گروه جهاد و مقاومت مشرق - مطالعات اولیه پروژه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس در آذر ماه 1383 آغاز و طرح اولیه طی جلسات متعدد بررسی شد و در ابتدای سال 85 به تصویب رسید. سپس طراحی موزه به مسابقه گذاشته شد و 250 گروه در مسابقه شرکت کردند که از بین آثار دریافتی 42 اثر به دبیرخانه تحویل و جوایز برگزیدگان طی مراسم ویژه‌ای با حضور شهردار وقت تهران، رییس شورای اسلامی وقت شهر تهران و رییس وقت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس اهدا شد. این موزه با حضور رییس مجلس شورای اسلامی، شهردار تهران، اعضای شورای شهر و مقامات لشکری و کشوری رسما در شهریور سال 1391 افتتاح شد. در اواخر سال 1395 با تغییراتی که در ساختار و اهداف موزه انجام شد، این مجموعه به موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس تغییر نام داد.

موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به عنوان محلی برای ارائه بخش اندکی از حماسه ملت غیور ایران در دوران انقلاب و دفاع مقدس در کنار مجموعه‌های بزرگ فرهنگی شهر نظیر باغ کتاب تهران، کتاب خانه ملی، فرهنگستان‌های جمهوری اسلامی‌، باغ هنر، تهرانسرای قرآن و مصلای بزرگ تهران به عنوان قطب فرهنگی شهر تهران قرار گرفته است.

خبرنگار ما به مناسبت روز جهانی موزه و میراث فرهنگی به گفت‌وگو با علی اصغر جعفری مدیرعامل موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

**: نیاز به موزه تخصصی دفاع مقدس از چه زمانی احساس شد؟

جعفری: به مرور زمان انسان‌ها به این نتیجه رسیدند که برای انتقال تاریخ، تمدن، ارزش‌ها، باورها و فراز و نشیب‌های خودشان به نسل‌های بعد، لازم است که آثار و اسناد در مکانی جمع‌آوری و حفظ کنند تا نسل‌های بعدی، ملموس بتوانند، گذر تاریخ را درک کنند. در هر خانواده‌ای آثاری از بزرگان خانواده به یادگار می‌ماند تا نسل‌های بعدی یک خاطره ملموس از گذشتگان خود داشته باشند و ارتباط بهتری برقرار کنند.

امروزه به خاطر تخصصی شدن حوزه‌های مختلف و بالا رفتن سطح آگاهی، موزه‌ها تخصصی شدند. از این رو نیاز است دانش و دستاوردها به تناسب نوع و موضوع دسته‌بندی شوند تا مخاطبان سریع‌تر به موضوعات مدنظر خود دست یابند. موزه‌ها مزین به اسناد هستند. تمامی موزه‌ها آثار حقیقی را جمع آوری و پیوست می‌کنند تا باورپذیرتر باشند. امروزه در همه حوزه‌ها، موزه‌ تخصصی همچون موزه پول، موزه منابع طبیعی و ... شکل گرفته است.

مخاطبان نیز دسته‌بندی شده‌اند. مخاطبان براساس سلیقه، نوع دانش، مطالعات و گرایش‌ها می‌خواهند به مکان‌هایی مراجعه کنند که نیازهایشان را سریع‌تر برآورده کند. امروزه به دلیل رشد تکنولوژی یک عقبه‌ای به موزه‌ها اضافه شده است؛ یعنی یک بخش ظاهر موزه و یک بخش عقبه مرتبط به آن که در فضای مجازی در حال شکل گیری است را داریم.

اسناد و مدارک مرتبط و مجموعه اطلاعات و دانشی که در خصوص یک شی اعم از مقاله، گفت‌وگو، دیدگاه، نقد و ... تولید می‌شود، جهت تبیین یک حادثه یا شیء است.

هر ملتی برای اینکه شناسنامه خودش را برای نسل‌های بعد عرضه کند، تاریخ و تمدن خود را در موزه‌ها به نمایش می‌گذارد. یکی از تاریخ مهم در هر کشور، دوران جنگ و دورانی است که کشور برای استقلال، ایستادگی کرده و برای اینکه بتواند از کیان خودش حراست کند، مجبور شده با دشمن بجنگد و سختی‌هایی را متحمل شود.

در تمام کشورهایی که جنگ رخ داده است، یک موزه جنگ وجود دارد تا دوران پرفراز و نشیب مردم کشور خود را به نمایش بگذارد. از سوی دیگر با به نمایش گذاشتن ایثار و ازخودگذشتی یک نسل، این روحیه شجاعت و ایستادگی را به نسل بعد منتقل می‌کنند.

در پاسخ این سوال که چرا موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ساخته شد، باید بگوییم که در طی 200 سال گذشته هربار که دشمن به کشور ما حمله کرد، بخشی از خاک ما را از کشور جدا می‌کرد؛ اما در دوران دفاع مقدس حماسه‌هایی آفریده شد که نه‌تنها ما یک وجب از خاک‌مان را از دست ندادیم، بلکه دشمن نیز به تجاوزگری خود اعتراف کرد. از سوی دیگر کشورهای مختلفی به عراق برای جنگ با ایران، کمک می‌کردند. روزی که جنگ به پایان رسید، تجهیزات نظامی صدام 2 برابر از روزهای آغازین جنگ شده بود. رزمندگان با چنین شرایطی جنگ را به نفع خود به پایان رساندند. تمام موضوعات را در موزه به نمایش گذاشتیم.

جنگ تحمیلی عراق علیه ایران طولانی‌ترن جنگ قرن بود. دفاع مقدس حتی از جمع طول دوران جنگ اول و دوم جهانی هم بیشتر بوده است. دشمن سعی کرد با جنگ، انقلاب ما را نابود کند؛ اما خداوند خواست این جنگ زمینه جهش و پرشی به ملت ما فراهم کند که حالا پس از حدود 30 سال از جنگ، آثار آن را هنوز در زندگی‌مان می‌بینیم.

این موزه درصدد ایجاد یک ظرفیت است که نسل امروز با حضور در این مکان، دوران جنگ را بهتر لمس کند. با اسناد، مدارک، آثار و نمادها سعی کردیم که وقایع و خاطرات جنگ فرموش یا تحریف نشود.

**: پس از بازدید علاقمندان، آیا نظرسنجی در جهت بهتر شدن فضای موزه صورت می‌گیرد؟

جعفری: نظرسنجی به اشکال مختلف انجام می‌شود. در انتهای تالارها، دفاتری تعبیه شده است تا نظرات نوشته شود. از سوی دیگر پس از بازدید گروه‌های دانش آموزی از مسؤول گروه می‌خواهیم که نظرات و پیشنهادت دانش آموزان را به ما منتقل کنند. شورایی داریم که نظرات و انتقادهای بازدیدکنندگان را بررسی می‌کنند.

پس از بازدید مسؤولان لشکری، کشوری، سفرا و فرهیختگان، گفت‌وگویی در خصوص وضعیت موزه به صورت تصویری ضبط می‌شود.

**: چگونه نسل جوان را به حضور در این مکان ترغیب می‌کنید؟ چرا مردم تهران کمتر با موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس آشنا هستند؟

جعفری: یکی از دوستان مزاح می‌کرد و می‌گفت: «نه مردم تهران بلکه در منطقه سه هم اطلاعاتی در خصوص وجود این موزه ندارند.» متاسفانه این بحث حقیقت دارد. ما در خصوص معرفی این مکان کم‌کاری کردیم. تا چند ماه گذشته، به دلایلی شرایط حضور عکاس، فیلمبردار و خبرنگار در تالارهای موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس وجود نداشت؛ اما با حذف این محدودها، حدود 50 برنامه تلویزیونی در این مکان ساخته شده است. امروزه موزه در حال معرفی است.

جهت معرفی موزه و آشنایی با دوران دفاع مقدس، موافقت‌نامه‌هایی بین موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف انعقاد شد. حضور دانش آموزان را تسهیل دادیم. حضور بازدیدکنندگان خارجی موزه در شش ماهه دوم سال 96 به نسبت شش ماهه اول سال حدود 80 درصد افزایش یافت. پیش‌بینی کردیم که تعداد بازدیدکنندگان موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به نسبت سال گذشته، افزایش 200 برابری داشته باشیم.

**: در زمینه اطلاع رسانی چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟

جعفری: یک کمیته و کارگروه از نخبگان حوزه‌های اطلاع رسانی، رسانه، روابط عمومی و اساتید ارتباطات را در جهت اطلاع رسانی بهتر جمع آوری کردیم. از ظرفیت‌های متعدد رسانه و تبلیغات فضای مجازی در جهت معرفی موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس استفاده می‌کنیم.

پیش از این به جهت ضعف در سایت اطلاع رسانی موزه به مشکلات متعددی برخوردیم. با وجود اینکه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس شاید یکی از مدرن‌ترین موزه‌های غرب آسیا باشد؛ اما به جهت اطلاع رسانی ضعیف، کسی این موزه را نمی‌شناسد. در جهت برطرف کردن این اشکال، یک تیم از مهندسین در حال راه اندازی یک پورتال جامع هستند که تا ماه آینده رونمایی می‌شود. همچنین کانال پیام‌رسان موزه نیز بزودی راه‌اندازی می‌شود.