قطر همدردی مقامات روسی را برانگیخته است

مسکو برغم مواضع متناقض در برخی مسائل مربوط به خاورمیانه، علاقه مند است تا روابط خود را با هر دو طرف این مناقشه حفظ کند. با وجودیکه روسیه از همان روزهای نخست آغاز بجران در خلیج فارس تلاش کرد تا مواضع بی طرفانه ای اتخاذ کند، ولی همدردی بیشتری به سمت قطر و برخلاف مواضع عربستان سعودی و متحدینش، در اظهارات مقامات روسی دیده می شود.

این مسئله با توجه به تاریخ روابط دوجانبه روسیه و قطر، تا حدودی جای تعجب دارد. طی سالهای اخیر دوحه، در مقایسه با ریاض، برای مسکو دردسرسازتر بود. از جمله این موارد باید به این مسئله اشاره کرد که شبکه تلویزیونی «الجزیره» قطر، ولادیمیر پوتین را «دیکتاتور قرن 21» و «روسیه را دشمن شماره یک جهان اسلام» نامیده است. علاوه بر این قبل از سفر ماه ژوئن وزیر امور خارجه قطر به مسکو، این شاهزاده "محمد بن سلمان" ولیعهد کنونی و "خالد الفلاح" وزیر نفت عربستان بودند که در پایتخت روسیه مذاکرات موفقی با مقامات روس داشتند.

با این وجود مسکو و دوحه از همان روزهای نخست آغاز بحران خلیج فارس از گفتگوهای نزدیک در تمامی سطوح برای حل و فصل مشکلات بوجود آمده صحبت به میان آوردند. مسئله این است که اولا، قطر در بحران کنونی عملا توانست همدردی سیاستمداران و جامعه کارشناسان روسیه را به سمت خویش جلب کند. این مسئله می تواند به مواضع فعال مقامات دوحه در مورد حمایت از گفتگوهای فعال با مسکو مربوط باشد.

مواضع قطر در مورد ایران به دیدگاه روسیه نزدیک است

دومین نکته اینکه، کرملین سعی دارد تا دوحه را وارد راهکار خود در زمینه لزوم برقراری توازن کلی بین نقش آفرینان اصلی در منطقه خاورمیانه نماید که اساس آن مبتنی بر لزوم گفتگوهای سازنده و فعال بین قدرتهای منطقه ای است. در واقع در این جهت گیری برای رهبران روسیه قطر شریک مناسب تری در مقایسه با عربستان سعودی است. مواضع منطقی قطر در رابطه با لزوم برقراری روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران، به مواضع مسکو بسیار نزدیکتر است تا سیاست بچه گانه عربستان که دائما به دنبال بهانه برای رویارویی با تهران است. در واقع قطر نیر مانند روسیه خواستار اصل سودمندگرای در عرصه سیاست خارجی است و تلاش می کند تا جای ممکن منافع ملی خود را از اختلافات ایدئولوژیکی جدا سازد.

برخلاف عربستان، قطر شریک اقتصادی قابل اطمینانی برای روسیه است

سومین نکته آن است که بعد از به قدرت رسیدن "تمیم بن حمد الثانی" در سال 2013  در قطر، توان بالقوه مثبتی برای همکاریها بین مسکو و دوحه بوجود آمد. روسیه و قطر که در زمانهایی رقبای سیاسی یکدیگر بودند، همواره خواستار نزدیکی روابط اقتصادی نبودند. قطر اکنون یکی از بزرگترین سرمایه گذاران در طرحهای روسیه و بزرگترین سرمایه گذار در میان کشورهای خلیج فارس است. این در حالی است که عربستان فعلا فقط وعده سرمایه گذاری چندین میلیاردی در اقتصاد روسیه را داده و این وعده طی 10 سال گذشته همچنان به روی کاغذ باقی مانده است. در شش ماه نخست سال 2017 حجم سرمایه گذاری عربستان در اقتصاد روسیه تنها 0،6 میلیارد دلار بوده، در حالیکه سهم قطر در این زمینه 2.5 میلیارد دلار است.   

بطور مرسوم روسیه برخلاف آمریکا موضع گیری می‌کند

و نکته آخر نیز اینکه در بحران کنونی در منطقه خلیج فارس، عامل رقابت ژئوپلیتیکی بین روسیه و ایالات متحده آمریکا نیز نقش دارد. در حالیکه واشنگتن آشکار مواضعی به طرفداری از عربستان سعودی اتخاذ کرده، مسکو از این مسئله برای نزدیکی به قطر بهره برده است. علاوه بر این، در بین کشورهایی که در این بحران از قطر حمایت می کنند، ایران و ترکیه در صدر آنها قرار دارند که هر دو کشور دارای روابط متحدانه با روسیه بوده و اخیرا سه کشور به همراه یکدیگر «ضامن صلح و آتش بس» در سوریه هستند.   

در شرایطی که آمریکا درصدد تشدید تحریمها علیه روسیه است، بسیار مهم است که به واشنگتن نشان داده شود که باید روی سیاست کرملین نیز حساب کند. بدین ترتیب روسیه نقش بیشتری از خود در حل و فصل مناقشات در منطقه خاورمیانه از خود نشان می دهد تا غرب تصور نکند به تنهایی می تواند نظر خود را در مسائل منطقه به کرسی بنشاند.

طرح‌های مسکو؛ علیه نقشه‌های واشنگتن در منطقه

ضمن اینکه برخی از مواقع مسکو با کمک خود برای حل و فصل مشکلات، گاهی هم نقشه های غرب در این زمینه ها را نقش بر آب می کند: بدین ترتیب در شرایطی که آمریکا آشکارا از عربستان سعودی حمایت می کند، روسیه دست کمک به سمت قطر دراز کرده تا به واشنگتن نشان دهد که بدون نقش آفرینی مسکو، مشکلات در منطقه خلیج فارس هم قابل حل نیستند.

البته حمایت مسکو از قطر تا حدود زیادی غیرمستقیم است و روسیه سعی می کند با مواضعی محتاطانه خود را زیاد در این بحران درگیر نکند، چرا که در روسیه به خوبی می دانند که بحران بین قطر و عربستان جنبه موقت داشته و مشکلات در روابط آنها بالاخره حل و فصل خواهند شد. در چنین شرایطی مسکو قصد ندارد با دخالت بیش از اندازه و حمایت از یک طرف این مناقشه، به روابط خود با طرفهای دیگر آن آسیب برساند، برای اینکه روسیه برای روابط خود با عربستان سعودی در آینده نقشه هایی داشته و قصد ندارد از منافع خود در این عرصه چشم پوشی کند.