به گزارش مشرق، امسال سومین سال به قدرت رسیدن «سلمان بن عبدالعزیز» شاه عربستان سعودی است. یک وبگاه خبری تحلیلی لبنانی در مطلبی با تیتر «سال سوم از حکومت سلمان... کودتای خانوادگی و جبهه‌های باز» به تشریح تحولات مهم سال گذشته حکومت ملک سلمان در عربستان پرداخت.

در یادداشت وبگاه «العهد» آمده است: سلمان بن عبدالعزیز، شاه عربستان سومین سال هجری حضور خود در راس قدرت در عربستان را به پایان رساند کشوری که با آنچه او قبل از تحویل قدرت در اوایل سال 2015 بود فرق دارد.

تحولات چشمگیر و پرشتاب در ریاض از لحاظ ساختاری و محتوا از ویژگی‌های مهم سومین سال حکومت ملک سلمان بوده و چه بسا محمد، فرزند شاه سعودی که جبهه‌های داخلی و خارجی بیش‌تری را گشود ستاره بلامنازع آن شمرده می‌شود.

از لحظه نخست که ملک سلمان قدرت را به طور رسمی پس از مرگ برادر ناتنی خود ملک عبدالله در 23 ژانویه 2015 تحویل گرفت برنامه‌هایی را که توسط فرزندش محمد ترسیم شده بود شروع به اجرا کرد محمد بن سلمان در ابتدای حضور پدرش در راس قدرت وزیر دفاع و سپس ولی عهد عربستان شد.

لازم بود که نهادهای قدرت در عربستان بازسازی شود و گارد قدیم ملک عبدالله کنار زده شده و زمینه بیعت با محمد بن سلمان که پس از برکناری پیاپی مقرن بن عبدالعزیز و محمد بن نایف ولی عهد شده است فراهم شود.

سال 2017 با اعلام کسری بودجه ریاض به مبلغ حدود 52.8 میلیارد دلار آغاز شد همزمان با آن ادامه کاهش فیمت نفت  برنامه های اقتصادی بن سلمان را تضعیف کرد اما شاید چیزی که در سال گذشته عربستان سعودی را متمایز کرده است سر و صدایی است که سلمان و فرزندش با کشورهای همسایه کردند و به موازات آن کودتایی که داخل خاندان حاکم سعودی به راه انداختند.

کودتای خانوادگی برای احتکار قدرت

بدون شک می‌توان گفت که سلمان بن عبدالعزیز کودتایی علیه قوانینی که چند دهه بر عربستان حکومت می‌کرد انجام داد در عربستان چیزی شبیه یک فرایند به اشتراک گذاری قدرت وجود دارد که پایه‌های آن را فیصل بن عبدالعزیز، پادشاه اسبق گذاشت آن هم پس از اینکه موفق باشد با برادران سدیری خود علیه برادرش سعود در سال 1963 کودتا کند.

سلمان در واقع از یک سال و نیم پیش با از بین بردن سهم بندی‌ها در توزیع پست‌های حکومتی قدرت اقتصاد عربستان و همچنین امنیت داخلی را منحصرا به پسرش محمد سپرد به گونه‌ای که محمد بن نایف مغز متفکر امنیتی رژیم سعودی را در بیست و یکم ژوئن گذشته برکنار کرد.

برکناری محمد بن نایف از ولی عهدی و وزارت کشور عربستان موضوعی پیش بینی شده بود چون سلمان از اواخر سال 2015 برای این کار مقدمه چینی کرده و دو معاون قدرتمند وی را برکنار کرده بود و به تدریج اختیارات حساس را از وزارت کشور گرفته و اختیارات قوه قضائیه را چند روز قبل از برکناری بن نایف به خود واگذار کرده بود.

سناریو کودتا در داخل خاندان حاکم سعودی به دنبال ولی عهدی محمد بن سلمان تکمیل شد به گونه ای که چاره ای جز برکناری متعب بن عبدالله فرزند شاه سابق عربستان از ریاست گارد ملی این کشور نبود چون گارد ملی به یک نهاد حامی ملک عبدالله و فرزندش مبدل شده بود.

محمد بن سامان یک روز پر حادثه را برای اجرای نقشه براندازی متعب در چهارم نوامبر برگزید و برای تکمیل هدف اصلی خود در گرفتن قدرت و نفوذ در عربستان به متعب و برادرش ترکی اتهام فساد وارد کرد و نام ولید بن طلال و برخی شاهزادگان درجه 2 و بازرگانان معروف را هم به فهرست متهمان فساد در کشورش اضافه کرد.

به قبضه درآوردن همه منابع نفوذ در هر مقامی مستلزم تسلط بر سه حوزه نظامی، امنیتی و اقتصادی است، سلمان قدرت مدیریت اقتصاد عربستان را از نیمه های سال 2015 به فرزندش واگذار کرد و کار واگذاری قدرت امنیتی و نظامی یعنی وزارت کشور و گارد ملی به وی را در خلال سال گذشته میلادی تکمیل کرد و از طریق بازداشت صاحب امپراطوری های رسانه ای عربستان  (روتانا، mbc و art)

بن سلمان قدرت رسانه ای را نیز کاملا در اختیار گرفت همه این اقدامات با صدای بلند انجام شد و جزئیات آن روزنامه ها و رسانه های دنیا را پر کرد تا جایی که رژیم آل سعود ویژگی مرموز و محرمانه بودن سیاست های حکومتی خود را از دست داد و محمد بن سلمان به حاکم مطلق عربستان که زمام همه امور در این کشور را به دست دارد مبدل شد.

تبلیغ برای ساختن عربستان چهارم

سال میلادی گذشته شاهد اتفاقات جنجال برانگیزی در عربستان بود که ولی عهد سعودی تلاش داشت از طریق آن سیگنال هایی را فرستاده و خود را بانی ساختن آینده ای روشن برای عربستانی نو معرفی کند  به گونه ای که نزدیکانش آن را عربستان چهارم توصیف کردند.

برای ناظران مسائل عربستان واضح است که سلمان و فرزندش منتظر نتایج انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر سال گذشته بودند و با ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید در بیستم ژانویه 2017 ظرف چند روز جزئیات چیزی شبیه یک قرارداد برای رسانه ها لو رفت که به موجب آن بن سلمان در ازای صدها میلیارد دلار و تعهداتی سعودی به واشنگتن شاه عربستان خواهد بود.

ارتشی از لابی گران و شرکت های روابط عمومی آمریکا هنوز برای تبلیغ چهره بن سلمان کار می کنند شاهزاده جوانی که پرچم دار طرح تحول جامعه سعودی است تا آن را از لحاظ اجتماعی و اقتصادی از ستیزه جویی به تنوع و آزادی سوق بدهد.

محمد بن سلمان گام هایی را در داخل عربستان برای همسو شدن با موجی که در خارج این کشور به راه انداخته برداشت  کاملا روشن بود که هدف اصلی او غرب و افکار عمومی آنهاست تا دیدگاه جوامع غربی را نسبت به کشوری که به تولید تروریسم وهابی و توسعه نیافتگی شهره است عوض کند  او در برخی زمینه ها مثل اعطای مجوز رانندگی به زنان در نیمه های سال 2017 و کاهش اختیارات قدرت دین وهابیت و خلاص شدن از بقایای صحویین با بازداشت چهره های آنها در دهم سپتامبر گذشته قابل توجه بود اما نتوانست چهره عربستان افراط گرا را به عربستانی باز که مورد قبل دیگران است مبدل کند.

جنایات سلمان در ماه مه گذشته در عوامیه در شرق عربستان که سه ماه به طول انجامید وجهه دیکتاتوری و استبدادی را از وی نگرفت او همچنین هر کسی را که جرات انتقاد از دیدگاه ها و برنامه هایش را در شبکه های اجتماعی داشت به زندان انداخت مهم تر از همه این ها شیوه تعامل ولی عهد جوان سعودی با عموزاده های خود بود که انها را در هتل های لوکس ریاض بازداشت کرد تا از آنها باج گرفته و ثروت هایشان را بگیرد.

سلمان و فرزندش از پروژه هایی تخیلی نظیر شهر تفریحی القدیه و پروژه گردشگری دریای سرخ و شهر نیوم خبر دادند که ناظران و متخصصان معتقدند این پروژه ها برای بزرگنمایی درباره دستاوردهای شاهزاده جوان و نقش وی در مرحله آتی است تا جای پای خود را در حکومت برای ده ها سال آتی محکم کرده و بعد از آن هم قدرت را به پسر یا برادرش منتقل کند.

اما به نظر می رسد مردم عربستان به آنچه که بن سلمان برای ساختن عربستان چهارم انجام داده قانع نیستند سیاست اعمال مالیات برای طبقات متوسط و کم درآمد جامعه سعودی مطمئنا پیامدهایی خواهد داشت حکومت سعودی نمی تواند با اعطای پشیزی به شهروند سعودی او را فریب بدهد چون از دست دیگر او دو برابرش را از طریق اعمال مالیات بیش تر همچون مالیات بر ارزش افزوده، بالا بردن قیمت سوخت و غیره پس می گیرد.

جبهه‌های باخت عربستان

 در سال های 2015 و 2016 سلمان و فرزندش با ادامه سیاست های خود در خصوص درگیری ها و جبهه های منطقه متحمل خسارات و شکست های بیش تری شدند بیش ترین فشار بر نظام سعودی از سوی جبهه باز یمن است محمد بن سلمان در سال گذشته نتوانست به هیچ نتیجه قابل ذکری در به ثمر رساندن پیروزی هایی حتی رسانه ای دست یابد همه تلاش ها برای پیشروی در جبهه های باز در داخل یمن به شکست منجر شده نیروهای آنها نه توانسته اند به صنعا برسند و نه در جبهه ساحل پیشروی داشته و نه جبهه تعز را به نفع خود یکسره کردند با وجود اینکه عربستان از حمایت های اضافی دولت ترامپ در این زمینه برخوردار بوده و در آوریل گذشته آمریکا معامله تحویل اسلحه های هوشمند به عربستان را تصویب کرد که گفته می شود در دستیابی به نتایجی موثر تر در جبهه ها سهیم خواهد بود.

برتری نیروهای ارتش و کمیته های مردمی در جبهه های مرزی ادامه دارد و خسارات مالی و جانی نیروهای سلمان و پسرش هم ادامه دارد موشک های بالستیک یمنی ها بر ریاض و دیگر شهرها و مناطق حیاتی در جده، ینبع و خمیس مشیط فرود می آیند همه این شکست ها بن سلمان را به استفاده از آخرین برگه خود واداشت تا به نتایجی دست یابد که پیروزی هر چند جزیی برای آن رقم بزند به گونه ای که در اوایل ماه گذشته میلادی با کمک اماراتی ها و از طریق علی عبدالله صالح، رئیس جمهور اسبق یمن کودتایی شکست خورده را در صنعا ترتیب دادند اما مجددا معلوم شد که محاسبات آنها غلط از آب درآمده و بر اساس حساب و کتابی درست نبوده است

علاوه بر خسارات عربستان در جبهه یمن بن سلمان با شراکت اماراتی ها جبهه ای علیه قطر را پس از اجلاس سران عرب در 23 ماه مه گذشته گشودند رژیم سعودی تلاش کرد همه برگه های خود را به یک بار علیه رژیم قطر بکار گیرد اما بعدا معلوم شد که تحریم و محاصره به نتیجه نرسید و بالعکس به بهبود رابطه قطر  با رقیب منطقه ای آنها یعنی ایران و فلج شدن رابطه بین ریاض و آنکارا منجر شد.

به موازات بحران قطر، محمد بن سلمان در چهارم نوامبر گذشته با ربودن سعد الحریری، نخست وزیر لبنان جبهه ای با لبنان گشود اما اوضاع وفق مراد این شاهزاده بی پروا پیش نرفت و در نتیجه اتحاد لبنانی ها در درخواست برای بازگشت حریری و ظهور نقشی بین المللی در اعمال فشار بر سعودی ها برای آزادی حریری آن هم پس از شکست محاسبات درباره پذیرش جنگ نظامی اسرائیل علیه لبنان با حمایت مالی ریاض، شکست دیگری به کارنامه بن سلمان افزوده شد.

محاسبات عربستان روی تجزیه عراق در سپتامبر گذشته هم با شکست همه پرسی منطقه کردستان عراق ناکام ماند عراقی ها با نیروهای مسلح و بسیج مردمی خود همه نقشه های جایگزین گروهک شکست خورده داعش را به شکست کشاندند تا به امروز به نظر می رسد بن سلمان همچنین در ماموریت نابودی مساله فلسطین که از جمله بندهای معامله وی با ترامپ است نیز شکست خورده و بر اساس اخباری که به بیرون درز کرده بن سلمان به دنبال اعمال فشار بر فلسطینی ها برای پذیرش راه حل مشترک نتانیاهو-کشنر است که حق بازگشت فلسطینیان را از بین برده و در آن قدس پایتخت کشور فلسطین شمرده نمی شود.

این نقش مشکوک عربستان در مساله فلسطین و تلاش ها برای ارتقای سطح روابط با رژیم صهیونیستی که به اعلام رسمی عادی سازی روابط فیمابین نزدیک شده است اثرات خود را بر محافل مردمی در کشورهای عربی و اسلامی گذاشته و جایگاه عربستان را نزد بیش تر ملت های عربی و اسلامی تنزل داده بخصوص با موضع ضعیف و سستی که در قبال اقدام خصمانه ترامپ  در به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی نشان داد.