به گزارش مشرق، فراز و نشیب در روابط تاجیکستان و ایران در سطح بین‌الملل، رویدادی منطقی و با قابلیت پیش‌بینی نسبی محسوب می‌شود و روش فهم رفتاری دولت‌های دارای روابط نیز در این چارچوب، چه در عرصه تئوری و چه در عرصه عملیاتی، چارچوب‌مند و قانون‌پذیر است. منتها همواره استثنائاتی نیز در این میان وجود داشته و دارد که شرایط فعلی همکاری میان تهران-دوشنبه را در این قالب می‌توان تحلیل کرد.

فرودی که اکنون در سطح همکاری و ارتباط ایران و تاجیکستان به مدیریت دولت دوشنبه در حال انجام است، به لحاظ عرفی، خارج از منطق حاکم بر روابط بین‌الملل بوده و بایستی پاسخی متناسب و درخور نیز داشته باشد.این رفتار دوشنبه در حالی است که ایران طی 2 دهه اخیر، برنامه منسجمی با تنها کشور غیر ترک‌زبان منطقه یعنی تاجیکستان داشته و بیش از هر کشوری، بر روابط با این کشور سرمایه‌گذاری کرده است.

ایران که طی سال‌های گذشته در بازی جلب نظر و همکاری تاجیکستان، گزینه‌ها و فرصت‌های خود را در آسیای مرکزی با اولویت افزایش سطح روابط، در سبد سیاست دوشنبه گذاشته، اکنون نه تنها حمایت و همراهی این کشور را به‌همراه ندارد، بلکه تیرگی روابط پردامنه با ازبکستان را نیز نصیب خودکرده است.

یکی از خروجی‌های این اختلافات، شکاف در حوزه فرهنگ است. کمیته زبان و اصطلاحات تاجیکستان 16 هزار واژه جایگزین فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران را بعد از 2 سال رد کرد.

اهدای 16 هزار واژه

7 مرداد 1394 بود که فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران تعداد ۱۶ هزار واژه یا اصطلاح علمی جدید را «برای استفاده» در اختیار کمیته زبان و اصطلاحات وابسته به حکومت جمهوری تاجیکستان قرار داد.

آقای غلامعلی حداد عادل، رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، در سخنرانی در همایش بین المللی «مسائل واژه گزینی و اصطلاحات زبان فارسی- تاجیکی» در دوشنبه پایتخت تاجیکستان گفت: «امروز قبل از این جلسه در دیداری که با خانم [گوهر] شرافزاده (رییس کمیته زبان و اصطلاحات تاجیکستان) داشتیم، ۱۶ هزار واژه در رشته‌های مختلف را برای استفاده در کمیته اصطلاحات تقدیم ایشان کردیم.»

به گفته آقای حداد عادل، یکی از کارهای فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایجاد گروهی به‌نام «گروه واژه گزینی» بوده که طی بیش از دو دهه گذشته به یافتن معادل‌های فارسی برای اصطلاحات بیگانه مشغول است.

برخی معتقدند هرچند تلاش‌هایی برای همگون سازی اصطلاحات در میان کشورهای فارسی زبان صورت می‌گیرد، اما همزمان مخالفت‌هایی با این روند در برخی از این کشورها، به‌ویژه افغانستان و تاجیکستان مشاهده می‌شود. در هر دو کشور عده‌ای از مقامات با هر واژه و اصطلاحی که فکر می‌کنند «از ایران وارد می‌شود» مخالفند.

پس فرستاد؟

به تازگی خبری به نقل از رسانه‌های تاجیکستان نقل شده که نشان می‌دهد کمیته زبان در این کشور ۱۶ هزار واژه پیشنهادی فرهنگستان زبان ایران را رد کرده است.

در همان حال برخی رسانه‌های دیگر گفته‌اند که کمیته زبان تاجیکستان پیشنهاد فرهنگستان ایران را رد نکرده، بلکه همچنان در حال بررسی این واژگان است و تعداد آنها هم ۱۶ هزار واژه نیست، بلکه تنها دو هزار واژه طبی است.

کمیته زبان تاجیکستان می‌گوید معادل تعداد زیادی از این واژه‌ها را تاجیکان در دوران شوروی از ادبیات کلاسیک مشترک فارسی برگزیده‌اند و برخی دیگر از این واژه‌ها برای فارسی‌زبانان تاجیک ناآشناست.

اکنون مسوولان کمیته زبان تاجیکستان گفته‌اند که بخش زیادی از واژه‌هایی که فرهنگستان ایرانی پیشنهاد کرده است، در زبان کنونی فارسی-تاجیکی به کار نمی‌روند و برای بخش دیگری از واژه‌ها، معادل‌های تاجیکی وجود دارند.
کمیته زبان تاجیکستان و فرهنگستان زبان ایران مدتی ا‌ست که تلاش می‌کنند واژه‌های تازه در زبان فارسی را در این دو کشور تا حد امکان یکسان و به هم نزدیک کنند.

کمیته زبان و اصلاحات زبان تاجیکستان در سال ۲۰۰۹ فعالیتش را آغاز کرده و در این مدت چندان توفیقی پیدا نکرده است. زبان فارسی تاجیکی همچنان پر از غلط‌های فاحش است که بخشی از آن به‌خاطر متروک بودن زبان تاجیکی در سال‌های عهد شوروی است.

قبلاً گزارش شده بود که کمیته زبان تاجیکستان در حال تهیه واژه‌نامه‌ای از واژه‌های پزشکی رایج در ایران است که تا حال بخش اول آن آماده شده است.

در حال حاضر بسیاری از واژه‌ها و اصطلاحات رشته پزشکی در تاجیکستان، به زبان روسی است. بسیاری از واژه‌های سیاسی و اقتصادی بین تاجیکان نیز همچنان با معادل‌های روسی خود به‌کار می‌رود.

در این میان روابط سرد دوشنبه با تهران هم به مخالفت با واژه‌های فارسی دامن زده است. وزارت معارف تاجیکستان اعلام کرده که استفاده از واژگان خارجی در رسانه‌های تاجیکستان ممنوع است و منظور از واژگان خارجی واژه‌های رایج در رسانه‌های ایران است.

منبع: صبح نو