش کردند تا آنها هم در اجرای صحیح این قانون نقشی داشته باشند.
جنب و جوشی در سراسر کشور و سازمانهای دولتی به خصوص وزارتخانههای تولیدی و تجاری کشور شکل گرفته بود، جلسات تا نیمهشب ادامه مییافت و تصمیمات به سرعت اطلاعرسانی میشد، تولیدکنندگان نیز یک به یک پشت در اتاق مسئولان سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان مینشستند و با آنها توافق میکردند که همکاری لازم را داشته باشند. حتی کار به امضای موافقتنامههایی با انجمنها نیز کشیده شد.
دولت دست دراز کرد، تولیدکنندگان به گرمی فشردند
آن روزها بود که دولت دست خود را دراز کرده بود و تولیدکنندگان به گرمی آن را فشردند، اگرچه قول گرفتند که مورد حمایت دولت واقع شوند و بستههای حمایتی که یک به یک، از سوی وزرا و مسئولان دولتی با تشریح سیاستها باز میشد و این تولیدکنندگان بودند که روز به روز امیدوارتر میشدند؛ امیدوار به روزی که دیگر فضای رانتی و تحکمی دولت بر بازار حاکم نباشد و تولیدکنندگان خود بتوانند امور را به عهده بگیرند و بازار را رقابتی پیش برند. در یک کلام، دولت پای خود را از قیمتگذاری بیرون بکشد و تولیدکنندگان را حمایت کند تا اجناس کیفی و با قیمت مناسب به دست مردم دهند.
روزها میگذشت و جداول قیمتی جدید برای آب و برق و گاز در بخشهای عمومی و صنعتی بیرون میآمد.
اسامی حاملهای انرژی | متوسط قیمت بخش صنعتی |
آب (به ازای هر مترمکعب) | 4000 ریال |
برق( به ازای هر کیلوواتساعت) | 400 ریال |
گاز صنعتی(به ازای هر مترمکعب) | 700 ریال |
دفع بهداشتی فاضلاب(به ازای هر مترمکعب) | 3218 ریال |
در این زمان بود که وعدههای بسیاری به صنعتگران مبنی بر حمایت از سوی دولت داده شد، از کمکهای بلاعوض و وامهایی با بهره 3،9 درصد و 11 درصد گرفته تا باز شدن بستههای حمایتی تدوین شده در بخش صنعت و معدن و حمایت از تولیدکنندگان در ماههای بعدی اجرای قانون. صنعتگران نیز برای همراهی با دولت، از هیچ کمکی دریغ نکردند و حتی برای دورهای چند ماهه نیز تثبیت قیمتها را تجربه کردند، چراکه دولت در دستورالعملی که از سوی سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان به تمامی واحدهای تولیدی، انجمنها و اتحادیهها اطلاعرسانی کرده بود، اعلام کرده بود که هیچ واحد تولیدی حق افزایش قیمت تا اطلاع ثانوی را ندارد.
وعدههای یکشنبه تاریخی فراموش شد
آن روزها، مسئولان وزارت صنایع و معادن سابق اعلام کردند که برنامههای اصلی این وزارتخانه پس از اجرای قانون هدفمندی یارانهها، شامل دو برنامه کوتاهمدت و میانمدت است، یعنی بر اساس برنامه کوتاهمدت که با رویکرد تامین نقدینگی واحدهای صنعتی تدوین شده بود، طرحهایی تعریف شد که افزایش قیمتها با شیب ملایمتری صورت گیرد که البته خط اعتباری انرژی نیز برای آن تعریف شده بود.
آن زمان وزارت صنایع برای ارایه این تسهیلات، سود سه درصدی را عنوان کرد و گفت: البته این سود تسهیلات نیست، بلکه کارمزد است. آن روزها البته سخن از تسهیلاتی برای بازسازی و تکمیل فرایند تولید نیز به میان میآمد که بنا به گفته مسئولان، بازپرداخت آن دو ساله و با سود 9 درصد خواهد بود، ضمن آنکه اگر صنعتگری خواستار بازپرداخت آن در طول 5تا 6 سال باشد، باید با سود 11 درصد پرداخت کند.
به هرحال روزها گذشتند و تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که زمان آن رسیده که بستههای حمایتی باز شود و آنها تحت پوشش چتر حمایتی دولت قرار گیرند. آنها چشم انتظار یارانههایی بودند که بر طبق مصوبه مجلس قرار بر این بود که 30 درصد منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی یارانهها و افزایش درآمدهای دولت، باید در اختیار آنها قرار میگرفت.
در این میان، البته تولیدکنندگان هم نظرات و انتظاراتی از دولت دارند که برخی از آنها همراه با رضایتمندی و برخی از آنها همراه با نارضایتی در بخش تولید است.
در این میان پارلمان نشینان نیز با ابراز نارضایتی از وضعیت حمایتها از تولید در جریان هدفمندی یارانهها میگویند که در سه ماه آخر سال گذشته که همزمان با اجرای قانون هدفمندی یارانهها است، برای بخش صنعت یارانه 2 هزار و 950 میلیارد تومانی پیشبینی شده که از رقم مصوب، تنها 510 میلیارد تومان به بخش صنعت اختصاص پیدا کرده و دولت موفق به پرداخت مابقی یارانهها نشده است.
به اعتقاد آنها، در بودجه سالجاری هم، 10 هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح هدفمندی یارانهها برای تولیدکنندگان پیشبینی شده بود که براساس برنامه، مقرر شد تا 60 درصد از رقم مذکور به بخش صنعت و معدن اختصاص پیدا کند که از این رقم و بر اساس آمار اعلام شده از سوی دولت، تاکنون یکهزار و 400 میلیارد تومان به بخش صنعت اختصاص پیدا کرده است.
آن روزها، مسئولان وزارت صنایع و معادن سابق اعلام کردند که برنامههای اصلی این وزارتخانه پس از اجرای قانون هدفمندی یارانهها، شامل دو برنامه کوتاهمدت و میانمدت است. یعنی بر اساس برنامه کوتاهمدت که با رویکرد تامین نقدینگی واحدهای صنعتی تدوین شده بود، طرحهایی تعریف شد که افزایش قیمتها با شیب ملایمتری صورت گیرد که البته خط اعتباری انرژی نیز برای آن تعریف شده بود.
آن زمان وزارت صنایع برای ارایه این تسهیلات، سود سه درصدی را عنوان کرد و گفت: البته این سود تسهیلات نیست، بلکه کارمزد است. آن روزها البته سخن از تسهیلاتی برای بازسازی و تکمیل فرایند تولید نیز به میان میآمد که بنا به گفته مسئولان، بازپرداخت آن دو ساله و با سود 9 درصد خواهد بود، ضمن آنکه اگر صنعتگری خواستار بازپرداخت آن در طول 5تا 6 سال باشد، باید با سود 11 درصد پرداخت کند.
به هرحال روزها گذشتند و تولیدکنندگان به این نتیجه رسیدند که زمان آن رسیده که بستههای حمایتی باز شود و آنها تحت پوشش چتر حمایتی دولت قرار گیرند. آنها چشم انتظار یارانههایی بودند که بر طبق مصوبه مجلس قرار بر این بود که 30 درصد منابع حاصل از اجرای قانون هدفمندی یارانهها و افزایش درآمدهای دولت، باید در اختیار آنها قرار میگرفت.
در این میان البته تولیدکنندگان هم نظرات و انتظاراتی از دولت دارند که برخی از آنها همراه با رضایتمندی و برخی از آنها همراه با نارضایتی در بخش تولید است.
در این میان پارلماننشینان نیز با ابراز نارضایتی از وضعیت حمایتها از تولید در جریان هدفمندی یارانهها میگویند که در سه ماه آخر سال گذشته که همزمان با اجرای قانون هدفمندی یارانهها است، برای بخش صنعت یارانه 2 هزار و 950 میلیارد تومانی پیشبینی شده که از رقم مصوب، تنها 510 میلیارد تومان به بخش صنعت اختصاص پیدا کرده و دولت موفق به پرداخت مابقی یارانهها نشده است.
به اعتقاد آنها، در بودجه سالجاری هم، 10 هزار میلیارد تومان برای اجرای طرح هدفمندی یارانهها در بخش تولید پیشبینی شده بود که براساس برنامه، مقرر شد تا 60 درصد از رقم مذکور به بخش صنعت و معدن اختصاص پیدا کند که از این رقم و بر اساس آمار اعلام شده از سوی دولت، تاکنون یکهزار و 400 میلیارد تومان به بخش صنعت اختصاص پیدا کرده است.
در این میان، البته گلایههایی از سوی برخی تولیدکنندگان مطرح میشود؛ چرا که به اعتقاد آنها دولت نتوانسته انتظارات آنها را در اجرای قانون هدفمندی یارانهها برآورده سازد، این درحالی است که البته ادبیات دولت در اختصاص یارانهها به بخش تولید با ادبیات بخشخصوصی در دریافت این یارانهها متفاوت است.
البته بخش تولید نیز گزافه نمیگوید، تولیدکنندگان معتقدند که دولت باید در اجرای این قانون، یکی از این دو راهکار را درنظر گیرد، یا به صورت دستوری قیمتها را کنترل کرده و مابه التفاوت نرخ تکلیفی و نرخ تمام شده را به بخش خصوصی بپردازد، و یا اینکه اگر منابعی برای پرداخت ندارد و به هر دلیلی از پرداخت منابع مالی به بخش تولیدی طفره میرود، اجازه دهد که قیمتها در بازار از سوی بخش تولید تعیین شود، نه اینکه باز هم دولت وارد عمل شده و دستوری به آنها،قیمتی را تکلیف کند.
این امر البته مورد موافقت دولت نیست، چراکه دولت معتقد است بعد از اینکه یک مرحله افزایش قیمت را برای بخش تولید در نظر گرفت، حال دیگر این اجازه را نمیدهد که آنها به زودی زود، افزایش قیمت را تجربه کنند، بلکه باید هزینههای ناشی از افزایش قیمت حاملهای انرژی و اجرای قانون هدفمندی یارانهها را از طریق افزایش بهرهوری و به کار بستن تکنیکهای کاهش قیمت تمام شده جبران شود. این موضوعی است که مورد انتقاد بخش خصوصی و تولید است و این بخش معتقد است که این امر باید با حمایت دولت میسر شود.
به هرحال، نه اکنون دولت زیر بار پرداخت یارانه نقدی یا در مقابل، آزادسازی قیمتها میرود و نه بخش تولید و فعالان اقتصادی از روند اجرای قانون هدفمندی یارانهها از سوی دولت و ارایه کمکها و بستههای حمایتی رضایت دارند. این کشمکشی است که همچنان بعد از گذشت یکسال از اجرای قانون هدفمندی یارانهها میان تولیدکنندگان و دولت وجود دارد.
نهاوندیان خطاب به دولت: یارانه نقدی تولیدکنندگان را بدهید
رئیس پارلمان بخشخصوصی با اشاره به بازتوزیع 30 درصد از محل درآمد اجرای قانون هدفمند کردن یارانهها به بخش تولید اظهار داشت: صراحت قانونی در این است که این پرداختها به شکل مستقیم صورت گیرد؛ اما آنچه تاکنون پرداخت شده است عمدتا در قالب تسهیلات بانکی بوده است و این موضوع از نظر واحدهای تولیدی نمیتواند باعث واقعی شدن قیمتها شده و تنها بدهی واحدهای تولیدی را افزایش میدهد.
وی افزود: اگر پرداخت یارانه به شکل مستقیم در دستور کار نیست از مسئولان دستگاههای دولتی میخواهیم تا این موضوع را به صورت شفاف با بخش خصوصی در میان بگذارند.
قرار نبود قیمت حاملهای انرژی یکباره چند برابر شود
احمد پورفلاح، رئیس کمیسیون هدفمندی یارانههای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران هم میگوید: قرار فعالان اقتصادی با مسئولان دولتی این بود که هدفمندی با شیب ملایم پنجساله انجام شود و قرار نبود یکباره قیمت حاملهای انرژی چند برابر شود، این اقدام در اجرای هدفمندی یارانهها در بخشهای تولیدی یک نوع حرکت انحرافی بود چه اینکه اگر هدفمندی با شیب ملایم ایجاد میشد، امکان حفظ سطح تولید و اشتغال کنونی برای فعالان اقتصادی ممکن بود.
وی میافزاید: همزمان با هدفمندی یارانهها شفافسازی شرایط اقتصادی کشور هم ضرورت داشت. در عرصه دیپلماسی هم با رعایت اصول بنیادین نظام این امکان وجود داشته و دارد که با دنیای خارج دچار تنش نشویم و دور خود را بیجهت دیوار نکشیم؛ چه اینکه بخش خصوصی در زمینه گشایش اعتبار حتی در کشورهایی چون چین و مالزی هم دچار مشکل هستند.
پورفلاح میگوید: قرار بر این بود که در مراکز استانها، کارگروههای حمایت از تولید زیر نظر استاندار تشکیل شود و به بنگاههای کوچک و آسیبپذیر کمک شود اما این اقدامها انجام نشد تا آنجا که رئیس کمیسیون صنایع مجلس میگوید بیش از 77درصد از واحدهای صنعتی هیچ کمکی دریافت نکردهاند و نتیجه اینکه فضای کسب و کار برای واحدهای تولیدی و صنعتی دشوارتر هم شد. البته این دشواری وقتی سنگینتر شد که از قبل بانک مرکزی سیاست انقباضی پولی را اجرا کرده بود و چند سال هم تولید داخلی رشد کندی را تجربه کرده است.
البته در این میان موضوع اختلاس پیش آمده نیز از دیدگاه بسیاری از فعالان بخش خصوصی مغفول نمانده و آنها معتقدند که اگرچه فضای هدفمندی یارانهها فشار زیادی را به آنها وارد کرده است، اما بعد از این تخلف بانکی، آنها معتقدند که فضا برای کار بستهتر شده و دیگر بانکها هیچ حمایتی را در این شرایط حساس از آنها به عمل نمیآورند.
به هرحال، این کشمکشها در حالی ادامه دارد که زمزمههای اجرای مرحله جدید قانون هدفمندی یارانهها نیز به گوش میرسد، زمزمهای که بعید است بخش تولید کشور کشور چندان با آن همراهی کند. بنابراین دولت باید تدبیری به غیر از روند اجرای مرحله اول قانون را از تولیدکنندگان انتظار داشته باشد، چراکه نتوانسته انتظارات بخش تولید کشور را برآورده سازد.