گروه فرهنگ و هنر مشرق - «داعش» یا جریان‌های تکفیری و تروریستی مانند «جبهه‌النصره» در سال‌های اخیر بخش درخور توجهی از اخبار تمام رسانه‌های جهان را به خود اختصاص داده‌اند. گروهک‌هایی که رفتارشان از تفکرات رهبر جریان وهابی نشأت گرفته است. ریشه‌های عقاید داعش بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته در باورهای این گروهک، به «محمد بن عبدالوهاب» بازمی‌گردد، زیرا آنچه به نام اعمال دولت اسلامی(داعش) می‌بینیم، در قرن 12 و 13 در عربستان و عراق مشهود است.
حال پایان عمر این گروهک در عراق و سوریه اعلام شده؛ گروهک فاسدی که با دلارهای نفتی سعودی و تسلیحات آمریکایی در سودای تشکیل حکومت به‌ظاهر اسلامی بود و تنها کاری که از رهبران و پیروان آن سر نمی‌زد، رفتارهای مطابق اسلام بود و تنها حاصل رفتارهای آنها که مدنظر اربابان غربی‌شان بود، گسترش اسلام‌هراسی در جهان بود که تا حدودی هم موفق شدند. هرچند جریان اصیل اسلامی مسیر خود را همواره باز کرده و ذهن انسان‌های آزاده را نسبت به واقعیت اسلام روشن کرده است.
به همین بهانه و به مناسبت فروپاشی داعش، نگاهی به یکی از کتاب‌های مرتبط در این حوزه که با زبان داستانی به عمق مفهوم داعش نفوذ کرده است، انداخته‌ایم. رمان پرسروصدای «پسران دوزخ؛ فرزندان قابیل» به قلم «مجید پورولی‌کلشتری» در زمان انتشار چاپ اول خود، توجه طیف‌های مختلف را به خود جلب و نظرات موافق و مخالف بسیاری را جذب کرد. این کتاب اثری است که نویسنده آن، دنبال نشان دادن تصاویر در حال مخابره رسانه‌های جهان از داعش نبوده و برای بالابردن جذابیت اثرش، اعدام‌های به اصطلاح مذهبی و ترورهای این گروهک را با زبان داستان روایت نکرده است. پورولی‌کلشتری در این رمان به عمق باورهای گروهک داعش نفوذکرده و خواننده را در یک مناظره دینی، با خاستگاه فکری این گروهک‌های انحرافی آشنا کرده است.
سرکرده جریان موسوم به وهابیت یعنی «ابن‌تیمیه» که پایه‌های فکری گروهک داعش از آنجا شکل گرفته، در رمان «پسران دوزخ؛ فرزندان قابیل» پورولی‌کلشتری بخوبی برای خواننده نمایان شده است. از این‌نظر، این رمان را باید اثری مفید برای خوانندگان، بویژه جوانانی تلقی کرد که بر اثر تبلیغات گسترده رسانه‌های غربی، کنجکاو دانستن بیشتر درباره این گروهک هستند. نویسنده با توجه به تسلطش بر منابع دینی، در این رمان خواننده را با استدلال‌های دینی روبه‌رو می‌کند و تنها بر اساس احساس یا پروپاگاندای رسانه‌ای به نقد گروهک داعش دست نزده است. داستان از آنجا شروع می‌شود که جوانی به نام «خالد» از پیروان تفکر داعش، دختری ایرانی به نام «فاطمه» را از هتلی در بغداد می‌رباید تا در یک اعدام به‌اصطلاح مذهبی توسط «ام‌جمیل» که نامزد این جوان (خالد) است، وی را به قتل برساند و پس از انتشار فیلم این حرکت تروریستی در شبکه‌های اجتماعی، خالد وفاداری خود را به ابوبکر بغدادی نشان دهد اما در این میان اتفاقاتی رخ می‌دهد که باعث می‌شود «ام‌جمیل» متحول شود. این اتفاقات بن‌مایه و محور اصلی رمان «پسران دوزخ؛ فرزندان قابیل» را شکل می‌دهد. همان‌طور که اشاره شد، پورولی‌کلشتری با استفاده از منابع دینی از جمله آیات قرآن و روایات رسیده از معصومین، به نقد تفکر داعش دست می‌زند و هم‌ریشه بودن آن با وهابیت ساخته دست استعمار را برای خواننده آشکار می‌کند.
یکی از اشکالاتی که بر مجید پورولی‌کلشتری پس از انتشار این رمان از سوی برخی منتقدان گرفته شد، این بود که عنوان می‌شد نویسنده تفاوتی میان اهل سنت و وهابیت و انشعاب‌های تکفیری آن قائل نبوده که باید گفت چنین ادعایی صحیح نیست و نویسنده تمام شبهه‌های مطرح شده از سوی وهابیت علیه جریان اصیل شیعی را با استفاده از منابع اهل‌سنت پاسخ می‌دهد و برای خواننده عیان می‌کند میان تفکر اهل تسنن و وهابیت که خود را یکی از پیروان مذهب اهل سنت می‌دانند، تفاوت بسیار است و وهابیت و تسنن 2 مرام جداگانه هستند. نویسنده در این کتاب شبهاتی را که از ناحیه وهابیان علیه باورهای شیعیان مطرح می‌شود، با استفاده از منابع روایی اهل تسنن پاسخ می‌دهد و جای ابهامی باقی نمی‌گذارد و این نشان می‌دهد وهابیت حتی بر منابع روایی اهل سنت نیز اشراف نداشته و تنها ادعای پیروی از سنت رسول‌الله(ص) را دارد.
رمان «پسران دوزخ؛ فرزندان قابیل» برای اولین مرتبه حدود 3 سال پیش توسط نشر «عماد فردا» منتشر شد و در ماه‌های اخیر توسط انتشارات عهد مانا تجدید چاپ شده است. تصاویری که از جنایت‌های این گروه تروریستی با زبان ادبیات در این اثر نمایش داده می‌شود، با توجه به اینکه از زمره اولین‌های این حوزه است، بشدت هولناک بوده و خواننده اوج توحش این گروه تروریستی و تکفیری را به چشم می‌بیند. نویسنده در شخصیت‌پردازی این رمان موفق بوده و در بازنمایی تصویر آنها بویژه «ام‌جمیل» و «خالد» توانسته خواننده را با خود همراه کند. این اتفاق در حالی افتاده که تصویر نشان داده‌شده از پیروان داعش، بازنمایی آن چیزی است که رسانه‌های غربی نشان داده‌اند و روایت رسانه‌های جریان مقاومت کمرنگ‌تر بوده است و از این‌حیث پورولی کلشتری توانسته آن وجه اندیشه‌ای جریان داعش را برای خواننده آشکار کند.
پورولی‌کلشتری که پیش از این آثاری نظیر «اقیانوس مشرق» را منتشر کرده، در این اثر توجه بسیاری به فرامتن دارد و خواننده را در مواجهه با اثرش به بیرون از اتفاقاتی که شخصیت‌ها در آن درگیر هستند ارجاع می‌دهد. این موضوع نیز به‌خاطر مناظره‌ای است که «فاطمه» و «ام‌جمیل» با هم بر سر مسائل عقیدتی دارند. هرچند این موجب افت روند داستانی کتاب می‌شود و خواننده ممکن است در این مقاطع از خواندن یک مناظره علمی صرف که تنها فراز و فرود آن روشن شدن حقیقت یک تفکر است، دلسرد شود. در مناظره‌ای که میان «فاطمه» و «ام‌جمیل» رخ می‌دهد، شاهدیم که فاطمه از باورهای خود دفاع می‌کند و شبهات طرح شده از سوی «ام‌جمیل» را در ساعات پایانی عمر خود پاسخ می‌گوید.
این مسأله موجب بالا رفتن تعلیق داستان و افزایش جذابیت اثر می‌شود، زیرا قرار است تا ساعاتی دیگر «فاطمه» در یک مراسم مذهبی به سبک داعش به قتل برسد و این آخرین فرصت‌های او برای بیان اندیشه‌هایی است که به آنها اعتقاد دارد. نحوه بیان که نوعی شتاب در آن موج می‌زند، این حس را به خواننده می‌دهد که او بزودی کشته خواهد شد و این موجب افزایش کشش روند مناظره خواهد شد.
بیان نکته‌ای در این بین خالی از وجه نیست و آن روبه‌رو شدن شخصیت «فاطمه» با «ام‌جمیل» است که باید آن را یک رویارویی نابرابر دانست که نویسنده از آن غافل بوده و همین می‌تواند تبدیل به پاشنه آشیلی برای اثرش شود. شأن علمی 2 شخصیت «فاطمه» و «ام‌جمیل» با هم برابری ندارد و این می‌تواند این تردید را ایجاد کند که اگر «ام‌جمیل» که اطلاعات چندانی از پیشینه باورهای خود ندارد، فردی مطلع و همتای «فاطمه» بود، روند مناظره به چه شکلی پیش می‌رفت، زیرا «فاطمه» یک شخصیت مطلع است و از اطلاعات دینی عمیقی بهره‌مند است ولی «ام‌جمیل» دختری است که حتی پاره‌ای اوقات نسبت به باورهای خودش نیز دچار تردید است. خواننده حس می‌کند که «ام‌جمیل» برابر «فاطمه» دست بسته است و اگر این مناظره دوطرفه بود می‌توانست جذابیت‌های این رمان را دوچندان کند. رمان «پسران دوزخ؛ فرندان قابیل» اثر مجید پورولی‌کلشتری این روزها از سوی انتشارات عهد مانا منتشر شده و خوانندگان می‌توانند آن را با طرح جلد جدید به قیمت ۷ هزار تومان در ۱۳۶ صفحه خریداری کنند.
*وطن امروز
