گروه جهاد و مقاومت مشرق - احمد دهقان یکی از پدیده‌های ادبیات داستانی ایران و ادبیات دفاع مقدس به شمار می‌رود. نویسنده‌ای که در داستان‌پردازی، مرزهای کلیشه و احساسات را در نگارش آثار برای این گونه ادبی کنار گذاشته و با ایجاد گونه داستانی منحصر به فرد خود از پایه‌گذاران یک سبک ادبی و داستان‌نویسی خاص در ایران دهه هفتاد به بعد بوده است. سبکی که در آن داستان‌هایی بر پایه مستندات نویسنده نگارش می‌یابد؛ بدون اینکه بتوان ردی از او به عنوان نویسنده در داستان پیدا کرد. به عبارت دیگر دهقان در داستان‌نویسی سعی کرده است تا داستانی پراز جزییات و پر کشش و تعلیق خلق کند که مخاطبش در کلمه به کلمه آن، مانند اثری سینمایی که با تکنیک دوربین روی دوش فیلم‌برداری شده است، با قهرمانش در کوچکترین اتفاقات و حس‌های او شریک می‌شود. انتشارات «نیستان» پنج اثر از آقای احمد دهقان را منتشر کرده است.
سفر به گرای ۲۷۰ درجه
رمان «سفر به گرای ۲۷۰ درجه» در میان آثار داستانی احمد دهقان، نماینده تام و تمام چنین اتفاقی به شمار می‌رود. داستانی که از زمان انتشار آن تاکنون منشأ تأثیرگذاری زیادی در جریان ادبی ایران به شمار می‌رفته است و برای نویسنده و مخاطبانش اتفاقات و دریچه‌های تازه‌ای را باز کرده است.این رمان، داستان یک سفر حیرت‌انگیز و حتی اشراقی یک نوجوان به عمق جبهه‌های جنگ تحمیلی و بازگشت دوباره به نقطه ابتدایی داستان یعنی زندگی او را روایت می‌کند.
درباره احمد دهقان بیشتر بخوانیم:
نامزدهای بخش مستند اعلام شدند
خاطرات ۱۷۰ راوی در «روایت زندگی شهید حسن باقری»
دعوت دانشگاه سوآس لندن از «احمد دهقان» برای سخنرانی درباره ادبیات دفاع مقدس
نازل‌نویسی، بزرگترین ضربه را به ادبیات جنگ می‌زند
«سفر به گرای ۲۷۰ درجه» مسافر ایتالیا شد
دهقان در این داستان مخاطب خود را از ابتدایی‌ترین بخش‌های جنگ در هر خانواده که شامل تمنای حضور یک جوان و مخالفت خانواده اوست و در ادامه رفاقت‌ها و دوستی‌های شکل گرفته در بستر چنین رویدادی تا عمق خطر و روبه‌رو شدن با مرگ و صحنه‌های کشتار در نبرد پیش می‌برد و در نهایت نیز مانند یک قطعه موسیقایی بار دیگر مخاطب اثر را به فرود در نقطه ابتدایی هدایت می‌کند.
این کتاب تاکنون جایزه بیست سال داستان‌نویسی، جایزه کتاب سال دفاع مقدس و جایزه بیست سال ادبیات پایداری را به دست آورده و همچنین به زبان‌های انگلیسی و ایتالیایی ترجمه شده است.
گردان چهارنفره
احمد دهقان بخش قابل توجهی از عمرش را در سال‌های گذشته به فعالیت داستانی برای مخاطبان نوجوان اختصاص داده است و به خلق داستان‌هایی برای این گروه سنی همت گذاشته و در راه تولید آن توسط سایر نویسندگان نیز کمک کرده است.
«گردان چهارنفره» یکی از نخستین تلاش‌های دهقان و جریان ادبیات دفاع مقدس برای خلق اثر داستانی با محوریت نوجوانان است. او در این رمان چهار نوجوان حاضر در صحنه نبرد را محور داستان خود قرار می‌دهد و آنها را برای یک مأموریت خطیر شناسایی پیش از عملیات اصلی، به مواضع نظامی عراق می‌کشاند.
داستان از لحظه حمله عراقی‌ها به قرارگاه ایران و رفتن چهار شخصیت داستان برای شناسایی قرارگاه عراقی‌ها قبل از شب حمله آغاز می‌شود. در شب شناسایی مسائل و مشکلات فراوانی پیش پای آنها قرار می‌گیرد و لحظات نفس‌گیری را تجربه می‌کنند، اما حاضر به بازگشت نمی‌شوند و تا قلب دشمن پیش می‌روند و سرانجام در این عملیات موفق و پیروزمندانه از همرزمان استقبال می‌کنند.
بچه‌های کارون
«بچه‌های کارون» آخرین تلاش مکتوب او برای همین مهم به شمار می‌آید. داستانی که در آن تلاش شده تا حس ظریف نویسنده به احساسات انسانی در بستر جنگ به نمایش کشیده شود.در این رمان قهرمان قصه پسرک نوجوانی است در منطقه خرمشهر که با گروهی از رزمندگان در تدارک حمله برای آزادسازی این شهر است. نوجوان اما در این فضا از شور و حرارت نوجوانی غافل نیست و شیطنت‌های قابل توجهی دارد. وجه دیگر از شخصیت او در رابطه عاشقانه‌اش با مادرش که در پشت جبهه در کار امداد به رزمندگان است خلاصه می‌شود.
دهقان در «بچه‌های کارون» با ایجاد این شور و عشق در یک نوجوان به خلق یکی از جذاب‌ترین و ماندگارترین چهره‌های ادبی نوجوان در ادبیات ایران نائل شده است که تحلیل چیستی و چرایی خلق آن می‌تواند تا سال‌ها برای نویسندگان فعال در این عرصه یک درس تازه به شمار بیاید.
سال بازگشت
در میان آثار داستانی احمد دهقان اما «سال بازگشت» اثر متفاوت و حتی به نوعی مهجور مانده به شمار می‌رود. اثری داستانی برپایه زندگی شهید محمد حسین نظرنژاد مشهور به بابانظر، از رزمندگان و فرماندهان خراسان در سال‌های دفاع مقدس که پس از پایان جنگ تحمیلی و تحمل جراحت‌های ناشی از آن به شهادت رسید.داستان دهقان در این کتاب از روزمرگی‌های یک رزمنده سابق در دفتر نشریه‌ای شروع می‌شود که نویسنده از همان نخست سعی دارد با تیپ‌سازی و نگاه پر طعن و کنایه شخصیت، آن را نمادی از افراد و جریان‌هایی معرفی کند که نگاه بازاری و تبلیغاتی به جنگ دارند.
رزمنده‌ای که این روزها ویراستار مجله است، با تماس یکی از همرزمان سابق خود برای دیدار با بابانظر که وضع جسمانی خوبی ندارد دعوت می‌شود و این دعوت آغاز بازگشت ذهنی و سیر داستانی دهقان در گذشته این رزمنده و روایت از وقایع و خاطرات مشترک او با بابانظر است.
روزهای آخر
بخش مهمی از ادبیات مکتوب ایران در سال‌های دهه هفتاد و هشتاد را یادداشت‌ها، روزنوشت‌ها و خاطراتی تشکیل می‌دهد که بازماندگان از مهم‌ترین حادثه ایران در نیم قرن گذشته، یعنی جنگ تحمیلی از این رویداد به ثبت رسانده‌اند.
آنها از زاویه نگاه خود برای ثبت در تاریخ و حافظه جمعی نسلی که پس از آنها در این سرزمین رویش پیدا کرد و رابطه‌ای با آن نبرد و مردانش پیدا نکرد؛ به روایت از افرادی پرداختند که از نوجوان تا جوان تمامی آنچه را داشت و نداشت در طبق اخلاص قرار داد و به دفاع از سرزمین خود پرداخت.احمد دهقان به عنوان راوی حاضر در سال پایانی جنگ در کتاب «روزهای آخر» خود سعی کرده تا آخرین تصاویر از چنین افرادی را به تصویر بکشد. افرادی که همه زندگی خود را به کناری نهاده و با حضور در جبهه سعی کردند تا بخشی از سدی باشند که در روزها و ماه‌های پایانی جنگ اجازه ورود بار دیگر دشمن به خاک وطن را نمی‌داد.
با وجود اینکه نویسنده می‌گویدکه بازخوانی این متن به او قبولانده که می‌تواند بخش‌های دیگری را نیز به آن اضافه کند، اما به عنوان یک سند تاریخی ترجیح او این بوده که همان متنی را که برای نخستین بار در سال ۱۳۷۰ به قالب این کتاب درآمد حفظ کند و برای نسل‌های آتی نگاه دارد.
*روزنامه صبح نو
